ISR: Bałtycka energetyka w trudnym momencie przełomu

Produkcja energii elektrycznej w państwach bałtyckich zaczyna być niewystarczająca. Deficyt dostaw energii i produkcji bilansującej staje się coraz bardziej widoczny wobec planowanego odłączenia bałtyckiej sieci energetycznej od źródeł rosyjskich w 2025 roku. To czynnik warunkujący także polska politykę w regionie Morza Bałtyckiego.

Takie wnioski sformułowano w rocznym sprawozdaniu łotewskiego operatora systemu przesyłowego energii „Augstsprieguma tīkls”. Stwierdza ono, że ogólną właściwością systemu elektroenergetycznego państw bałtyckich jest stopniowe zastępowanie dużych, scentralizowanych i łatwo kontrolowanych elektrowni cieplnych zmiennym i w dużej mierze niekontrolowanym wytwarzaniem energii. Szczególnie po planowanym odłączeniu od rosyjskiego systemu energetycznego w 2025 roku należy spodziewać się wzrostu ryzyka braku zrównoważenia produkcji, jeśli nie zostaną podjęte żadne inwestycje w celu zwiększenia zdolności rezerwowych. Wobec tego państwa bałtyckie powinny w szczególności skupić się na zabezpieczeniu wieloletniego okresu przejściowego po odłączeniu od systemu elektroenergetycznego BRELL i następującej synchronizacji z europejskim systemem energetycznym, gdy zrównoważenie produkcji na rynku rezerw i ich dostępność prawdopodobnie nie będą wystarczająco rozwinięte.

W ciągu ostatnich kilku lat nastąpił spadek produkcji konwencjonalnych elektrowni cieplnych w krajach bałtyckich. Jednym z głównych powodów jest unijna polityka ochrony środowiska i taryfy emisji CO2. Oczekuje się, że tendencja ta będzie się utrzymywać również w nadchodzących latach, jak wspomina raport. Na przykład estońskie elektrownie zasilane węglem skalnym, które w ciągu ostatnich kilku lat produkowały połowę energii z krajów bałtyckich, w ubiegłym roku wyprodukowały o połowę mniej niż w 2018 roku. W rezultacie państwa bałtyckie będą uzależniać od przywozu rezerw bilansujących. Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu najbliższej dekady na Łotwie i w państwach bałtyckich spodziewany jest wyraźny deficyt produkcji energii. Prawie połowa produkcji dużych elektrowni cieplnych zostanie zamknięta. Oczekuje się przy tym, że w całym regionie Morza Bałtyckiego rozwijał się będzie sektor energii wiatrowej. Zgodnie z obecnymi prognozami rozwoju istniejących elektrowni, po 2030 roku państwa bałtyckie nie będą już w stanie zapewnić bezpiecznej eksploatacji systemu energii elektrycznej.

Po przejściu na europejski system energetyczny kontynentalny operatorzy bałtyckich systemów przesyłowych będą musieli być w stanie zapewnić regulację produkcji i częstotliwości w normalnych warunkach i w razie awarii. Regulacja częstotliwości spowoduje powstanie dodatkowego popytu na specjalne rezerwy i produkty bilansujące. Aby zapewnić możliwości regulacji produkcji i częstotliwości w ramach systemu energetycznego, konieczne będzie przeprowadzenie inwestycji kapitałowych w nowy sprzęt i zabezpieczenie dotychczas niewykorzystanej regulacji częstotliwości w regionie w celu zapewnienia niezakłóconej dostępności rezerw i rozwoju rynku usług pomocniczych systemu. W ocenie autorów raportu istnieje ryzyko, że państwa bałtyckie nie będą mieć wystarczających rezerw i zdolności regulacji częstotliwości, aby zapewnić pomyślne wdrożenie procesu synchronizacji.

Nowe technologie  i inwestycje w odnawialne źródła energii – także na polskim wybrzeżu i na morzu – przybliżają nas do osiągania celów klimatycznych i tworzą perspektywę energetycznego bezpieczeństwa. Póki nie zostaną jednak zakończone planowane działania istnieje ryzyko rozgrywania „karty energetycznej” jako skutecznego instrumentu nacisku na poszczególne państwa i cała Unię Europejską. To dlatego spójna wizja ekosystemu gospodarczego regionu Morza Bałtyckiego, a w jego obrębie interesu wspólnego i roli poszczególnych państw – w tym Polski – jest taka ważna.

Źródło: Tomasz Augustyn/Instytut Studiów Regionalnych