• <

Pilotaż morski - nadzór nad wykonywaniem zawodu, wymagania kwalifikacyjne pilotów morskich

17.05.2015 18:51 Źródło: własne
Strona główna Prawo Morskie, Finanse Morskie, Ekonomia Morska Pilotaż morski - nadzór nad wykonywaniem zawodu, wymagania kwalifikacyjne pilotów morskich

Partnerzy portalu

Pilotaż morski - nadzór nad wykonywaniem zawodu, wymagania kwalifikacyjne pilotów morskich - GospodarkaMorska.pl

Usługa pilotowa polegająca na udzielaniu kapitanowi informacji i rady w prowadzeniu statku ze względu na warunki nawigacyjne wód, na których usługa jest świadczona, stanowi jeden z najważniejszych elementów bezpieczeństwa żeglugi, jak i ruchu statków w porcie. Przepisy regulujące wykonywanie zawodu pilota morskiego zawarte zostały w najważniejszych aktach prawnych zgłębiających materię bezpieczeństwa morskiego, w tym w szczególności w Kodeksie morskim oraz w ustawie z dn. 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim [dalej: „UBM”].

Z uwagi na wejście w życie w ostatnim czasie licznych nowych aktów prawnych regulujących materię kwalifikacji pilotów morskich i nadzoru nad wykonywaniem tego zawodu, a w szczególności z uwagi na utratę mocy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 23 stycznia 2003 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych pilotów morskich, warto prześledzić aktualny stan prawny dotyczący pilotażu morskiego.

Nadzór nad wykonywaniem zawodu pilota morskiego

Jak wynika z treści art. 107 UBM, usługi pilotowe mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby posiadające kwalifikacje pilota morskiego potwierdzone odpowiednim dokumentem, zaś świadczenie tych usług na określonych rodzajach statków oraz na określonych trasach lub akwenach może być uwarunkowane uzyskaniem przez pilota morskiego szczególnych uprawnień pilotowych. Wskazany powyżej dokument wydawany jest przez właściwego dyrektora urzędu morskiego, po odbyciu przez kandydata szkolenia w uznanej stacji pilotowej lub ośrodku szkolenia pilotów. Nadzór nad pilotażem na obszarze portów morskich, morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego, sprawuje dyrektor urzędu morskiego właściwy dla tego obszaru, prowadząc m.in. listę pilotów. Ponadto, dyrektorzy urzędów morskich, jeżeli wymagają tego warunki bezpieczeństwa morskiego, mogą wprowadzić, w drodze zarządzenia, pilotaż obowiązkowy, określając warunki korzystania z usług pilota i zwolnienia z pilotażu obowiązkowego. Praktyka pokazuje, iż pilotaż obowiązkowy został wprowadzony na terenie wszystkich polskich portów podstawowego znaczenia na gospodarki narodowej w rozumieniu ustawy z dn. 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich.

Do dn. 26 lipca 2013 r. uprawnienia dyrektora urzędu morskiego w zakresie sprawowania nadzoru nad pilotażem morskim regulowało rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 23 stycznia 2003 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych pilotów morskich. Wskazane powyżej rozporządzenie regulowało nadto wymagania kwalifikacyjne pilota morskiego, warunki wymagane do uzyskania uprawnień pilotowych, warunki przyznawania dokumentów kwalifikacyjnych i uprawnień oraz wzory dokumentów kwalifikacyjnych. W aktualnym stanie prawnym wszelkie powyższe zagadnienia uregulowane zostały na nowo w pięciu osobnych rozporządzeniach.

Pierwszy z omawianych aktów prawnych stanowi rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dn. 26 listopada 2013 r. w sprawie sposobu sprawowania nadzoru nad pilotażem. Nadzór dyrektorów urzędów morskich został podzielony przedmiotowo na dwie kategorie, tj. nadzór nad prawidłowością i poziomem wykonywanych usług pilotowych oraz nadzór nad prawidłowością organizowania i koordynowania usług pilotowych przez stacje pilotowe. W pierwszej materii dyrektorzy urzędów morskich określają minimalną liczbę pilotów morskich uprawnionych do pilotowania statków w rejonie pilotowym, w którym pilotaż jest obowiązkowy, powołują i odwołują szefa pilotów spośród pilotów stacji pilotowej oraz koordynują nabór kandydatów na szkolenia na pilotów i praktyki pilotowe. Odnośnie zaś nadzoru nad prawidłowością organizowania i koordynowania usług pilotowych przez stacje pilotowe, dyrektorzy urzędów morskich przeprowadzają, nie rzadziej niż co 2 lata, kontrolę stacji pilotowej, mającą na celu z jednej strony ocenę przestrzegania postanowień regulaminu funkcjonowania stacji pilotowej, z drugiej zaś ocenę przestrzegania przepisów dotyczących bezpieczeństwa żeglugi podczas pilotowania statków. Z kontroli stacji pilotów sporządzany jest raport zawierający, w przypadku stwierdzenia uchybień w prowadzeniu stacji, zalecenia pokontrolne. Szef pilotów zobowiązany jest odnieść się do wskazanych w raporcie zaleceń pokontrolnych w terminie 30 dni od dnia doręczenia kopii raportu.

Należy również zwrócić uwagę na szczególny charakter tzw. kwitu pilotowego, dokumentu powszechnie stosowanego przy świadczeniu usług pilotowych. Jak pokazuje praktyka, kwit pilotowy stanowi potwierdzenie zawarcia umowy pilotowej oraz określa wzajemne zobowiązania stron z tego tytułu. Niemniej jednak, należy mieć na uwadze, iż żaden przepis ustawowy, ani rozporządzenie wykonawcze nie reguluje kwestii kwitów pilotowych. Regulacji tej nie obejmują również przepisy portowe obowiązujące na terenie portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Jak wynika natomiast z § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie taryfy maksymalnych wysokości opłat za usługi pilotowe świadczone w pilotażu obowiązkowym oraz trybu ich pobierania: „Opłatę za wykonaną usługę pilotową uiszcza się oddzielnie za każdą usługę, na podstawie faktury wystawionej przez przedsiębiorcę świadczącego usługi pilotowe.” Powyższe oznacza, iż jedynym dokumentem poświadczającym wykonaną usługę pilotową a wymaganym przez przepisy prawa jest faktura VAT. Na marginesie, opłatę za usługę pilotową pobiera się bez względu na jej wynik (vide: § 6 ww. rozporządzenia), co również potwierdza brak konieczności wystawiania kwitu pilotowego. Powyższe rozporządzenie jest natomiast jedynym aktem prawnym określającym tryb pobierania opłat za usługi pilotowe.

W świetle powyższego, dokument kwitu pilotowego pozostaje więc utartą praktyką pilotażu morskiego. Oznacza to, iż piloci morscy nie ponoszą odpowiedzialności przed kapitanem portu za prawidłowe wypełnienie kwitu pilotowego. W tym miejscu należy wskazać, iż prywatne stacje pilotowe działające na obszarach mniejszych portów mogą stanowić regulaminy, w których określone zostają obowiązki pilota względem kapitana portu odnośnie kwitu pilotowego. Za przykład może służyć Regulamin Stacji Pilotowej przy Firmie Żegluga Przybrzeżna Marek Sochoń dotyczący portu w Darłowie, zgodnie z którym pilot odpowiada m.in. za prawidłowe i czytelne wypełnienie kwitu pilotowego. Niemniej jednak, należy mieć na uwadze, iż takie uregulowanie stanowi wyłącznie przepisy wewnętrzne prywatnego przedsiębiorstwa, które w żaden sposób nie odnoszą się do obowiązków pilotów morskich przewidzianych w obowiązujących przepisach prawa.

Wymagania kwalifikacyjne pilotów morskich

Szczegółowe wymagania kwalifikacyjne pilotów morskich reguluje aktualnie rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dn. 26 listopada 2013 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych pilotów morskich. W odróżnieniu od poprzedniej regulacji (tj. rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 23 stycznia 2003 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych pilotów morskich) zrezygnowano obecnie z tzw. dyplomu pilota pełnomorskiego. Aktualnie, dokumentem potwierdzającym kwalifikacje do pilotowania statków morskich jest dyplom pilota morskiego wg jednakowego wzoru dla uprawnień w pilotażu „zwykłym” i pełnomorskim. Pilotowanie statku może wykonywać zaś osoba posiadająca ważny dyplom pilota morskiego wraz z osobnym dokumentem, tzw. uprawnieniem pilotowym lub uprawnieniem pilotowym w pilotażu pełnomorskim. Dodatkowo, kolejnym dokumentem koniecznym dla pilotowania statków w pilotażu pełnomorskim jest karta identyfikacyjna pilota pełnomorskiego.

W dalszej części rozporządzenie określa szczegółowe warunki kwalifikacyjne dla osób ubiegających się o uzyskanie dyplomu oraz uprawnień pilotowych. W odróżnieniu od poprzedniej regulacji, która przewidywała konieczność odnowienia dyplomu co 2 lata, aktualnie dyplom pilota morskiego zachowuje ważność przez okres 5 lat. Z kolei uprawnienie pilotowe zachowuje ważność przez okres 30 miesięcy. Rozporządzenie przewiduje nadto inne wymagania dla odnowienia ww. dokumentów. W poprzednim stanie prawnym, warunkiem odnowienia dyplomu pilota morskiego było świadczenie usług pilotowych przez okres co najmniej 12 miesięcy i pilotowanie co najmniej 30 statków dla świadczenia usług pilotowych w pilotażu morskim w portach: Gdańsku, Gdyni, Świnoujściu, Szczecinie oraz na redach tych portów, a także na torze wodnym Świnoujście-Szczecin oraz pilotowanie co najmniej 5 statków dla świadczenia usług pilotowych w innych portach. Aktualnie, rozporządzenie wymaga dla odnowienia uprawnień pilotowych odnośnie pilotażu w portach Gdańsk, Gdynia, Świnoujście, Szczecin oraz na redach tych portów, a także na torze wodnym Świnoujście – Szczecin, pilotowania co najmniej 75 statków w pilotażu morskim w okresie ważności uprawnienia, a w pozostałych portach - co najmniej 10 statków. Odnośnie zaś uprawnień w pilotażu pełnomorskim, rozporządzenie wymaga pilotowania co najmniej 2 statków w pilotażu pełnomorskim w okresie ważności uprawnienia.

Szczegółowe warunki, jakie muszą spełniać kandydaci na szkolenia na pilotów i praktyki pilotowe, jak również tryb przeprowadzania naborów reguluje obecnie rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dn. 26 listopada 2013 r. w sprawie warunków naboru kandydatów na szkolenia na pilotów i praktyki pilotowe, zaś programy szkoleń pilotów morskich określa aktualnie rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dn. 26 listopada 2013 r. w sprawie programów szkoleń i wymagań egzaminacyjnych dla pilotów morskich.

W tym miejscu należy również przywołać najnowszą regulację związaną z wykonywaniem zawodu przez pilotów morskich, tj. rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dn. 4 marca 2015 r. w sprawie uznawania stacji pilotowych i ośrodków szkolenia pilotów. Akt ten, który wszedł w życie w dn. 9 kwietnia 2015 r., określa warunki i tryb uznawania, odnawiania, zawieszania i cofania uznania stacji pilotowych i ośrodków szkolenia pilotów oraz wymagania dotyczące wyposażenia bazy szkoleniowej oraz kwalifikacji kadry stacji lub ośrodków. Rozporządzenie zawiera szeroką regulację problemu audytu w celu uznania albo odnowienia ważności uznania stacji lub ośrodka. Audyt dokonywany jest przynajmniej raz na 4 lata, jak wynika bowiem z treści art. 107 ust. 9 UBM, uznania stacji lub ośrodka dokonuje się w drodze decyzji na okres 4 lat.

Podsumowanie

Po dn. 26 lipca 2013 r., tj. w następstwie utraty mocy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 23 stycznia 2003 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych pilotów morskich, materia kwalifikacji pilotów morskich i nadzoru nad wykonywaniem tego zawodu, uległa znacznym zmianom. Wydanych zostało bowiem 5 rozporządzeń wykonawczych na podstawie upoważnienia z art. 107b UBM, które w sposób odmienny uregulowały powyższą materię. Jednocześnie, należy mieć na uwadze szczególny charakter dokumentu kwitu pilotowego, który pozostaje poza jakąkolwiek regulacją przepisów prawa, pozostaje zaś powszechnie przyjętą praktyką stosowaną przy zawieraniu umowy pilotowej. Niemniej jednak, niewypełnienie kwitu pilotowego, jak również wypełnienie dokumentu w sposób nieprawidłowy, nie pociąga pilotów morskich do odpowiedzialności przez organami władzy publicznej, w tym dyrektorami urzędów morskich i działających z ich upoważnienia kapitanów portów.

Radca prawny Rafał Czyżyk
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego” w Szczecinie
Aplikant radcowski Sebastian Kita
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego” Oddział w Gdyni


Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl

Partnerzy portalu

KONFERENCJA_PRAWA_MORSKIEGO_UG_2024
legal_marine_mateusz_romowicz_2023

Dziękujemy za wysłane grafiki.