Wkrótce zostanie przyjęty plan zagospodarowania przestrzennego Polskich Obszarów Morskich w skali 1: 200 000, co odblokuje możliwość przyznawania nowych koncesji na budowę kolejnych farm wiatrowych na Bałtyku. Podmioty, które liczą na inwestycje w offshore na polskim morzu, będą jednak musiały zmierzyć się z wieloma procedurami, przede wszystkim dotyczącymi ochrony środowiska.

Morska energetyka wiatrowa jest cennym źródłem energii odnawialnej, które w znaczącym stopniu może zmniejszyć emisję dwutlenku węgla. To także bazująca na dostępie do morza doskonała okazja inwestycyjna dla Polski oraz krok w kierunku transformacji energetycznej.

Najważniejsze obawy związane ze środowiskiem

Obawy dotyczące wpływu budowy i eksploatacji morskich farm wiatrowych na gatunki morskie, obszary chronione, biotopy i siedliska są analizowane w ramach złożonego i długotrwałego procesu ocenowego.

Procedury prowadzące do uzyskania pozwolenia na budowę, choć mogą wydawać się przesadne, są kluczowe dla oceny możliwych oddziaływań i podjęcia odpowiednich działań zapobiegających degradacji środowiska.

Wciąż jest wiele niewiadomych na temat wpływu na środowisko morskiej farmy wiatrowej, a wpływ ten zależy od specyficznych uwarunkowań w danej lokalizacji. Dlatego zawsze niezbędne jest przeprowadzenie odpowiednich badań środowiskowych, które pozwolą na wyciąganie odpowiednich wniosków.

Czynniki wymagające najwyższej uwagi, w kontekście środowiskowych odziaływań związanych z rozwojem morskiej energetyki wiatrowej, obejmują:

• podwyższony poziom hałasu,

• ryzyko kolizji,

• zmiany w siedliskach bentosowych i pelagicznych,

• zmiany w sieciach pokarmowych,

• zanieczyszczenie spowodowane zwiększonym ruchem statków

• uwalnianie zanieczyszczeń z osadów dna morskiego.

Nie mniej ważne są oddziaływania skumulowane, zdefiniowane jako wynik stopniowych zmian spowodowanych innymi przeszłymi, obecnymi lub przyszłymi przewidywanymi działaniami stosunku do projektu.

Procedury środowiskowe

Choć celem morskiej energetyki wiatrowej jest przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i ochrona przyrody, nie należy lekceważyć wpływu inwestycji na środowisko. Aby w pierwszej kolejności ocenić a następnie zapobiec negatywnemu wpływowi na przyrodę lub ludzi, przeprowadza się procedurę oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ).

W przypadku morskich farm wiatrowych zaliczanych do projektów mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko , właściwy Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska przeprowadza procedurę OOŚ, co w praktyce oznacza konieczność sporządzenia kompleksowego raportu oddziaływania na środowisko, poprzedzonego szeroko zakrojonymi badaniami środowiskowymi zarówno na lądzie, jak i na morzu. W wyniku procedury OOŚ wydawana jest decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, niezbędna do uzyskania innych pozwoleń umożliwiających realizację MFW.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać informacje o planowanym przedsięwzięciu, o środowisku w jego lokalizacji- zarówno na lądzie, jak i na morzu, wraz z analizą ich wzajemnej relacji. Szczegółowy zakres raportu środowiskowego określa art. 66 ustawy ocenowej.

Zadaniem raportu OOŚ jest określenie wpływu planowanego przedsięwzięcia na poszczególne elementy środowiska, w tym ludzi, z uwzględnieniem przyjętych przez inwestora rozwiązań lokalizacyjnych, konstrukcyjnych, technologicznych, technicznych i organizacyjnych.

Procedura OOŚ bada wpływ przedsięwzięcia, w szczególności na bentos, ryby, ptaki, ssaki morskie, obszary chronione i biotopy. Na podstawie tej analizy oraz po opiniach i uwagach innych organów wraz z wnioskami wynikającymi z konsultacji społecznych, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, właściwy ze względu na lokalizację przedsięwzięcia w danym województwie, obejmującym wybrzeże przylegające do projektu na obszarze morskim, wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach. 

Warunki zawarte w decyzji środowiskowej określają sposób realizacji inwestycji, których celem jest zminimalizowanie negatywnych skutków dla środowiska. Decyzja środowiskowa wskazuje na działania nie tylko ukierunkowane na początkowy etap projektu MFW, ale także nakłada obowiązki na fazę eksploatacji, w tym np. stały monitoring przyrodniczy. 

Zakres prac

Przygotowanie tak złożonego i obszernego dokumentu, jakim jest raport o oddziaływaniu na środowisko dla MFW wymaga szerokiego zespołu specjalistów oraz doświadczonego koordynatora, który nie tylko pokieruje zróżnicowanym zespołem, ale także zapewni wewnętrzną komunikację pomiędzy członkami projektu. Pozwala to na całościowe monitorowanie projektu, kontrolowanie postępów i znajdowanie słabych punktów z wyprzedzeniem, aby zapobiec przyszłym trudnościom.

Do zadań w zakresie procedury środowiskowej, zebranych w raporcie OOŚ, w oparciu o wymagania określone w art. 66 ustawy ocenowej , należą:

• kwalifikacja przedsięwzięcia ,

• ustalenia dokumentów strategicznych i planistycznych (dokumenty międzynarodowe i unijne, dokumenty krajowe i regionalne, wnioski wynikające z dokumentów strategicznych i planistycznych, informacje o powiązaniach MFW z innymi przedsięwzięciami,

• opis technologii planowanego przedsięwzięcia (zgodny z wnioskiem o budowę sztucznych wysp na podstawie danych dostarczonych przez Inwestora),

• ryzyko poważnych awarii lub katastrof naturalnych i budowlanych,

• opis warunków środowiskowych (na podstawie danych z monitoringu i publicznie dostępnych danych)

• modelowanie przygotowane na potrzeby oceny oddziaływania projektu,

• ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w wariancie zaproponowanym przez wnioskodawcę na etapie budowy, eksploatacji i likwidacji, w tym na:

- budowa geologiczna, osady denne, dostępność surowców i złóż,

- wody morskie, jakość wód i osadów dennych,

- klimat, w tym emisje gazów cieplarnianych i oddziaływanie istotne dla adaptacji do zmian klimatu, wpływ na powietrze atmosferyczne (czystość powietrza),

- przyrodę i obszary chronione, w tym elementy biotyczne na obszarze morskim,

- obszary chronione Natura 2000,

- korytarze ekologiczne,

- różnorodność biologiczną

- wartości kulturowe, zabytki oraz stanowiska i obiekty archeologiczne,

- użytkowanie i zagospodarowanie akwenu oraz dobra materialne,

- krajobraz, w tym krajobraz kulturowy,

- ludność, zdrowia i warunki życia ludzi,

• opis alternatywnego, racjonalnego wariantu w fazie budowy, eksploatacji i likwidacji,

• ocena oddziaływania na obszary Natura 2000,

• skumulowane oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia (z uwzględnieniem istniejących, realizowanych i planowanych przedsięwzięć i działań),

• oddziaływanie transgraniczne,

• analiza i porównanie rozważanych wariantów oraz wariant najkorzystniejszy dla środowiska,

• porównanie proponowanej technologii z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143 Prawa ochrony środowiska

• opis przewidywanych działań mających na celu unikanie, zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddziaływań na środowisko,

• propozycja monitoringu oddziaływań planowanego przedsięwzięcia oraz informacje o dostępnych wynikach innego monitoringu, które mogą mieć znaczenie dla ustalenia obowiązków w tym zakresie,

• analiza ewentualnych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem, w tym analiza oddziaływań na społeczność lokalną.

Doświadczone firmy doradcze mogą w znaczący sposób usprawnić procedurę ocenową, wypełniając zobowiązania prawne, zapewniając dialog z organami administracji oraz równoważąc interes inwestorów z dbałością o środowisko.

Kluczowe elementy procedury ocenowej

Procedura zmierzająca do wydania decyzji środowiskowej wymaga dopełniania terminów i szczegółowych wymogów określonych w ustawie ocenowej . Jej przebieg na wielu etapach, można usprawnić lub przeciwnie – skomplikować.

Organ prowadzący postępowanie rozważy specyfikę przedsięwzięcia - jego skalę i rodzaj oraz w jakim stopniu może wpłynąć na poszczególne komponenty środowiska.

Niekompletne lub nieterminowe dostarczenie dokumentacji, niepełna inwentaryzacja przyrodnicza, niewystarczająca charakterystyka przedsięwzięcia i wiele innych elementów może spowodować wydłużenie procesu.

Istotnym elementem procedury ocenowej jest odpowiednie przygotowanie wniosku o uzyskanie decyzji środowiskowej wraz z kompletnymi załącznikami, a także właściwe, zgodne z ustawą, sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko. Może to mieć istotny wpływ na możliwości, sposób oraz termin realizacji planowanej inwestycji.

Może się mylnie wydawać, że jak najszybsze uruchomienie procedury środowiskowej, przy z grubsza określonych parametrach i przybliżonych rozwiązaniach projektowych, pozwoli zyskać na czasie i doprecyzować projekt już w trakcie toczącej się procedury. Jednak nie tędy droga - istotne jest przedstawienie organowi dojrzałej koncepcji, z przemyślanymi rozwiązaniami technicznymi i technologicznymi, które nie ulegną zmianie po uzyskaniu decyzji środowiskowej.

Organ wydaje decyzję środowiskową na podstawie określonych parametrów przedsięwzięcia. Jeżeli w wyniku wcześniejszego niedoszacowania, błędnie przyjętych założeń lub pośpiechu inwestora, zmiany w stosunku do decyzji środowiskowej zostaną wprowadzone we wniosku o pozwolenie na budowę, to organ może stwierdzić - pomimo wcześniej wydanej decyzji środowiskowej - że wymagany jest nowy raport o oddziaływaniu na środowisko.

W procedurze OOŚ warto podkreślić czynnik ludzki. Ostatecznie za „organem wiodącym” odpowiedzialnym za podejmowanie decyzji kryją się ludzie, którzy dokonują subiektywnej analizy danego przypadku, w granicach określonych przepisami. Na tym etapie warto się zaangażować będąc do dyspozycji organów. Współpraca i utrzymanie stałej, dobrej komunikacji działają na korzyść projektu.