W ostatnim czasie temat rezydencji podatkowej był szeroko komentowany i analizowany w środowisku marynarskim w związku z otrzymywaniem przez marynarzy, będących klientami banków, do wypełnienia oświadczeń o rezydencji podatkowej tzw. CRS, w związku z otwarciem i posiadaniem przez nich rachunków bankowych. Wielu z nich obawiało się, że takie działanie jest wymierzoną w ich grupę społeczną próbą uzyskania informacji o uzyskiwanych przez nich dochodach przez organy podatkowe. W tym miejscu podkreślić należy, że oświadczenia te mają charakter powszechny i kierowane są wszystkich klientów banków, otwierających bądź posiadających już otwarty rachunek bankowy. Nie zagłębiając się w szczegóły, jako że nie jest to przedmiotem niniejszego artykułu, wystarczy wskazać, że powyższe działania wywołane były zapisami wynikającymi z dwóch regulacji prawnych, tj. z ustawy z dnia 9 października 2015 roku o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej, a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA oraz z ustawy z dnia 9 marca 2017 roku o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (tzw. ustawa CRS).

Czym jest rezydencja podatkowa?

Przechodząc do głównego tematu niniejszego artykułu, przez rezydencję podatkową należy rozumieć nieograniczony obowiązek podatkowy w danym państwie, obejmujący całość dochodów osiągniętych przez podatnika, niezależnie od tego, w jakim kraju zostały one uzyskane. Jej istotą jest zatem określenie całokształtu cech warunkujących uznanie, że dany podatnik i osiągnięte przez niego dochody, bez względu na miejsce ich osiągnięcia, będą podlegać regułom podatkowym obowiązującym w danym państwie – państwie rezydencji podatkowej.

Marynarze często mają problem z ustaleniem, czy i gdzie właściwie ciąży na nich nieograniczony obowiązek podatkowy. Wielu z nich ulega przeświadczeniu, że skoro wykonują pracę za granicą – na dodatek w morzu, gdzie przebywają znaczną część roku, to nie ma możliwości uznania ich za rezydenta podatkowego jakiegokolwiek kraju. Takie przeświadczenie jest niewątpliwie błędne, a zbagatelizowanie problemu może w przyszłości narazić marynarza na niepotrzebny stres i nieprzyjemności ze strony organów podatkowych.

Jak prawidłowo ustalić rezydencję podatkową marynarza?

W polskim prawie podatkowym regulacja prawna dot. ustalenia rezydencji dla celów podatkowych zawarta została w ustawie z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako: u.p.d.o.f.). W świetle art. 3 ust. 1 u.p.d.o.f., jeżeli osoba fizyczna posiada miejsce zamieszkania w Polsce, podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. W kolejnym ustępie ustawodawca zawarł kryteria decydujące o tym, kogo należy rozumieć pod pojęciem osoby mającej miejsce zamieszkania w Polsce. Jest to osoba fizyczna, która:

1. posiada w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych, tj. ośrodek interesów życiowych lub
2. przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Co ważne, aby zostać uznanym za polskiego rezydenta podatkowego wystarczające jest spełnienie tylko jednego z ww. kryteriów. W praktyce, zawsze mocniejszym kryterium jest to opisane w pkt 1, tj. fakt posiadania w Polsce ośrodka interesów życiowych.

Przepisy prawne w żaden sposób nie definiują rozumienia ośrodka interesów życiowych. Pomocne w tym względzie są wypracowane przez lata orzecznictwo oraz stanowiska doktryny. I tak, przez ośrodek interesów życiowych, należy rozumieć przede wszystkim miejsce, z którym dana osoba fizyczna na najmocniejsze związki osobiste i ekonomiczne, wśród których istotne miejsce zajmują więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczna, kulturalna i wszelka inna działalność, jak również miejsce wykonywania działalności gospodarczej, czy też miejsce, z którego osoba ta zarządza swoim majątkiem.

Dokonując oceny w kontekście rezydencji podatkowej danej osoby fizycznej, w szczególności wykonującej pracę za granicą, np. marynarza, należy mieć na względzie także związki takiej osoby z państwem lub z kilkoma państwami, w których praca ta jest wykonywana. Nierzadka jest bowiem sytuacja, w której dochodzi do konfliktu rezydencji podatkowej. Wtedy też niezbędne jest zastosowanie stosownych reguł kolizyjnych, których analiza powinna dać odpowiedź na pytanie, w którym państwie faktycznie marynarz będzie posiadać nieograniczony obowiązek podatkowy z uwagi na posiadaniem w nim rezydencji podatkowej. Do kluczowych przesłanek należy zaliczyć:

a) stałe miejsce zamieszkania marynarza, a w przypadku jego braku – miejsce zamieszkania, z którym wiążą go ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze;
b) kraj zwykłego pobytu marynarza, tj. kraj, do którego powraca on w okresach wymustrowania;
c) obywatelstwo marynarza.

Czy w praktyce marynarz może nie posiadać rezydencji podatkowej w żadnym z państw?

W odpowiedzi na pytanie, czy możliwa jest sytuacja, aby nie posiadać rezydencji podatkowej w żadnym państwie, należy wskazać, że w świetle prawa taka sytuacja nie powinna mieć miejsca. Zawsze bowiem znajdzie się czynnik, dzięki któremu daną osobę można powiązać w większym lub mniejszym stopniu z co najmniej jednym państwem.

Ustalenie rezydencji podatkowej marynarza jest niekiedy bardzo złożonym zagadnieniem i wymaga stosownej wiedzy. Jest ono o tyle ważne, że prawidłowe ustalenia w zakresie rezydencji podatkowej determinują odpowiednie ustalenie zakresu oraz obowiązków podatkowych marynarza.

Kancelaria dysponuje zarówno wiedzą, jak i doświadczeniem w sprawach związanych z ustaleniem rezydencji podatkowej marynarzy. W razie pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu.

Mariusz Królczyk
Kancelaria Prawna Griffin