Egzekucja z wynagrodzenia za pracę polskich pracowników zatrudnionych przez zagranicznych pracodawców

Niniejszy artykuł porusza kwestię dopuszczalności prowadzenia przez komorników sądowych egzekucji z wynagrodzenia za pracę pracowników świadczących pracę na rzecz zagranicznych podmiotów, którzy to pracownicy stale mieszkają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tu pobierają należne im wynagrodzenie. Poruszona tematyka z racji swej obszerności ograniczona została do państw członkowskich Unii Europejskiej i nie odnosi się do kwestii egzekucji należności o charakterze alimentacyjnym.

Prawo polskie

W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż na podstawie art. 881 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego („k.p.c.”), do egzekucji z wynagrodzenia za pracę komornik przystępuje poprzez jego zajęcie. Czynność ta odnosi skutek wobec pracownika-dłużnika, nie zaś zagranicznego pracodawcy. Na podstawie bowiem art. 881 § 2 k.p.c. komornik zawiadamia dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób. Dotyczy to w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związanego ze stosunkiem pracy zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach, pozostających w związku ze stosunkiem pracy.

Należy przy tym również wskazać, iż zajęcie wynagrodzenia jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności (art. 883 § 1 k.p.c.). Uprawnione jest zatem przyjęcie, iż następuje ono również na terytorium RP.

Szczególnie istotny jest natomiast fakt, że z zajęciem wynagrodzenia za pracę połączonych jest szereg obowiązków pracodawcy, których zlekceważenie grozi nałożeniem przez organ egzekucyjny kary grzywny (do dwóch tysięcy złotych, która może zostać powtórzona). I tak, pracodawca wzywany jest m.in. do:
1) nie wypłacania pracownikowi-dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia żadnego wynagrodzenia, lecz jego przekazywanie bezpośrednio wierzycielowi lub komornikowi;
2) przedstawienia zestawienia periodycznego wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu z wszelkich innych tytułów (za okres trzech miesięcy poprzedzających);
3) podania w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane;
4) w razie zaistnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę - złożenia w tym zakresie oświadczenia, a w szczególności podania informacji, czy inne osoby roszczą sobie prawa, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie i czy oraz o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli;
5) niezwłocznego zawiadomienia komornika oraz wierzyciela o każdej zmianie którejś z w/w okoliczności.

Utartą w tym zakresie praktyką jest również żądanie podania przez pracodawcę numeru rachunku bankowego pracownika, czy też dodatkowych, posiadanych przez pracodawcę, danych osobowych pracownika.

Jurysdykcja

W przypadku krajów członkowskich Unii Europejskiej, co do zasady (poza szczególnymi przypadkami, np. Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego) konieczne jest uznanie lub stwierdzenie wykonalności orzeczenia wydanego w innym państwie członkowskim. Dopiero po przeprowadzeniu stosownej wewnętrznej procedury, orzeczenie takie wykonane może zostać w innym państwie członkowskim, jednakże przez organy państwa na terenie którego ma być prowadzona egzekucja.

Zgodnie z art. 11104 § 1 k.p.c., do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy egzekucyjne, jeżeli egzekucja ma być wszczęta lub jest prowadzona w Rzeczypospolitej Polskiej. Łącznikiem jurysdykcyjnym w sprawach egzekucyjnych oraz w sprawach z powództw egzekucyjnych jest więc zatem okoliczność, że egzekucja ma być wszczęta lub jest prowadzona w Polsce.

Z przytoczonego przepisu wynika przyjęta przez polskiego ustawodawcę zasada określająca wyłączną jurysdykcję dla spraw egzekucyjnych powiązanych z terytorium RP przez miejsce prowadzenia postępowania. W sprawach takich wyłącznie właściwe są polskie organy egzekucyjne. Dozwolenie jurysdykcji organów obcego państwa w zakresie prowadzenia egzekucji oznaczałoby istotne naruszenie suwerenności RP. Od razu należy przy tym stwierdzić, iż omawiany przepis nie zawiera również żadnego łącznika, który mógłby przyznawać jurysdykcję krajową w zakresie egzekucji prowadzonej za granicą, gdyż - analogicznie - byłoby to wyrazem braku poszanowania suwerenności państw obcych.

Przykładem takiego kraju jest Malta, gdzie w świetle przepisów prawa krajowego (choćby Code of Organization and Civil Procedure z dnia 1 sierpnia 1855 r.) przymusowe wykonywanie orzeczeń sądowych lub innych tytułów egzekucyjnych jest wyłączną kompetencją Sądów bądź specjalnie do tego celu powołanych funkcjonariuszy sądowych.

Konkluzja

Polskie organy egzekucyjne nie są uprawnione do zobowiązywania zagranicznych podmiotów do dokonywania potrąceń z wynagrodzenia, czy też ujawniania w/w prawnie chronionych tajemnic swych pracowników, jak choćby ich dane osobowe, czy też informacje o dochodach. Sprowadzałoby się to bowiem do prowadzenia egzekucji przez komornika sądowego poza granicami RP, do czego polskie organy egzekucyjne nie są uprawnione i co godziłoby w suwerenność państw trzecich. Komornik mógłby zatem skutecznie dokonywać czynności wyłącznie względem pracownika.

Istotą instytucji zajęcia jest skorelowanie obowiązków: pracodawcy - do dokonywania potrąceń z wynagrodzenia, oraz pracownika - do nie podejmowania prób dysponowania zajętą kwotą. Co zostało wyżej zauważone - komornik zawiadamia pracownika-dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób.  W omawianej sytuacji obowiązek ten byłby niemożliwy do wykonania, bowiem pracodawca nie jest, a co więcej nie może być zobowiązany do dokonywania stosownych potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Stosując się do powołanego przepisu, pracownik musiałby nie odbierać należnego mu wynagrodzenia, co wobec braku możliwości przekazywania kwot przez pracodawcę poczytane mogłoby zostać wręcz za utrudnianie postępowania egzekucyjnego.

W świetle powyższego, w omawianym przypadku, za niedopuszczalną uznać należy egzekucję z wynagrodzenia za pracę.

Radca prawny Artur Pomorski
Aplikant radcowski Adam Organiszczak
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
 w Szczecinie


Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl