O Stoczni Gdańskiej w ECS – niespokojna konferencja

W Europejskim Centrum Solidarności odbywa się konferencja naukowa dotycząca historii Stoczni Gdańskiej. Okazało się, że kontrowersyjne jest już samo określenie ram czasowych, których ma dotyczyć refleksja historyków i socjologów, a dyskusje wokół okoliczności zamknięcia zakładu wciąż budzą silne emocje.

– Historia Stoczni Gdańskiej nie ogranicza się tylko do okresu powojennego i pokojowej rewolucji Solidarności – mówi Basil Kerski, dyrektor ECS. – Interesuje nas popularyzacja wiedzy o historii przemysłowej tego terenu, a jej początki i rozwój zakładów produkcji okrętowej w tym właśnie miejscu sięgają połowy XIX wieku. Powstała tu wówczas Królewska Stocznia Pruska, a nastepnie Stocznia Cesarska.

Prelegenci z Instytutu Pamięci Narodowej, który jest współorganizatorem konferencji, zaznaczyli w swych wystąpieniach między innymi rolę stoczni w produkcji okrętów podwodnych dla nazistowskiej marynarki wojennej. Meldunki o tej produkcji przekazywane były aliantom przez siatkę szpiegowską Wywiadu Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej i analizowane przez Biuro Studiów Gospodarczych i Przemysłowych AK w Warszawie.

– Nie należy także zapominać, że w czasie II Wojny Światowej stocznia była miejscem, w którym wykorzystywano niewolniczą pracę ludzi wielu narodowości – zaznaczył Piotr Tarnowski, dyrektor współpracującego z ECS Muzeum Stutthof w Sztutowie. – To uświadamia nam do czego zdolny jest człowiek kiedy obniżona jest jego kondycja intelektualna i moralna.

Głównym tematem i akcentem konferencji pozostał jednak okres powojenny, kiedy państwowa Stocznia Gdańska im. Lenina stała się największym zakładem produkcji okrętowej w Polsce. Dużo miejsca poświęcono także budowie pierwszego wyprodukowanego tu okrętowi – rudowęglowiec SS Sołdek jest dziś własnością Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, które także współorganizowało konferencję. Szeroko omówiono także zmiany, jakie zaszły na przestrzeni ostatnich lat na terenach postoczniowych, nie tylko w wymiarze ekonomicznym, przestrzennym, ale i symbolicznym. To właśnie one spowodowały wzrost zainteresowania tym historycznym miejscem w ostatnich latach.

Naukowcy analizowali historię Stoczni Gdańskiej w wielu aspektach. Zarówno w ujęciu politycznym, jak i społecznym, gospodarczym, kulturowym, architektonicznym czy zabytkoznawczym. Szczegółowość analiz i dobór problematyki zdecydowanie nie był skierowany do szerokiego grona odbiorców.

– Tym razem wybraliśmy formułę konferencji naukowej ponieważ chcemy zebrań materiał, który wydamy następnie w postaci monografii i który docelowo posłuży nam do stworzenia materiałów popularnonaukowych – podkreśla Basil Kerski.

Stocznia Gdańska to z pewnością ważna przestrzeń pamięci Polaków i Europejczyków, miejsce robotniczych protestów i powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Przypominają o tym zabytki, takie jak pomnik Poległych Stoczniowców 1970 wraz z placem Solidarności, stoczniowa Brama nr 2 oraz Sala BHP, miejsce podpisania historycznego Porozumienia Gdańskiego i narodzin Solidarności. W 2014 roku ten historyczny zespół obiektów wraz z Europejskim Centrum Solidarności, prowadzącym szerokie działania edukacyjne i promujące dziedzictwo Solidarności, wyróżnione zostały przez Komisję Europejską Znakiem Dziedzictwa Europejskiego.