Gdzie woda w kąpieliskach jest najczystsza? Ranking UE i niepokojące dane dla Polski [RAPORT]

Analiza Europejskiej Agencji Środowiska obejmująca ponad 22 tys. kąpielisk w Europie potwierdza skuteczność wieloletnich działań – aż 85% z nich ma wodę doskonałej jakości. Zaledwie 58,1% polskich kąpielisk spełnia najwyższe normy, zaś głównym problemem pozostają zakwity sinic i krótkotrwałe zanieczyszczenia.

Opublikowana analiza Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) przedstawia ocenę jakości wód w kąpieliskach na terenie Europy, opierając się na danych z sezonów kąpielowych 2021–2024. Opracowanie zrealizowane w ramach unijnego planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, stanowi wykonanie postanowień dyrektywy kąpieliskowej (Bathing Water Directive – BWD).

STRONA WWW Z DANYMI DOTYCZĄCYMI POSZCZEGÓLNYCH PAŃSTW

Celem opracowania jest dostarczenie obywatelom obiektywnych informacji, wspartych narzędziami wizualizacyjnymi (np. przeglądarką map), które ułatwiają wybór bezpiecznych miejsc do rekreacji wodnej. Podczas gdy średnia unijna dla kąpielisk o „doskonałej” jakości wody wynosi 85,4%, w naszym kraju wskaźnik jest drastycznie niższy, wynosząc 58,1%.

Europa z czystą wodą – ogólny obraz jest pozytywny

Zdecydowana większość europejskich kąpielisk charakteryzuje się doskonałą jakością wód. Ocena bazuje na monitoringu stężeń bakterii Escherichia coli (E. coli) oraz enterokoków, które są kluczowymi wskaźnikami zanieczyszczenia fekalnego.

Obecny wysoki standard jakości wód stanowi wynik wieloletnich, systemowych działań, które doprowadziły do drastycznego ograniczenia emisji zanieczyszczeń organicznych i patogenów.

Do kluczowych czynników poprawy należą wdrożenie dyrektywy kąpieliskowej, która wprowadziła systematyczny monitoring i rygorystyczne procedury zarządzania jakością wód, jak również inwestycje w infrastrukturę komunalną, w tym budowę i modernizację oczyszczalni ścieków.

Efektem zintegrowanych działań jest przywrócenie możliwości bezpiecznej kąpieli nawet w akwenach miejskich i historycznie silnie zanieczyszczonych, co dowodzi skuteczności wdrażanych polityk środowiskowych.

Jak bada się jakość wody w kąpieliskach?

Zgodnie z dyrektywą kąpieliskową, monitoring skupia się na dwóch bakteriach wskaźnikowych, których obecność sygnalizuje potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego związane z zanieczyszczeniem ściekami lub odchodami zwierzęcymi.

Należy jednak zaznaczyć, że monitoring nie obejmuje zanieczyszczeń chemicznych, których obecność w wodach powierzchniowych i podziemnych jest regulowana i oceniana w ramach Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz zakwitów sinic, które mimo braku ilościowego monitoringu w ramach BWD, często stają się podstawą do wydawania tymczasowych zakazów kąpieli.

Władze są zobowiązane do pobrania i analizy co najmniej czterech próbek wody z każdego oficjalnego kąpieliska w sezonie: jednej przed jego rozpoczęciem i minimum trzech w trakcie, z zachowaniem maksymalnie miesięcznego odstępu.

Na podstawie uzyskanych wyników jakość wody klasyfikuje się jako „doskonałą”, „dobrą”, „dostateczną” lub „niedostateczną”. Kąpiel w zanieczyszczonej wodzie może prowadzić do dolegliwości żołądkowo-jelitowych, infekcji uszu, oczu i dróg oddechowych.

Kto jest liderem, a kto ma problemy?

W 2024 roku spośród 22 127 zgłoszonych kąpielisk w Europie 85% uzyskało ocenę doskonałą. Najwyższy odsetek takich wód odnotowano na Cyprze, w Bułgarii, Grecji, Austrii i Chorwacji (powyżej 95%). Z kolei w Bułgarii, na Malcie, w Luksemburgu, Rumunii i Słowenii wszystkie kąpieliska spełniły co najmniej wymóg jakości dostatecznej.

Najniższy udział wód o doskonałej jakości (poniżej 70%) stwierdzono w Belgii, na Węgrzech, w Estonii, Polsce oraz Albanii. Jednym z celów dyrektywy było osiągnięcie do 2015 roku co najmniej „dostatecznej” jakości we wszystkich kąpieliskach. W ubiegłym roku wymóg spełniało 96% unijnych obiektów.

Analiza długoterminowa (2009–2024) pokazuje stabilny udział kąpielisk o doskonałej jakości, wynoszący 81–89% dla wód przybrzeżnych i 60–82% dla wód śródlądowych. Wody przybrzeżne generalnie cechują się lepszą jakością, co wynika z większej zdolności do samooczyszczania. Akweny śródlądowe – zwłaszcza niewielkie jeziora i rzeki o wolnym przepływie – są bardziej podatne na krótkotrwałe zanieczyszczenia, np. po intensywnych opadach deszczu.

Identyfikacja utrzymujących się problemów

W ubiegłym roku 1,5% kąpielisk w UE (332 obiekty) nadal miało jakość niedostateczną. Choć odsetek spadł z 1,9% w 2009 roku, problem utrzymuje się w miejscach narażonych na zanieczyszczenia krótkotrwałe, które występują np. podczas gwałtownych deszczy, gdy przepełnione systemy kanalizacyjne dokonują zrzutów nieoczyszczonych ścieków.

Kraje z największym odsetkiem kąpielisk o niedostatecznej jakości w ubiegłym roku to:
·       Estonia (4,6%)
·       Szwecja (4,0%)
·       Holandia (3,9%)
·       Francja (3,4%)

Analiza dynamiki zmian pokazuje, że spośród obiektów ocenionych jako niedostateczne w 2023 roku, 67 poprawiło swoją klasyfikację w 2024 roku, jednak 215 pozostało w najniższej kategorii.

 

Polskie kąpieliska ostatnie w Europie

Sytuacja na polskich kąpieliskach jest niezadowalająca i wymaga poprawy. Zgodnie z danymi Europejskiej Agencji Środowiska, Polska zajmuje ostatnie miejsce w Unii Europejskiej pod względem odsetka kąpielisk o doskonałej jakości wody, który wynosi zaledwie 58,1% przy średniej unijnej 85,4%. Chociaż większość zgłoszonych kąpielisk jest zdatna do użytku, to dane porównawcze wskazują na systemowy problem.

W klasyfikacji europejskiej, oprócz wód doskonałych, 13% polskich kąpielisk oceniono jako „dobre”, 6% jako „dostateczne”, a 2,6% jako „niedostateczne”. Niepokojący jest również wysoki odsetek (ponad 20%) kąpielisk niesklasyfikowanych, często z powodu niewystarczającej liczby próbek.  

Można śmiało postawić tezę, że to właśnie w kąpieliskach najbardziej narażonych na częste, krótkotrwałe zanieczyszczenia lub nagłe zakwity sinic, utrzymanie pełnego harmonogramu badań jest traktowane po macoszemu. W konsekwencji, zamiast otrzymać ocenę „niedostateczną”, takie kąpieliska trafiają do kategorii „niesklasyfikowanych”, co może maskować rzeczywistą skalę problemów z jakością wody.

Oznacza to, że oficjalne – już i tak niekorzystne statystyki – mogą nie odzwierciedlać pełnego obrazu, tworząc ukryte zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Sinice krajowym problemem

Nadzór nad jakością wody w oficjalnie wyznaczonych kąpieliskach w Polsce sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna, a wyniki badań są publicznie dostępne w rządowym Serwisie Kąpieliskowym. Na podstawie najnowszego raportu Głównego Inspektoratu Sanitarnego poświęconego krajowym kąpieliskom, najwięcej kąpielisk zlokalizowanych jest w województwie zachodniopomorskim (141), zaś najmniej – w podkarpackim (12).

Zatoka Gdańska, ze względu na swoje cechy hydrograficzne – ograniczoną wymianę wód z otwartym Bałtykiem – oraz silną presję antropogeniczną, jest obszarem szczególnie podatnym na problemy z jakością wody. Co więcej, do jej wód trafiają zanieczyszczenia z gęsto zaludnionej aglomeracji trójmiejskiej, jak również zanieczyszczenia biogenne niesione przez Wisłę z niemal połowy kraju. To wszystko stwarza idealne warunki do eutrofizacji, a co za tym idzie, intensywnych zakwitów sinic.

W sezonie 2023 roku największym wyzwaniem były tymczasowe zakazy kąpieli – wydano ich 242 dla 137 różnych kąpielisk.

Główną przyczyną zamknięć był masowy zakwit sinic (160 przypadków), co było szczególnie uciążliwe dla turystów nad Morzem Bałtyckim oraz przekroczenia norm mikrobiologicznych (bakterie E. coli i enterokoki), które były przyczyną 67 tymczasowych zakazów kąpieli.

_{Fot: Depositphotos}