Spójna sieć połączeń drogowych do 2023 roku, szybsza i bardziej bezpieczna kolej, wspólny bilet na połączenia kolejowe, łatwiejszy dostęp do portów od strony lądu i morza, modernizacja śródlądowych dróg wodnych ze szczególnym uwzględnieniem Odry, przyjazna i ekologiczna komunikacja w miastach – to tylko niektóre cele projektu rządowej Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju w obszarze transportu.

Trwają konsultacje Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Jednym z kluczowych zadań, które zdecyduje o jej powodzeniu, jest rozwój transportu: drogowego, kolejowego, lotniczego, rzecznego, transportu publicznego. Konsultacje mają pomóc w odpowiedzi na pytania o właściwy dobór celów i narzędzi w tym obszarze.

Stan wyjściowy

W transporcie towarów dominują przewozy drogowe (84,1 proc.). Następny transport kolejowy ma jedynie 12,4 proc. udziału w rynku (w UE odpowiednio 75,4% i 18%). Udział przewozów drogowych niepokojąco rośnie, co skutkuje presją na środowisko. Kolejowy transport towarowy ma jednak duży potencjał do wzrostu, m.in. dzięki unowocześnieniu infrastruktury.

Barierą dla większego wykorzystania transportu kolejowego w przewozach pasażerskich jest głównie niedostateczna jakość oferty dla pasażerów. Wynika to m.in. niskiej prędkości, z jaką mogą poruszać się pociągi, stanu technicznego mniejszych dworców i niewystarczającego zintegrowania z innymi środkami transportu. W 2015 r. zaledwie kilka miast wojewódzkich było połączonych liniami kolejowymi o maksymalnej prędkości rozkładowej 160 km/h (np. Warszawa, Gdańsk, Poznań, Kraków). Blisko 32% długości eksploatowanych torów linii kolejowych stanowią tory z maksymalną prędkością rozkładową od 120 do 160 km/h.

Mamy coraz więcej dróg ekspresowych i autostrad, ale ich sieć nie obejmuje wszystkich miast wojewódzkich. Ich gęstość jest dużo niższa niż w innych krajach UE.

Nie mamy sieci śródlądowych dróg wodnych. Długość śródlądowych dróg wodnych od 2000 r. spada i w 2014 r. wynosiła zaledwie 365,5 km. Wymagania stawiane drogom o znaczeniu międzynarodowym (klasy IV i V) w 2014 r. spełniało w Polsce 5,9% długości dróg wodnych (214 km) i nie zmieniło się to od 2007 r.

Wykorzystanie żeglugi śródlądowej, zarówno w przypadku pasażerów jak i towarów wynosi poniżej 1%. To znacznie mniej niż wynosi średnia unijna.

Dobrze radzą sobie polskie porty, których rola gospodarcza w basenie Morza Bałtyckiego stopniowo rośnie. Największe znaczenie pod względem wielkości przeładunków mają porty w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie-Świnoujściu. W 2011 r. obroty ładunkowe polskich portów wyniosły ok. 57,7 mln ton i wzrosły do 2014 r. o ponad 19%, osiągając ok. 68,7 mln ton.  Chociaż oferta przeładunkowa polskich portów jest zbliżona do standardów w regionie Morza Bałtyckiego, wielkość przeładunku towarów jest dużo niższa niż w przypadku portów niemieckich, duńskich, szwedzkich, fińskich, ale większa od litewskich czy estońskich.

Choć polskie porty znacząco inwestują w modernizację swojej infrastruktury, to nadal wymagają poprawy dostępu od strony lądu i morza. Niezbędne jest zwłaszcza powiązanie poszczególnych portów z siecią kolejową, a także w wybranych przypadkach również z siecią transportu rzecznego.

Cele

Projekt strategii przewiduje trzy kierunki działań w obszarze transportu:

•    budowę zintegrowanej i wzajemnie powiązanej sieci transportowej,
•    większy udział ekologicznych środków transportu w miastach,
•    lepsze wykorzystanie pieniędzy publicznych na transport.

W efekcie powstanie sieć transportowa, którą będą charakteryzować: spójność, bezpieczeństwo, szybkość, niższe koszty.

Plany

Za każdym z trzech zaproponowanych kierunków działań kryją się konkretne plany i projekty, które pozwolą osiągnąć założone wskaźniki. Wybrane zostały opisane poniżej.

Kolej

Realizacja „Krajowego Programu Kolejowego”, dzięki któremu do 2023 r. wszystkie stolice województw będą połączone liniami kolejowymi o średniej prędkości kursowania pociągów pasażerskich min. 100 km/h. Na wykonanie zadań programu zostanie przeznaczone około 67,5 mld zł, w tym z budżetu państwa 22,3 mld zł.

Projekt „Wspólny Bilet”, który umożliwi zakup jednego biletu na cały przejazd koleją (wszystkie pociągi łączące punkt odjazdu z punktem przyjazdu), niezależnie od kanału sprzedaży i przewoźnika.

Drogi

Realizacja Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023, który zapewni budowę najważniejszych dróg ekspresowych, autostrad i obwodnic. Po roku 2023 kolejne inwestycje pozwolą dokończyć budowę sieci dróg ekspresowych i autostrad (m.in. A1, S3, S19 i S7) w relacjach południ-północ, wchód-zachód. Zakończenie budowy ostatniej inwestycji z programu nastąpi do końca 2025 r.

Wdrożenie Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem, czyli systemu teleinformatycznego umożliwiającego zarządzanie ruchem na sieci dróg krajowych i wspierającego zarządzanie drogami.

Transport rzeczny i gospodarka morska

Program rozwoju polskich portów morskich do roku 2020 (z perspektywą do 2030 roku), dzięki któremu powstanie infrastruktura zapewniająca dostęp do portów od strony lądu i morza. Chodzi m.in. o inwestycje drogowe (np. dokończenie budowy ciągów autostrady A1, czy też dróg ekspresowych S3, S7), kolejowe a także dotyczące infrastruktury portowej.

Rozwój sektora żeglugi śródlądowej – to kompleksowy projekt obejmujący nie tylko inwestycje infrastrukturalne na Odrze (np. likwidacja wąskich gardeł, przystosowanie Odrzańskiej Drogi Wodnej do parametrów klasy Va) i Wiśle, ale także kształcenie kadr żeglugi śródlądowej i budowę odpowiedniej floty. Celem projektu jest wzrost udziału żeglugi śródlądowej w przewozach towarów w Polsce i rozwój miejscowości i regionów leżących nad drogami wodnymi.

Przykładowo, ze środków Programu Infrastruktura i Środowisko na Odrze i Kanale Gliwickim zostanie zrealizowanych 12 inwestycji, których całkowity koszt wynosi około 1,74 mld zł, a dofinansowanie z UE około 1,1 mld zł. Inwestycje mają zostać zakończone do 2023 roku. Polska będzie również ubiegać się w Europejskim Banku Inwestycyjnym o dofinansowanie projektów na Odrze z tzw. Planu Junckera. Chodzi o budowę kaskady odcinka Odry swobodnie płynącej – od Brzegu Dolnego do ujścia Nysy Łużyckiej w co najmniej IV klasie żeglowności (łączny koszt 11 mld zł), budowę Kanału Śląskiego (11 mld zł) i budowę stopnia wodnego Malczyce (619 mln zł).

Transport publiczny

Wdrożenie kompleksowego programu rozbudowy transportu publicznego szynowego bądź ekologicznego (np. autobusy elektryczne) we wszystkich miastach wojewódzkich (do roku 2030).