Na przełomie czerwca i lipca br. doszło do zanieczyszczenia rzeki Baryczy oraz jej dopływów - Kurochu, Złotnicy, Świecy (z Olszówką) i Dąbrówki, na odcinku od gm. Odolanów (województwo wielkopolskie) do Jazu Bolko w pobliżu miejscowości Nowe Grodzisko, gm. Milicz (województwo dolnośląskie).W ocenie wielkopolskiego WIOŚ głównym źródłem zanieczyszczenia wód Baryczy są spływy z terenów rolniczych.Prowadzone badania próbek wykazują stopniową poprawę jakości wody.

Na przełomie czerwca i lipca br. doszło do zanieczyszczenia rzeki Baryczy oraz jej dopływów - Kurochu, Złotnicy, Świecy (z Olszówką) i Dąbrówki, na odcinku od gm. Odolanów (województwo wielkopolskie) do Jazu Bolko w pobliżu miejscowości Nowe Grodzisko, gm. Milicz (województwo dolnośląskie). Wartości wskaźników charakteryzujących zanieczyszczenia organiczne (ChZT – chemiczne zapotrzebowanie tlenu i BZT5 – biochemiczne zapotrzebowanie tlenu) oraz warunki biogenne (azot ogólny i fosfor ogólny) w rzece Barycz na wysokości mostu w m. Wróbliniec oraz Jazu Bolko uzyskane w wyniku badania próbek pobranych w dniach 01.07.2020 r., 09.07.2020 r. i 16.07.2020 r. wykazują wyraźną tendencję spadkową, co świadczy o stopniowej poprawie jakości wody w rzece.

W dniu 1 lipca 2020 r. inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu, niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia od Nadzoru Wodnego w Miliczu Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, przeprowadzili rozpoznanie w terenie. Stwierdzono, że woda w rzece Barycz była mętna, o ciemnobrązowym (prawie czarnym) zabarwieniu i uciążliwym zapachu charakterystycznym dla przegniłej materii organicznej. Na podstawie pomiarów sondą ustalono, że stężenie tlenu w wodzie jest bardzo niskie. Pobrano także próbki, które zostały przekazane do Centralnego Laboratorium Badawczego Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Oddział we Wrocławiu.

Ustalono ponadto, że źródło zanieczyszczenia znajduje się na terenie województwa wielkopolskiego, prawdopodobnie na terenie gminy Odolanów. Informacje te zostały przekazane w tym samym dniu do Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Delegatury w Kaliszu, którego czynności potwierdziły gminę Odolanów jako źródło zanieczyszczenia.

W celu zwiększenia przepływu, a tym samym zapewnienia natlenienia rzeki i odcięcie zasilania wód powierzchniowych stojących, Nadzór Wodny w Miliczu PGW Wody Polskie oraz Stawy Milickie S.A. niezwłocznie podjęły działania, w wyniku których wszystkie jazy na rzece zostały otwarte, natomiast zastawki na ujęciach wody dla stawów hodowlanych zostały zamknięte dla zabezpieczenia ich przed zanieczyszczeniem.

WIOŚ w Poznaniu, również w dniu 1 lipca br., w godzinach popołudniowych i wieczornych, dokonał lustracji rzeki Barycz na ok. 8 km odcinku od granicy województwa dolnośląskiego do Odolanowa oraz rzeki Kuroch, dopływu Baryczy na ok. 7 km odcinku od Odolanowa do ujścia do Baryczy. Stwierdzono bardzo wysoki (bliski stanowi alarmowemu) poziom wód Baryczy oraz Kurochu i zaobserwowano, że nisko położone tereny wzdłuż tych rzek są podtopione, a Kurochem płynie woda o brunatno-brązowym zabarwieniu. W trakcie tych czynności pobrano 3 próbki wody, które wykazały najwyższe zanieczyszczenie w Kurochu (m. Uciechów) przed ujściem do Baryczy oraz wzrost zanieczyszczeń Baryczy na odcinku od punktu ok. 1,5 km od ujścia Świecy do Uciechowa.

Na podstawie wyników badań próbek wody powierzchniowej pobranych w tym samym dniu przez WIOŚ we Wrocławiu stwierdzono, że uzyskane wartości zawiesiny ogólnej oraz wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne (BZT5, ChZT, tlen rozpuszczony) wskazywały na istotne pogorszenie się jakości wód w rzece Barycz. Stwierdzono również podwyższone stężenie związków azotu i fosforu.

W kolejnych dniach lipca 2020 r. inspektorzy Dolnośląskiego i Wielkopolskiego WIOŚ we współpracy z właściwymi Centralnymi Laboratoriami Badawczymi GIOŚ kontynuowali działania polegające na prowadzeniu pomiarów i wizji terenowych oraz pobieraniu
i badaniu próbek wody. Działania te miały również na celu ustalenie przyczyny zanieczyszczenia rzeki Barycz i jej dopływów.

Podczas prowadzonych czynności ustalono, że na badanym obszarze prowadzona jest przede wszystkim działalność rolnicza (głównie gospodarstwa rodzinne), a nie przemysłowa (z wyjątkiem Odolanowa wyposażonego w oczyszczalnię ścieków), nie ma tam wielkoprzemysłowych ferm trzody chlewnej, występują jedynie fermy drobiu (w tym jedna posiadająca pozwolenie zintegrowane), z których nie występuje odpływ ścieków.

Ponadto stwierdzono, że na tym terenie funkcjonuje jedna ubojnia, w Świecy koło Odolanowa, obecnie kontrolowana z uwagi na stwierdzone znaczne zanieczyszczenie w Olszówce, do której wprowadza ścieki. W opinii WIOŚ w Poznaniu takie jedno, punktowe, źródło mogło przyczynić się w pewnej części do zanieczyszczenia wody w Baryczy, nie mogło jednak zanieczyścić całego terenu, w tym rzek (Kuroch, Złotnica) nie mających żadnego połączenia z ubojnią w Świecy.

Wyniki pomiarów wskazywały przede wszystkim na brak tlenu w wodach, przy podwyższonych wartościach innych zanieczyszczeń. W przypadku gdyby źródłem zanieczyszczeń były ścieki, to aby doprowadzić do deficytu tlenu, wartości wskaźników zanieczyszczeń musiałyby być znacznie większe. Wskazuje to na obecność w wodzie substancji z gnicia, które silnie pobierają tlen z wody. W wyniku nalotów dronem stwierdzono, że na terenie łąk i gruntów ornych pomiędzy Baryczą i Kurochem występują zalania, a wokół terenów zalanych zaobserwowano wyraźnie widoczne zgniłe rośliny, skoszone trawy pozostawione na terenie łąk, rowami przecinającymi ten teren odpływała brunatno-brązowa ciecz, z wyglądu identyczna z zanieczyszczeniami stwierdzonymi w Baryczy i Kurochu.

Ustalono również, że w czerwcu 2020 r. w zlewni górnej Baryczy występowały intensywne opady deszczu, przy czym w końcu miesiąca były one nawalne. Opady te spowodowały podniesienie się stanu wód rzeki Barycz i przekroczenie stanu ostrzegawczego na wodowskazie w Odolanowie (90 cm) do poziomu bliskiego stanowi alarmowemu (120 cm) oraz podtopienie i tak podmokłych, równinnych terenów łąk i gruntów ornych w pradolinie Baryczy pomiędzy rzeką Barycz, a jej dopływami (Kuroch na północy oraz Złotnica na południu). Podtopienia objęły teren kilkunastu km2.

Po opadach deszczu utrzymywał się wysoki stan wód Baryczy i jej dopływów, co utrudniało spływ wód opadowych z terenu łąk i pól. Spływ ten następował do wód bezpośrednio lub za pośrednictwem sieci kanałów melioracyjnych. Na terenach podtopionych woda stagnowała co najmniej od drugiej połowy czerwca, co spowodowało gnicie roślinności, traw, upraw i skoszonych traw, dodatkowo podtopione zostały występujące na tym terenie pryzmy obornika (stwierdzono magazynowanie niewielkich ilości nawozów naturalnych w kilku pryzmach). Woda, wraz z zanieczyszczeniem spowodowanym gniciem, odpływała do wód rzek w tym rejonie.

Prowadzone badania próbek wykazują stopniową poprawę jakości wody w rzece Barycz, np. na wysokości mostu w m. Wróbliniec między 01.07.2020 r. a 16.07.2020 r. odnotowano spadek wartości ChZT ze 106,0 mg O2/l do 47 mg O2/l, BZT5 – z 54,2 mg O2/l do 5,4 mg O2/l, azotu ogólnego – z 3,56 mg/l do 2,07 mg/l, a fosforu ogólnego – z 0,96 mg/l do 0,41 mg/l.

W tym samym okresie, na wysokości Jazu Bolko, wartości te przedstawiały się następująco: ChZT – spadek ze 102,0 mg O2/l do 45 mg O2/l, BZT5 – z 42,5mg O2/l do 2,6 mg O2/l, azotu ogólnego – z 4,07 mg/l do 2,19 mg/l, a fosforu ogólnego – z 1,16 mg/l do 0,31 mg/l.