Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska („The Environmental Protection Agency”), w skrócie EPA, opublikowała politykę wymiaru kar cywilnych za naruszenie standardów stężenia siarki, zwaną dalej Polityką karania. Polityka ta znajdzie zastosowanie do rozstrzyganych przez EPA przypadków naruszenia norm zanieczyszczeń na znajdujących się w Ameryce Północnej i na Karaibach obszarach kontroli zanieczyszczeń („Emissions Control Areas”, ECAs) podlegających jurysdykcji EPA.

Polityka karania

Polityka karania została wprowadzona w życie w ramach wykonywania Międzynarodowej Konwencji o Zapobieganiu Zanieczyszczania Morza przez Statki (MARPOL), na podstawie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki („the Act to Prevent Pollution from Ships”)

Polityka została ogłoszona 15 stycznia 2015 r. i od tego dnia jest stosowana przez EPA.

EPA zastosowało dwukomponentowy sposób wyliczania kary za naruszenie norm siarkowych. Składa się on z (i) wyliczenia zysku ekonomicznego podmiotu, który naruszył normy dot. zawartości siarki w paliwie, oraz z (ii) uwzględnienia ciężaru naruszenia. Kara wynikająca z zsumowania obydwu komponentów kary może być modyfikowana poprzez dodatkowe współczynniki, mające na celu zapewnienie EPA pewnej dozy swobody umożliwiającej uwzględnienie indywidualnych okoliczności każdej sprawy.

Zysk ekonomiczny

Celem Polityki karania jest zapewnienie, że uzyskany przez podmiot naruszający normy zysk ekonomiczny nie przewyższy nałożonej kary. Wobec tego Polityka karania zawiera regulacje i wzory ujednolicające zasady wyliczania zużytego w obszarze kontroli zanieczyszczeń EPA paliwa wysokosiarkowego, opierające się na wyliczeniu rzeczywistych różnic w cenie tego paliwa oraz zużytego paliwa. Polityka przewiduje dwie metody wyliczenia zużytego paliwa, co do zasady przyznając walor wiarygodności rejestrom zużycia paliwa prowadzonym przez kapitana i starszego mechanika. W sytuacji, w której powyższe rejestry nie są łatwo dostępne, EPA ma prawo wyliczyć zużycie paliwa na podstawie przewidzianych wzorów i norm stanowiących załącznik do Polityki karania.

Ciężar naruszenia

Drugi komponent, polegający na uwzględnieniu ciężaru naruszenia, zmierza do uwidocznienia odstraszającej funkcji kary.  W jego skład wchodzi sankcja za stopień naruszenia norm siarkowych, różnicowana w zależności od ilości siarki w stosowanym paliwie, oraz od maksymalnej dopuszczalnej ilości siarki w paliwie w danym obszarze kontroli zanieczyszczeń EPA. Przykładowo, w wypadku statku przypływającego do portu objętego obszarem kontroli zanieczyszczeń EPA, który podczas żeglugi w obszarze kontroli zanieczyszczeń EPA na którym obowiązuje wymóg stosowania paliwa zawierającego nie więcej niż 0.10% siarki zużył 36.2 MT paliwa zawierającego 1.25% siarki, zastosowana kara wchodząca w skład drugiego komponentu będzie stanowiła iloczyn ilości użytego paliwa przekraczającego normy zawartości siarki oraz zryczałtowanego wskaźnika ciężkości naruszenia przypisanego w polityce karania za tego rodzaju przekroczenie limitów, w tym wypadku – w wysokości 500$. Oznacza to, że w skład kary wejdzie m.in. kwota 18.100$ wynikająca z sankcji za stopień naruszenia norm siarkowych.

Powyższy komponent może zostać zwiększony sankcją za braki w dokumentach dot. zanieczyszczeń, w wysokości od 2.500$ do 15,000$ za dzień i/lub wykroczenie.

Dodatkowe przesłanki wpływające na modyfikację kary

Jak zostało zasygnalizowane wcześniej, zważywszy na okoliczność, że obydwa komponenty kary są wyliczane na podstawie jednolitych tabel i wzorów, mając na celu umożliwienie dostosowania wymiaru kary do konkretnych okoliczności sprawy, Polityka karania przewiduje katalog przesłanek, których spełnienie pozwala na obniżenie lub podwyższenie ostatecznej kary.

Przesłankami do modyfikacji wymiaru kary związanego z ciężarem naruszenia są:
1. stopień zawinienia (umyślność, niedbalstwo);
2. współpraca z EPA w trakcie postępowania;
3. historia naruszeń norm środowiskowych przez statek lub armatora;
4. ryzyko zaskarżenia decyzji EPA o nałożeniu kary lub inne wyjątkowe okoliczności;
5. możliwości płatnicze osoby dokonującej naruszenia.

Odpowiednik Polityki karania EPA w prawie polskim i unijnym

EPA wytyczyła jasne i przejrzyste procedury ustalania wysokości kary za naruszenie norm siarki w paliwie bunkrowym. Publikacja Polityki karania w sposób istotny wpływa na zaufanie do podmiotów stosujących prawo, umożliwiając jednocześnie kontrolę ich działania. Tego typu regulacje w sposób istotny ograniczają arbitralność decyzji podejmowanych przez organy administracji.

Nie sposób odnieść powyższych regulacji do prawa polskiego i unijnego. Tzw. „dyrektywa siarkowa”, tj. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/33/UE z dnia 21 listopada 2012 r. zmieniająca dyrektywę Rady 1999/32/WE w zakresie zawartości siarki w paliwach żeglugowych pozostawia swobodę w ustanawianiu kar przez państwa członkowskie, wskazując jedynie, że ustalone kary muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające i mogą obejmować grzywny obliczone w taki sposób, aby pozbawiały one osoby odpowiedzialne przynajmniej korzyści gospodarczych płynących z popełnionego przez nie naruszenia oraz aby wysokość tych grzywien stopniowo wzrastała w przypadku powtarzania się naruszeń.

Z kolei polska implementacja dyrektywy siarkowej w postaci ustawy z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki, znowelizowanej ustawą z dnia 7 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki oraz niektórych innych ustaw przewiduje jedynie, że wysokość kar pieniężnych, ustala się z uwzględnieniem zakresu naruszeń, korzyści finansowych uzyskanych z tytułu naruszeń i powtarzalności naruszeń. Armatorowi, który używa na statku paliwa zawierającego niedopuszczalną zawartość siarki grozi kara pieniężna do wysokości 50.000 SDR, a kapitan lub inny członek załogi statku, który nie wykonując, ciążących na nim z mocy prawa, obowiązków nie prowadzi w sposób zgodny z wymogami Konwencji MARPOL książki zapisów olejowych, ładunkowych, odpadów powstających na statku oraz zapisów o każdorazowym przejściu na zasilanie paliwem innym niż aktualnie używane, podlega karze pieniężnej do wysokości nieprzekraczającej dwudziestokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok poprzedzający, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Nie należy spodziewać się powstania oficjalnych, publicznych wytycznych, które w podobny sposób jak Polityka karania EPA, kształtowałyby w prawie polskim lub unijnym w jasny i precyzyjny sposób metody nakładania kar pieniężnych za naruszenie norm siarki w paliwie bunkrowym.


Radca prawny Paweł Mickiewicz
Aplikant radcowski Aleksander Karandyszowski
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl