Ryby coraz droższe i coraz trudniej dostępne

W 2023 r. wydatki gospodarstw domowych na produkty rybołówstwa i akwakultury w UE-27 wzrosły do 62,3 mld EUR, co stanowi wzrost o 6% w porównaniu z 2022 r., kontynuując trend zapoczątkowany w 2018 r. Wzrost cen ryb wciąż wpływa na wydatki gospodarstw domowych i spożycie ryb w UE stwierdza się w najnowszym EU Fish Market. Jest to kompleksowa analiza globalnego i unijnego rynku rybołówstwa i akwakultury. 

Wzrost konsumpcji ryb, mimo tego że są coraz droższe, zaobserwowano we wszystkich państwach członkowskich UE z wyjątkiem Szwecji. U naszego północnego sąsiada spadek spożycia wyniósł 4%. Była to jedyna tego typu reakcja rynku gospodarstw domowych na popyt detaliczny ryb w UE od 2021 r. Przyrosty wydatków na ryby w 2020 i 2021 r. były spowodowane ograniczeniami związanymi z COVID-19. Rynek ryb w 2022 r. rozwijał się pod presją inflacji, która dotknęła praktycznie wszystkie rynki. Zamieszanie na rynkach surowców energetycznych po napaści Rosji na Ukrainie odbiło się na rynku konsumpcyjnym. 

- W 2023 r., ceny ryb nadal rosły chociaż presja inflacyjna nieznacznie osłabła w porównaniu z 2022 r. To przyczyniło się do wyższych wydatków gospodarstw domowych. Całkowite spożycie ryb w domu spadało od 2021 r. i zmniejszyło się, w krajach UE o największym spożyciu, o ponad 5% w latach 2022–2023 - informuje raport Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EMFAF - European Maritime, Fisheries and Aquaculture Fund) powołując się na dane Europanel/Kantar/GfK. 

Handel rybami i owocami morza

Handel rybami w UE po raz pierwszy od 2020 r. zmniejszył się nie tylko w ujęciu wartościowym. W 2023 r. przepływy handlowe UE produktami rybołówstwa i akwakultury spadły o 4% pod względem wolumenu i o 2% pod względem wartości nominalnej w porównaniu z 2022 r., co oznacza spadek o 6% w ujęciu realnym. 

Dominującym graczem na rynku jest ChRL z handlem rybami i owocami morza o wartości przekraczającej 41,3 mld EUR. Kraje UE (27) są drugim rynkiem pod względem handlu tymi produktami z obrotami o wartości ponad 38 mld EUR. Rynek Stanów Zjednoczonych osiąga obroty ponad 31,5 mld EUR. 

Import ryb i owoców morza spoza UE wyniósł 5,9 mln ton, co oznacza spadek o 3% w porównaniu z 2022 r. Jego wartość spadła o 6% do 30,1 mld EUR. To znacznie poniżej poziomów sprzed pandemii. Pomimo tego spadku, import poza UE stanowił 43% całkowitej wartości wymiany handlowej UE – stwierdza się w raporcie EMFAF i podkreśla się, że „Z drugiej strony, eksport poza UE był jedynym przepływem handlowym, którego wartość wzrosła, wzrastając o 1% do ponad 8 mld EUR, chociaż jego wolumen spadł o 3% do 2,2 mln ton, najniższego poziomu od dekady”. 

Handel rybami i owocami morza wewnątrz UE wyniósł łącznie 5,8 mln ton i 31,8 mld EUR, co stanowi 45% całkowitej wartości handlu towarami spożywczymi. Podczas gdy wielkość dostaw pozostała stabilna, w ciągu ostatniej dekady ich rzeczywista wartość wzrosła o 45%. Handel wewnątrz UE przewyższył wartość importu poza UE po raz drugi w ciągu ostatniej dekady. Po raz pierwszy taki przypadek miał w 2021 r. – przypomina się w raporcie „THE EU FISH MARKET”. Edition 2024 r.

Dane dotyczące handlu w 2023 r. oznaczały odejście od znacznego wzrostu wartości obserwowanego w 2022 r., który był wyjątkowym rokiem w dekadzie 2014–2023, napędzanym presją inflacyjną i napięciami geopolitycznymi związanymi z wojną na Ukrainie. W efekcie podaż ryb spada. W ubr. nastąpiła poprawa bilansu handlowego UE. Ze względu na większy 6% spadek wartości importu w porównaniu z 1% wzrostem eksportu, deficyt handlowy UE był o 8% lub 1,85 mld EUR niższy w 2023 r. niż w 2022 r. W ciągu dekady, w latach 2014–2023, deficyt wzrósł o 30% w ujęciu realnym

Dla porównania, autorzy raportu podkreślają, że „deficyt handlowy zmniejszył się również w Stanach Zjednoczonych i Japonii, które są drugim i trzecim co do wielkości importerem netto produktów rybołówstwa i akwakultury na świecie po UE. W USA deficyt zmniejszył się do 17 mld EUR, co stanowi spadek o ponad 20% w porównaniu z rokiem 2022, podczas gdy w tym samym czasie Japonia osiągnęła nieco ponad 10,5 mld EUR, co stanowi spadek o 13%”.

Rybacy przegrywają z akwakulturą

- W 2022 r. konsumpcja produktów rybołówstwa i akwakultury w UE spadła do szacunkowych 10,48 mln ton, co stanowi niewielki spadek o 1% w porównaniu z rokiem 2021. Spadek ten był związany z ogólną redukcją importu, połowów i produkcji hodowlanej – wyjaśniają autorzy raportu „THE EU FISH MARKET” Edition 2024 r. i wyjaśnia, że od 2020 r. nastąpiła znacząca zmiana w konsumpcji”.

Wzrasta popyt na produkty hodowlane z akwakultur, stad wysoki poziom importu z Norwegii. Udział ryb i owoców morza z połowów morskich w całkowitej konsumpcji osiągnął najniższy poziom w dekadzie 2013–2022 w 2022 r. Ta tendencja została zauważona na wszystkich wiodących rynkach. W efekcie konsumpcja produktów z akwakultury na mieszkańca wzrosła do najwyższego poziomu w dekadzie. W ostatnim czasie wzrosła z 6,80 kg w 2021 r. do 6,82 kg w 2022 r. Tymczasem konsumpcja produktów z połowów na wodach otwartych spadła do najniższego poziomu. Zmalała  z 16,91 kg do 16,70 kg – podaje raport EMFAF. 

Spadają również globalne dostawy produktów rybołówstwa, w tym gatunków nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi i wodorostów. Trend malejący notowany był jeszcze przed pandemią, bo od 2018 r. Dostawy na rynki UE w 2022 r. wyniosły łącznie 3,17 mln ton o wartości 6,21 mld EUR. Była to najniższa wartość odnotowana w dekadzie 2013–2022. W tym samym roku UE odnotowała również spadek dostaw o około 90 tys. ton od 2021 r. Dotyczy to zarówno importu, jak i eksportu.

Według szacunków EUMOFA konsumpcja produktów rybołówstwa i akwakultury w Portugalii na mieszkańca jest najwyższa w UE od wielu lat i utrzymała się w 2022 r. Ciągle rosnące ceny ryb i owoców morza istotnie wpływają na rynek. Od 2021 r. obserwuje się spadki popytu na wielu rynkach konsumpcyjnych UE, w tym Portugalii. Tylko w Chorwacji i Francji odnotowano wzrosty konsumpcji ryb i owoców morza, odpowiednio o 7% i 1% w porównaniu do 2021 r. Konsumpcja ryb i owoców morza wzrosła również w niektórych krajach, które tradycyjnie wykazywały niskie poziomy konsumpcji na mieszkańca. Na przykład wzrastała ona w ciągu ostatniej dekady na Węgrzech, w Rumunii i na Słowacji.

Zmienia się również dynamika w popycie na ryby. W 2023 r. import łososia do UE spadł o 4% w porównaniu z 2022 r., osiągając najniższy poziom od 2019 r. wynika z danych EMFAF. Spowodował to 3% spadek produkcji łososia atlantyckiego w Europie w latach 2022–2023 oraz 2,5% spadek światowej produkcji łososia atlantyckiego. W tym czasie połowy dzikiego łososia pacyficznego osiągnęły rekordowy poziom w 2023 r. Mimo to, import dzikiego łososia pacyficznego do UE utrzymuje się na niskim poziomie. 

Pomimo spadku wolumenu importu, ogólna wartość importu łososia pozostała stabilna na poziomie 8,4 mld EUR, co odpowiada poziomom z 2022 r. Warto zauważyć, że wartości importu w 2022 i 2023 r. były najwyższe w historii i podwoiły się w ciągu ostatniej dekady. Po słabym I kwartale br. produkcja łososia atlantyckiego w Europie w 2024 r. wykazywała tendencję wzrostową, a spodziewany wzrost produkcji wyniósł 3–5% w porównaniu z 2023 r. W przeciwieństwie do tego połowy dzikiego łososia pacyficznego były niepokojąco niskie w 2024 r., spadając o ponad 50% w porównaniu z 2023 r.

Dorsz jest jednym z najpopularniejszych gatunków wśród konsumentów w UE. W 2023 r. kwoty połowowe dorsza w północno-wschodniej Arktyce zostały zmniejszone o 20% co doprowadziło do 7% spadku podaży zagranicznej na rynku UE. Średnia cena dorsza wzrosła o 3%, z 6,48 EUR/kg do 6,71 EUR/kg, podczas gdy wartość importu dorsza spadła o blisko 4% od 2022 r. W 2024 r. ceny rynkowe dorsza były wysokie, wynosząc średnio 6,82 EUR/kg w pierwszych trzech kwartałach. Oczekuje się, że ceny pozostaną wysokie przez jakiś czas – ponieważ kwoty połowowe dorsza północno-wschodniego Arktyki zostały zmniejszone o dodatkowe 25% na rok 2025.

Tuńczyk zajmuje pierwsze miejsce na liście głównych produktów konsumowanych w UE. W 2023 r. tuńczyk stanowił 9% całkowitej objętości i wartości importu ryb do UE, chociaż wolumen importu spadł o 12%, a wartości o 8% w porównaniu z rokiem 2022. 

Fot. Depositphotos