Grecko-niemiecko-brytyjskie konsorcjum dziennikarzy zdobyło tegoroczną Nagrodę im. Daphne Caruany Galizii za śledztwo w sprawie zatonięcia w czerwcu u wybrzeży Grecji łodzi Adriana i śmierci ponad 600 migrantów. Nagrodę przyznaje Parlament Europejski.

Wspólne śledztwo prowadziło greckie centrum dziennikarstwa śledczego Solomon we współpracy z organizacją Forensis, niemieckim nadawcą publicznym StrgF/ARD i brytyjskim dziennikiem „The Guardian”. W toku śledztwa dziennikarze ujawnili, że największa w ostatnich czasach katastrofa statku z migrantami była konsekwencją działań greckiej straży przybrzeżnej. Dziennikarze ujawnili także niespójności w oficjalnych relacjach władz Grecji.

Ceremonia przyznania nagrody odbyła się we wtorek wieczorem w sali prasowej im. Daphne Caruany Galizii w Strasburgu.

"Dziś, jak co roku, czcimy pamięć Daphne Caruany Galizii nagrodą, która jest dobitnym przypomnieniem walki, jaką toczyła ona o prawdę i sprawiedliwość. Dziennikarze na całym świecie są nadal celem ataków tylko za to, że wykonują swoją pracę, ale nie dają się uciszyć. Parlament Europejski stoi po ich stronie w tej długotrwałej walce o ochronę wolności prasy i pluralizmu mediów w Europie i poza nią" - powiedziała na uroczystości przewodnicząca PE Roberta Metsola.

Od 3 maja do 31 lipca prace konkursowe złożyło ponad 700 dziennikarzy z 27 państw UE. Na krótkiej liście znalazło się 12 prac, spośród których jury wybrało zwycięzcę.

W czasie śledztwa dziennikarze szczegółowo przeanalizowali wydarzenia, które doprowadziły do katastrofy łodzi Adriana. Miała ona miejsce 14 czerwca w odległości 50 mil morskich od miasta Pylos w południowo-wschodniej Grecji. W katastrofie zginęło 600 osób, które kilka dni wcześniej opuściły Libię.

Dziennikarze przeprowadzili ponad 20 wywiadów z osobami ocalałymi z katastrofy. Przeanalizowali także dokumenty sądowe oraz materiały źródłowe straży przybrzeżnej. Stwierdzili, że nie podjęto odpowiednich działań ratunkowych oraz zignorowano propozycje pomocy. Z zeznań osób ocalałych z katastrofy wynika, że łódź zatonęła, kiedy grecka straż przybrzeżna próbowała przyholować ją do brzegu. Grecka straż przybrzeżna zaprzeczyła, jakoby podjęła próbę holowania łodzi.

Organizacja Forensis opracowała symulację wydarzeń tej tragicznej nocy za pomocą modelowania 3D łodzi. Wykorzystała w tym celu dane z dziennika pokładowego straży przybrzeżnej, a także zeznania kapitana jej jednostki. Do opracowania symulacji posłużyły także dane z przelotów samolotów i dane o ruchu morskim, a także obrazy satelitarne i materiały audiowizualne z pobliskich statków oraz inne źródła.

Prezydium Parlamentu Europejskiego ustanowiło Nagrodę Dziennikarską im. Daphne Caruany Galizii w grudniu 2019 roku. Nagroda jest hołdem dla maltańskiej dziennikarski śledczej i blogerki, która zginęła w zamachu bombowym w 2017 roku.

Co roku w rocznicę śmierci dziennikarki PE przyznaje nagrodę jej imienia za wybitne dziennikarstwo, które propaguje podstawowe zasady i wartości Unii Europejskiej i broni ich. Te podstawowe zasady i wartości to między innymi godność ludzka, wolność, demokracja, równość, praworządność i prawa człowieka.

Zawodowi dziennikarze i zespoły dziennikarskie dowolnej narodowości mogą zgłaszać swoje prace, które opublikowały lub wyemitowały media z siedzibą w jednym z 27 państw UE. Nagroda ma wspierać zawodowe dziennikarstwo oraz podkreślać jego rolę w ochronie wolności, równości i możliwości.

Niezależne jury Nagrody składa się z przedstawicieli prasy i społeczeństwa obywatelskiego 27 państw unijnych, a także z przedstawicieli najważniejszych europejskich stowarzyszeń dziennikarzy.

Nagroda, a także kwota 20 tysięcy euro, którą otrzymuje laureat, są wyrazem poparcia PE dla dziennikarstwa śledczego i wolnej prasy.

W październiku 2021 roku Nagrodę Dziennikarską im. Daphne Caruany Galizii otrzymali dziennikarze z konsorcjum Forbidden Stories, którzy prowadzili śledztwo w sprawie projektu Pegasus. Natomiast w październiku 2022 roku Decoupages i Arte G.E.I.E otrzymały Nagrodę za wspólną produkcję filmu dokumentalnego o wpływach Rosji w Afryce.

Daphne Caruana Galizia była maltańską dziennikarką, blogerką i działaczką antykorupcyjną. Szeroko opisywała problem korupcji, prania pieniędzy, przestępczości zorganizowanej, sprzedaży obywatelstwa i powiązań członków rządu maltańskiego z aferą wokół tzw. dokumentów panamskich. Zamordowano ją 16 października 2017 roku po serii prześladowań i gróźb. Zginęła na skutek wybuchu bomby podłożonej w jej samochodzie. Oburzenie w związku z postępowaniem władz w śledztwie dotyczącym jej zabójstwa ostatecznie doprowadziło do ustąpienia premiera Malty Josepha Muscata.

Ze Strasburga Łukasz Osiński 

luo/ ap/