Głównym celem Konferencji „Bałtyk 2015” jest syntetyczne omówienie i przekazanie wiedzy o stanie i zagrożeniach środowiska Morza Bałtyckiego oraz prezentacja nowoczesnych technik jego monitorowania przez zaproszonych z wykładami specjalistów. Konferencja adresowana jest szczególnie do przedstawicieli administracji wszystkich szczebli zarządzających różnymi formami wykorzystania i ochrony Bałtyku.

Konferencja naukowa „Bałtyk 2015” poświęcona będzie omówieniu przez zagadnień związanych ze stenem, trendami zmian oraz stanem współczenymi metodami monitorowania środowiska Morza Bałtyckiego. Przedstawione i ocenione zostaną zarówno przemiany zachodzące w ekosystemie Bałtyku jak i ich przyczyny. Przedstawione też będą nowoczesne narzędzia badań i monitorowania tego środowiska, przydatne nie tylko w pracy naukowej ale przede wszystkim umożliwiające osobom spoza obszaru nauki bieżącą analizę charakterystyk ekosystemu Bałtyku i ich wzajemnych relacji. Ta inicjatywa naukowców przyczyni sie do rozszerzenia współpracy pomiędzy podmiotami korzystającymi z zasobów morskich, podmiotami odpowiedzialnymi za ochronę środowiska morskiego oraz podmiotami podejmującymi decyzje w zakresie właściwego gospodarowania przestrzenią i zasobami morskimi. Odpowiedzialna i nowoczesna gospodarka morska Rzeczypospolitej nie tylko powinna, ale wręcz musi opierać się na wiedzy i możliwościach jakie niosą najnowsze osiągnięcia naukowe. W dobie postępującej globalizacji niezbędne jest dysponowanie wiarygodnymi informacjami umożliwiającymi zarówno szybkie reagowanie na pojawiające się zagrożenia jak i zapobieganie niekorzystnym zmianom środowiska w dłuższej perspektywie.

Jednym z celów tej debaty jest uświadomienie wspólnoty interesów wszystkich podmiotów, które nawet w niewielkim stopniu mają związek z szeroko pojętym środowiskiem Morza Bałtyckiego. Rosnąca aktywność człowieka w eksploatowaniu zasobów przyrody wymaga koordynacji i harmonijnej współpracy świata nauki, administracji i biznesu, opartej na rzetelnej wiedzy i odpowiednich regulacjach prawnych. Świadomość tej konieczności przyświeca organizatorom konferencji Bałtyk 2015, którzy traktują tę inicjatywę jako ważny krok do przekazania społeczeństwu wiedzy zgromadzonej przez naukowców i opracowanych na jej podstawie praktycznych rozwiązań.

Morze Bałtyckie to wielki obszar morski (o powierzchni ok. 415 tys. km2 - wraz z Cieśniną Kattegat) o strategicznym znaczeniu dla otaczających je krajów, w tym Polski. Bezpośrednio bądź pośrednio z morzem związanych jest wiele dziedzin naszej gospodarki, takich jak żegluga, rybołówstwo, przemysł wydobywczy, transport energii i surowców, komunikacja, obronność, sport, rekreacja. Rozwijają się różne formy współpracy z pozostałymi krajami nadbałtyckimi: Rosją, Litwą, Łotwą, Estonią, Finlandią, Szwecją, Norwegią, Danią i Niemcami. Większość tych działań nie pozostaje bez wpływu na stan Morza Bałtyckiego i pozostawia w nim ślady prowadzące do zanieczyszczeń, ubytku zasobów, spadku bezpieczeństwa i innych przemian środowiska. Równolegle, globalne zmiany klimatu i środowiska wywierają wpływ na przebieg procesów przyrodniczych zachodzących w Bałtyku. Obserwowanie i kontrolowanie tych, wywołanych działalnością człowieka bądź też czynnikami naturalnymi przemian, jest niezbędne nie tylko dla racjonalnego gospodarowania zasobami morskimi, ale również do zapobiegania ewentualnym konfliktom i katastrofom.

Wszystkie kraje nadbałtyckie, podobnie jak większość krajów świata, prowadzą badania stanu i przemian środowiska morskiego związanego z ich gospodarką, monitorują i analizują zachodzące w nim procesy i ustalają na tej podstawie strategię swoich działań. Programy i zalecenia takiego monitorowania rekomendowane są przez międzynarodowe organizacje i grupy ekspertów, w tym Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ), Międzyrządową Komisję Oceanograficzną UNESCO (MKO UNESCO) i Unię Europejską (UE) w jej programie Zintegrowanej Polityki Morskiej. Olbrzymie znaczenie dla zharmonizowanych działań wspólnotowych państw mają regionalne konwencje morskie, takie jak Konwencja Helsińska koordynująca współpracę państw nadbałtyckich w zakresie zrównoważonego wykorzystania obszarów morskich i ochrony środowiska Bałtyku.

Bałtyk jest śródlądowym morzem szelfowym, połączonym z Morzem Północnym i dalej z Oceanem Atlantyckim jedynie przez Cieśniny Duńskie. Zawiera ok. 21,7 tys. km3 wody, a długość jego linii brzegowej to ok. 15 tys. km (szacunkowo od 8,1 tys. do 22 tys. km, zależnie od tego jak dokładnie wliczane są liczne zakamarki skomplikowanych, postrzępionych brzegów). Średnia głębokość Bałtyku wynosi 52 m. Najgłębsze miejsce tego akwenu to Głębia Landsort o głębokości sięgającej 459 m a następnie: Głębia Alandzka (335 m), Głębia Botnicka (293 m), Głębia Gotlandzka (249 m), i Głębia Gdańska (118 m). Z kolei największe płycizny, 6 - 8 m, występują w Ławicy Słupskiej i w Ławicy Odrzańskiej.

Zasolenie wód Bałtyku, wynosi średnio ok. 7 ‰ w warstwie powierzchniowej i ok. 16 ‰ przy dnie. Jest ono uwarunkowane przede wszystkim parowaniem, opadami atmosferycznymi, dopływami „słodkich” wód rzecznych z lądu oraz losowo pojawiającymi się wlewami przydennymi wód słonych z Morza Północnego i odpływem wód powierzchniowych do tego morza przez Cieśniny Duńskie. Stąd też zasolenie maleje z odległością od Cieśnin Duńskich od 15 – 18 ‰ w pobliżu tych Cieśnin, do 2 – 6 ‰ w Zatoce Botnickiej, co w konsekwencji rzutuje w istotny sposób na przestrzenne zróżnicowanie flory i fauny Bałtyku.

Zlewnia Morza Bałtyckiego, czyli zamieszkała przez ponad 85 mln ludzi powierzchnia lądu, z którego wody spływają do Bałtyku obejmuje ok. 1,7 mln km2. Spływa z niej do Bałtyku ok. 250 rzek, które wnoszą średnio rocznie do tego morza ok. 470 km3 wody (największe z tych rzek to Newa, Dźwina, Niemen, Wisła i Odra). Niestety wody rzeczne wnoszą też do Morza Bałtyckiego liczne zanieczyszczenia, związane z różnymi formami działalności ludzkiej: substancje organiczne, związki azotu i fosforu, toksyczne metale, pestycydy, detergenty, substancje ropopochodne, substancje radioaktywne, różne odpady komunalne i sanitarne w tym antybiotyki, mikroby i inne.

Ekosystem Bałtyku jest bardzo skomplikowany i funkcjonuje pod presją nie tylko zmieniającego się zasolenia wód, ale też złożonego zestawu przeróżnych substancji antropogenicznych, w tym nadmiaru substancji biogenicznych powodujących eutrofizację i znaczących stężeń substancji toksycznych. W wodach Bałtyku żyje wiele gatunków roślin i zwierząt tworzących łańcuch pokarmowy. Pierwszym ogniwem tego łańcucha jest fitoplankton, który wykorzystując energię światła słonecznego przenikającego do toni wodnej syntezuje z dwutlenku węgla i wody proste cukry, uwalniając przy tym tlen. Następnie, wykorzystując dostępne w wodzie nieorganiczne związki azotu, fosforu i inne, tworzy skomplikowane związki organiczne stanowiące pokarm dla zwierząt (tj. pierwotna produkcja materii organicznej). Dalsze ogniwa tego łańcucha pokarmowego to żywiące się fitoplanktonem drobne zwierzątka (zooplankton), będące pokarmem większych organizmów, zjadanych z kolei przez duże ryby, foki i in. Na końcu tworzące mieszaninę skomplikowanych związków organicznych produkty metabolizmu i rozpadu tych wszystkich organizmów są znów utleniane, często z pomocą bakterii, które się nimi żywią. W ten sposób woda jest oczyszczana z odpadów. Niestety występujący często deficyt niezbędnego do tego procesu tlenu powoduje, że odpady te zalegają w wodzie i na dnie morskim a żyjące tam organizmy umierają z braku tlenu do oddychania. Takie martwe, beztlenowe strefy obserwuje się często w głębiach Bałtyku. Przy braku rozpuszczonego wolnego tlenu w morzu, do procesu utleniania związków organicznych wykorzystywany jest tlen z jonów siarczanowych (SO42-) zawartych w wodzie morskiej. W rezultacie w wodzie powstaje siarkowodór (H2S) nie tylko wydzielający nieprzyjemny zapach, ale niszczący wszelkie życie.

Ruch mas wodnych w morzu jest zjawiskiem fizycznym, decydującym o transporcie i rozmieszczeniu substancji i organizmów znajdujących się w toni wodnej, na dnie morza i u jego brzegów. Podobnie jak produkcja materii organicznej w procesie fotosyntezy, jest on stymulowany dopływem energii słonecznej. Różnice ciśnień wynikające z nierównomiernego nagrzewania Ziemi prowadzą do przemieszczania mas powietrza – wiatrów odpowiedzialnych w główniej mierze za powstawanie prądów morskich, fal powierzchniowych i wewnętrznych. Prądy morskie (patrz obok: mapa prądów powierzchniowych w Bałtyku z 10 stycznia 2015 - dane z Systemu Operacyjnego SatBałtyk) przyczyniają się do transportu substancji, w tym również zanieczyszczających, na duże odległości. Może to prowadzić do sporów i konfliktów również na poziomie międzynarodowym, których rozstrzyganie wymaga znajomości udokumentowanych naukowo schematów cyrkulacji wód.