Konferencja ONZ w Genewie. Rozmowy ostatniej szansy o redukcji plastiku

W Genewie rozpoczyna się konferencja ONZ, której celem jest wypracowanie globalnego traktatu dotyczącego ograniczenia zanieczyszczenia plastikiem. To szósta, finałowa runda negocjacji mających zakończyć się podpisaniem prawnie wiążącego porozumienia, które ma szansę stać się jednym z najważniejszych dokumentów środowiskowych od czasu Porozumienia Paryskiego. Jednak różnice miedzy państwami są nadal ogromne. 

Skala produkcji i zanieczyszczenia plastikiem  

Każdego roku na świecie produkuje się ponad 430 milionów ton plastiku, co odpowiada masie wystarczającej do wypełnienia ponad pół miliona basenów olimpijskich. Dwie trzecie tej ilości to produkty krótkotrwałego użytku, które szybko stają się odpadami, trafiając do mórz, oceanów, gleby oraz łańcucha pokarmowego ludzi i zwierząt. 

Szacuje się, że co roku do oceanów przedostaje się 8–11 milionów ton plastiku, a na lądzie gromadzi się kolejne 13 milionów ton. Szacuje się, że w morzach i oceanach znajduje się obecnie 150 milionów ton plastiku. Mikroplastik, cząsteczki mniejsze niż 5 mm, jest wszechobecny – znajduje się w wodzie pitnej, żywności, powietrzu, a nawet w ludzkich organizmach, w tym w krwi, płucach i łożyskach. Zanieczyszczenie plastikiem zagraża zdrowiu ludzi, powodując m.in. zaburzenia hormonalne, choroby układu krążenia, nowotwory i problemy z płodnością. 

Sprzeczne interesy 

Mimo rozpoczęcia negocjacji w 2022 roku podczas piątej sesji Zgromadzenia ONZ ds. Środowiska, globalny traktat dotyczący plastiku nie został jeszcze podpisany z powodu rozbieżności między krajami. Kluczowe przeszkody to sprzeciw producentów paliw kopalnych. Kraje takie jak Arabia Saudyjska, Chiny, Iran oraz USA blokują cele ograniczenia produkcji plastiku, która opiera się na ropie naftowej, gazie i węglu. Do tego dochodzą spory o limity produkcji. Państwa jak niektórzy członkowie UE i małe kraje wyspiarskie, dążą do ograniczenia produkcji pierwotnego plastiku o 60% do 2040 roku, podczas gdy kraje petrochemiczne sprzeciwiają się takim regulacjom.  Kraje rozwijające się, szczególnie wyspiarskie, domagają się wsparcia finansowego na oczyszczanie istniejących zanieczyszczeń, co budzi kontrowersje wśród bogatszych państw.  

Dramat w rzekach, morzach i oceanach

W trakcie dyskusji podkreśla się, ze aż 90% plastikowych śmieci trafiających do mórz i oceanów z rzek pochodzi z 10 rzek. Transportują on od 0,4 do 4 milionów ton plastiku rocznie do oceanów, z dominującym wkładem ośmiu rzek azjatyckich (86% masy plastiku) oraz dwóch afrykańskich. Główne przyczyny takiego rozkładu powstawania zanieczyszczeń to wysoka gęstość zaludnienia, duża produkcja odpadów i brak skutecznych systemów zarządzania odpadami w tych regionach. Zaledwie 1% plastikowych odpadów utrzymuje się na powierzchni, reszta jest pod wodą, na różnej głębokości. 

Największym zgromadzeniem plastiku jest tzw. Wielka Pacyficzna Plama Śmieci zlokalizowana na Północnym Pacyfiku między Hawajami a Kalifornią. Powstaje w wyniku działania prądów oceanicznych (wir Północnego Pacyfiku), które gromadzą dryfujące śmieci w jednym obszarze. Szacuje się, że Plama zajmuje około 1,6 miliona km², czyli obszar trzykrotnie większy od Francji. Według badań The Ocean Cleanup plama zawiera około 80 000 ton plastiku, co odpowiada około 1,8 biliona kawałków plastiku. Gęstość to średnio 4–16 sztuk plastiku na metr kwadratowy, choć w centrum plamy może być znacznie wyższa. 46% masy stanowią porzucone sieci rybackie, reszta to m.in. butelki, torby, opakowania i mikroplastik.

Ostatnia szansa na umowę?

Poprzednia runda rozmów w grudniu 2024 roku w Busan w Korei Południowej zakończyła się fiaskiem z powodu braku konsensusu w tych kluczowych kwestiach, a przypomnijmy - stanowisko ówczesnej administracji USA było inne niż obecnie. 

Obecna konferencja w Genewie jest uznawana za ostatnią szansę na osiągnięcie porozumienia, które mogłoby znacząco ograniczyć zanieczyszczenie plastikiem, m.in. poprzez promowanie gospodarki obiegu zamkniętego, recyklingu i eliminację niepotrzebnych tworzyw. Eksperci ostrzegają, że bez działań globalna produkcja plastiku może potroić się do 2060 roku, pogłębiając kryzys środowiskowy i zdrowotny.

_{Fot: Depositphotos}