• <

Statek w budowie, a zabezpieczenie roszczeń. Cz.2

30.06.2015 16:47 Źródło: własne
Strona główna Prawo Morskie, Finanse Morskie, Ekonomia Morska Statek w budowie, a zabezpieczenie roszczeń. Cz.2

Partnerzy portalu

Statek w budowie, a zabezpieczenie roszczeń. Cz.2 - GospodarkaMorska.pl

Hipoteka Morska
   
Kodeks morski dopuszcza możliwość obciążenia hipoteką morską specyficznego zbioru rzeczy, tj. statku w budowie. Przyjęcie przez ustawodawcę odrębnych rozwiązań odnoszących się do statków w budowie otworzyło możliwości kredytowania budowy nowych statków przy wykorzystaniu zabezpieczenia hipotecznego na statku w trakcie powstawania. Jak wcześniej wskazano, zgodnie z art. 2 § 2 k.m. statkiem morskim w budowie jest statek, którego stępkę położono lub wykonano równorzędną pracę konstrukcyjną w miejscu wodowania, aż do zakończenia budowy. Statek budowany w Polsce, niezależnie od tego, czy stanowi polską, czy obcą własność, może być wpisany do rejestru okrętowego, jeżeli położona została jego stępka lub wykonana została równorzędna praca konstrukcyjna w miejscu wodowania (art. 23 § 6 k.m.).

Wpis do rejestru okrętowego (rejestru okrętowego statków w budowie) nie jest obligatoryjny. Jeśli jednak właściciel zamierza ustanowić na statku w budowie hipotekę morską, statek w budowie musi być wpisany do rejestru okrętowego, bowiem tylko na statku wpisanym do tego rejestru można ustanowić hipotekę (art. 76 § 1 k.m.). Warunki formalne wniosku o wpis statku w budowie do rejestru statków w budowie, w tym także odnoszące się do wpisu hipoteki morskiej określa rozporządzenie w sprawie rejestru okrętowego i postępowania rejestrowego
   
Zakres obciążenia hipoteką morską statku w budowie nie ogranicza się tylko do elementów konstrukcyjnych przyszłego statku, o których mowa w art. 82 § 2 k.m., ale obejmuje także na podstawie art. 79 § 1 pkt 1 i 2 k.m. wierzytelności właściciela statku powstałe po ustanowieniu hipoteki z tytułu odszkodowania za uszkodzenie lub stratę statku w budowie, łącznie z odszkodowaniem ubezpieczeniowym, a także wynagrodzenie za ratownictwo w zakresie, w jakim wyrównuje ono szkody w statku w budowie spowodowane ratownictwem.
   
Warunki wykreślenia statku obciążonego hipoteką morską z rejestru statków w budowie określa art. 31 § 3 i 4 k.m. Wykreślenie statku w budowie z rejestru okrętowego w tych przypadkach wymaga pisemnej zgody wierzyciela hipotecznego, chyba że statek w budowie został wpisany do rejestru stałego w Polsce, a ciążąca na nim hipoteka morska została wpisana do tego rejestru z urzędu. Jeżeli wykreślenie statku w budowie z rejestru statków w budowie uzależnione jest od zgody wierzyciela hipotecznego, izba morska wzywa wierzyciela do złożenia oświadczenia, czy wyraża zgodę na wykreślenie. Jeżeli wierzyciel hipoteczny odmówi zgody, izba morska wyda postanowienie o odmowie wykreślenia statku w budowie z rejestru
   
Mając na uwadze powyższe, hipoteka morska na statku w budowie, co do zasady nadaje identyczne uprawnienia wierzycielowi jak zwykła hipoteka morska i obejmuje ona przynależności oraz części składowe powstającego statku. Hipoteka morska na statku w budowie to aktualnie bardzo wygodny i powszechnie stosowany instrument prawny wykorzystywany przede wszystkim właśnie w przemyśle stoczniowym jako forma zabezpieczenia ewentualnych roszczeń wynikających z procesu budowy lub przebudowy statku.

Oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji
   
Na wstępie należy podkreślić że omawiany mechanizm, jakim jest poddanie się egzekucji nie jest typowym zabezpieczeniem majątkowym chroniącym wierzyciela, którym najczęściej bywa Nabywca/Armator, przed niewypłacalnością dłużnika (Wykonawcy), lecz instytucja mająca na celu uproszczenie procesu dochodzenia roszczenia.
   
Składając oświadczenie, o którym mowa powyżej należy bezwzględnie przestrzegać związanych z nim wymogów formalnych, uregulowanych w art. 777 §1 pkt 4-6 i §3 Kodeksu postepowania cywilnego (dalej: k.p.c.) Dłużnik może skutecznie poddać się egzekucji jedynie w formie aktu notarialnego (forma zastrzeżona pod rygorem nieważności). Pozostałe przesłanki zostały szczegółowo określone w przepisach i są różne, w zależności od rodzaju świadczenia, którego wykonanie chcemy zabezpieczyć.

Jednakże Sąd Najwyższy w wyroku z 19.03.1975r. wymienił ogólne elementy, jakie ten akt notarialny musi zawierać, wyróżniając obowiązek wskazania:
- świadczenia,
- osoby dłużnika i wierzyciela,
- podstawy prawnej obowiązku (źródła zobowiązania, np. umowa),
- terminu, w jakim świadczenie powinno być spełnione.

1. Akty notarialne unormowane w art. 777 §1 pkt 4 k.p.c.
   
W akcie notarialnym dłużnik może się poddać egzekucji co do obowiązku zapłaty określonej kwoty pieniężnej, do wydania rzeczy określonej rodzajowo, gdy akt wskazuje ilość danej rzeczy albo też do wydania rzeczy oznaczonej indywidualnie, nieruchomości, lokalu lub statku wpisanego do rejestru, gdy w akcie określono ilość tych rzeczy (art. 777 §1 pkt 4 k.p.c.).
   
W powyższych przypadkach, w treści aktu nie można uzależniać obowiązku zapłaty od jakiegokolwiek zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek), istnieje natomiast możliwość podania terminu. Ponadto, przedmiot świadczenia (np. kwota pieniężna) musi być dokładnie określony - nieważny jest akt, w którym dłużnik poddaje się egzekucji określając maksymalną kwotę długu czy przedział kwotowy. Istnieje natomiast możliwość zabezpieczenia roszczenia o zapłatę odsetek, mimo, że ich wysokość nie jest jeszcze stronom znana w momencie składania oświadczenia. Takie zabezpieczenie staje się możliwe w przypadku, gdy podamy wysokość stałej stopy procentowej, według które odsetki te zostaną obliczone. Aktualnie roszczenia powstające w procesie budowy statku coraz częściej są zabezpieczane w opisany sposób, z uwagi na to, że w chwili składania oświadczenia, ustalona zostaje kwota zabezpieczonego roszczenia, która bywa równa z wartością kontraktu, w sytuacji kiedy powstałe roszczenie ma związek z niewykonaniem kontraktu.

2. Akty notarialne unormowane w art. 777 §1 pkt 5 k.p.c.
   
Przepis ten mówi o akcie notarialnym, w którym dłużnik poddaje się egzekucji co do obowiązku zapłaty sumy pieniężnej do wysokości wprost określonej w akcie albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej. W tym przypadku, oprócz wspomnianych wcześniej elementów, konieczne jest również określenie w akcie notarialnym warunków, których ziszczenie upoważni wierzyciela do przeprowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji oraz terminu, przed upływem którego wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności.
   
Nie ma tu wymogu podania konkretnej kwoty będącej długiem, wystarczy wskazać kwotę maksymalną, co jest szczególnie atrakcyjne w obrocie profesjonalnym i przemyśle stoczniowym, gdzie często suma ta nie jest jeszcze znana w momencie składania oświadczenia. Ponadto istnieje możliwość uzależnienia wszczęcia egzekucji od ziszczenia się pewnych warunków, np. niedokonania zapłaty w określonym terminie, bezskutecznego wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia. Nie ma tu obowiązku wskazania terminu dokonania zapłaty, lecz należy określić termin, przed upływem którego wierzyciel ma prawo wystąpić z wnioskiem o wszczęcie egzekucji.
Prawo właściwe
   
Na zakończenie, w odniesieniu do niniejszego artykułu i zabezpieczenia roszczeń powstałych w trakcie budowy statku, koniecznym wydaje się być wskazanie właściwego prawa w odniesieniu do podmiotów zawierających kontrakt na budowę statku. Jest to istotne z tego względu, iż zabezpieczone roszczenie na podstawie jednego z wyżej wymienionych sposobów trzeba będzie później wyegzekwować w oparciu o właściwe przepisy prawa, które zwykle wskazywane są w treści kontraktu na budowę statku, a także przy zawieraniu poszczególnych Umów zabezpieczających roszczenie.
   
W wielu relacjach jako partnerzy biznesowi (inwestorzy) występują podmioty zagraniczne. Podmioty te, w niektórych przypadkach, specjalnie narzucają w trakcie negocjacji, ustalenie właściwość zagranicznego sądu i prawa, aby utrudnić dochodzenie ewentualnych roszczeń z umowy podstawowej.
   
Nawet jeśli strony nie uregulują kwestii związanych z właściwością sądu w umowie podstawowej regulującej łączący je stosunek prawny, mogą to zrobić później w osobnej pisemnej umowie, w której umówią się na poddanie sporów wynikających z umowy podstawowej sądowi, który według ustawy nie jest wyłącznie miejscowo właściwy. Takie umówienie się co do właściwości sądu może dotyczyć potencjalnych sporów przyszłych, mogących dopiero wyniknąć z danego stosunku prawnego, ale też sporu już wynikłego. Strony mogą też ograniczyć w drodze pisemnej umowy prawo wyboru właściwego sądu do kilku sądów w tej umowie wskazanych.
   
W związku z tym należy zwracać na to uwagę, a na późniejszym etapie należy pamiętać, iż w przypadku dochodzenia roszczeń przed zagranicznymi sądami i na obcym prawie, w większości przypadków, niezbędna jest asysta zagranicznej kancelarii prawnej, co z kolei może narazić wierzyciela na znaczne koszty inicjujące sądowe postępowanie windykacyjne.
   
Ponadto, w każdym przypadku, ustalając właściwość sądu, należy ustalić właściwość prawa, gdyż oba te elementy jak wskazano powyżej powinny być jasno określone przez strony, aby uniknąć kuriozalnych sytuacji, w których przykładowo sąd polski miałby orzekać w oparciu o prawo właściwe dla Wielkiej Brytanii lub Norwegii. 

Podsumowanie
   
Mając na uwadze powyższe, z niniejszego artykułu jasno wynika, iż wachlarz sposobów zabezpieczenia roszczeń powstających w trakcie budowy statku jest niezwykle szeroki. Nie da się również ukryć, iż w zdecydowanej większości mają one za cel zabezpieczać interesy Nabywcy/Armatora, będącego najczęściej wierzycielem. W praktyce rodzaj przyjętych zabezpieczeń warunkuje sprawne wykonanie umowy przez obie strony i zawsze pozostaje w sferze negocjacyjnej podmiotów planujących nawiązanie współpracy w omawianym zakresie.

Radca Prawny Mateusz Romowicz

Prawnik Paweł Zboina

Więcej informacji dotyczących pracy Kancelarii znajdą Państwo na stronie kancelaria-gdynia.eu , prawo-korporacyjne.pl

Znajdź nas na facebook

Partnerzy portalu

KONFERENCJA_PRAWA_MORSKIEGO_UG_2024
legal_marine_mateusz_romowicz_2023

Dziękujemy za wysłane grafiki.