19 lutego 2020 r. ponad 80 unijnych decydentów, przedstawicieli przemysłu, związków zawodowych, społeczeństwa i samorządów spotkały się w Brukseli na wydarzeniu zorganizowanym przez WWF, aby omówić, czym naprawdę jest Sprawiedliwa Transformacja i jak można ją zapewnić regionom europejskim. Temat ten jest bardzo istotny w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu i Finansowego Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji. Dyskusja panelowa zapoczątkowała gorącą debatę na temat głównych pytań dotyczących Sprawiedliwej Transformacji w Europie, ale pojawił się też konsensus w niektórych ważnych kwestiach: transformacja ma już miejsce, musimy teraz zapewnić, że jest sprawiedliwa.

Sprawiedliwa Transformacja to dziś modne hasło w kręgach politycznych. Konsensus jest taki, że przejście w kierunku neutralności klimatycznej powinno być sprawiedliwe, ale pozostaje pytanie, co tak naprawdę oznacza tu „sprawiedliwość” i jakie są konsekwencje dla polityki krajowej i unijnej. Podczas tego wydarzenia europejscy decydenci, samorządy, związki zawodowe i społeczeństwo obywatelskie omówili te zasadnicze pytania i wiele więcej.

W swoim przemówieniu eurodeputowany Jerzy Buzek – główny architekt nowego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji – podkreślił niemożliwy do powstrzymania charakter przemiany i potrzebę przyjęcia jej poprzez planowanie Sprawiedliwej Transformacji. Uznając, że przejście na neutralność klimatyczną i Europejski Zielony Ład są częścią projektu europejskiego, podkreślił, że fundusz Sprawiedliwej Transformacji powinien służyć tym, którzy chcą być częścią projektu europejskiego, a nie pozostawać poza nim.

Komentarze Jerzego Buzka są spójne z niektórymi z pięciu głównych zaleceń, zawartych w nowym raporcie WWF, który został zaprezentowany podczas wydarzenia.

Według WWF, na podstawie pracy Fundacji w 4 regionach węglowych w celu osiągnięcia prawdziwej Sprawiedliwej Transformacji, wdrażane polityki muszą zapewniać:

1. Jasne ramy czasowe transformacji, w tym ambitne daty wycofania węgla  

2. Dywersyfikację gospodarczą: regiony nie powinny liczyć tylko na wielki przemysł, który stworzy nowe miejsca pracy

3. Plany powinny być oparte są na obiektywnej analizie ilościowej

4. Wszyscy partnerzy zaangażowani w istotny sposób

5. Zapewnione jest odpowiednie wsparcie finansowe i polityczne w celu wsparcia transformacji

Raport stanowi kulminację prac podjętych w ramach 2,5-letniego projektu EUKI "Sprawiedliwa Transformacja Europy Wschodniej i Środkowej" realizowanego przez WWF (w Bułgarii, Grecji, Niemczech i Polsce).

1,5-godzinna debata panelowa, która odbyła się po prezentacji raportu podkreśliła pilną potrzebę działania w celu zapewnienia sprawiedliwych przemian. Aleksandra Tomczak z Komisji Europejskiej wskazała na dramatyczny spadek produkcji węgla w 2019 roku: To fakt ekonomiczny, a nie decyzja polityczna, że węgiel odchodzi. Musimy działać teraz i w odpowiednim czasie, aby zapewnić Sprawiedliwą Transformację.

Podczas całej dyskusji wielokrotnie podkreślano, że nie może być mowy o żadnych przemianach bez zaangażowania wszystkich zainteresowanych. Luc Triangle, sekretarz generalny IndustriALL, podkreślił, że planując Sprawiedliwą Transformację, należy wziąć pod uwagę całą wspólnotę i przyszłe pokolenia, ale należy określić wyraźny kierunek i parametry, które zapewnią, że środki finansowe na rzecz sprawiedliwej transformacji będą ukierunkowane na rzeczywistą transformację.

Europoseł Petros Kokkalis zasygnalizował również niedociągnięcia obecnego wniosku w sprawie mechanizmu sprawiedliwej transformacji w zakresie wspierania ambicji i rzeczywistego przejścia od paliw kopalnych do neutralnych klimatycznie, zrównoważonych systemów. Zauważył, że obecny fundusz sprawiedliwej transformacji nie uwzględnia tempa przemian w regionie, powołując się na przykład Grecji, która do 2023 r. wycofa wszystkie jednostki węgla brunatnego, w przeciwieństwie do Niemiec, które wstrzymują się do 2038 roku. Dla Imke Lübbeke (WWF) wsparcie UE dla regionów węglowych znajdujących się w okresie przejściowym polega na integralności europejskiego finansowania. Potrzebujemy dobrej definicji tego, czym naprawdę jest Sprawiedliwa Transformacja – i dokąd prowadzi to przejście – ponieważ zastąpienie węgla gazem nie jest rozwiązaniem.  

Z konferencji wyłonił się wyraźny konsensus w niektórych ważnych kwestiach. Nie ma wątpliwości, że zmiana ma miejsce i że w przypadku węgla zbliżamy się do końca. Nie możemy po prostu wycofać się z paliw kopalnych, nie myśląc o tym, co stanie się ze społecznościami. Ale nie możemy ich też zostawić w tyle: ambicja, by ruszyć szybciej  powinna być wspierana.  

Minione przemiany były przykładami tych niesprawiedliwych transformacji: musimy teraz stworzyć alternatywy i planować je od samego początku, łącząc wszystkie zainteresowane strony i pytając społeczności, dokąd chcą pójść w przyszłości neutralnej klimatycznie.

Więcej na stronie:

www.regionsbeyondcoal.eu  

Autorka:

Katie Treadewell (specjalistka ds. polityki energetycznej, WWF EPO)