Gabriel Chrzanowski to postać nieco zapomniana, ale ze wszech miar zasługująca na pamięć gdynian i wszystkich Polaków. Był rzecznikiem budowy portu w Gdyni, stworzenia floty pod polską banderą oraz wielu innych inicjatyw, wiążących Polskę z morzem. W niedzielę, 8 września, w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa, o godz.12:00 będzie miało miejsce uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej Gabriela Chrzanowskiego, która została ufundowana przez rodzinę Chrzanowskich.

W uroczystości udział wezmą między innymi: prof. Krystyna Rowecka, bratanica generała Stefana Roweckiego „Grota" (generał był również jej chrzestnym ojcem), Łukasz Ossowski, prawnuk Gabriela Chrzanowskiego, dr Witold Pronobis, wieloletni redaktor radia Wolna Europa, twórca pierwszego "wolnego" podręcznika do historii najnowszej po 1989 r. i prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski, politolog i historyk specjalizujący się w dziejach najnowszych, wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego.

Dla pamięci rodowej i polskiej

Gabriel Szczęsny Chrzanowski (1867-1926) zapisał się w dziejach Polski i Gdyni jako dyrektor Departamentu Marynarki Handlowej Ministerstwa Przemysłu i Handlu w II RP. Był przedstawicielem zasłużonego dla Polski rodu Chrzanowskich, herbu Suchekomnaty. Najbardziej znanymi jego przedstawicielami rodu Chrzanowskich byli: gen. Wojciech Chrzanowski, zasłużony dowódca w powstaniu listopadowym (1830-1831), Paweł Chrzanowski, założyciel Gimnazjum Chrzanowskiego w Warszawie i gen. Stefan Rowecki „Grot”, którego matka Zofia była z domu Chrzanowska.

Pamięć o zasługach rodu pielęgnowana jest podczas zjazdów rodzinnych. Tegoroczny, IV już Zjazd Rodziny Chrzanowskich i spokrewnionych odbędzie się w Trójmieście w dniach 7-8 września. Rodzinne spotkanie stanie się okazją do odsłonięcia tablicy pamiątkowej Gabriela Chrzanowskiego. Był on wybitnym przedstawicielem pokolenia, do którego należał także Józef Piłsudski. Tablica to także wyraz pamięci o tym wybitnym człowieku, który, dzięki osobistej inicjatywie Eugeniusza Kwiatkowskiego, w 1929 roku otrzymał swoją ulicę w Gdyni. Ulicę tą wszyscy gdynianie nadal nazywają ulicą Chrzanowskiego, ale obecnie jej patronem jest działacz kaszubski Bernard Chrzanowski.

Nie wiadomo dokładnie kiedy zmieniono patrona ulicy, ale już w 1986 roku była to ulica Bernarda, a nie Gabriela Chrzanowskiego. Być może stało się to w latach 70-tych? Nie wiadomo nic więcej o okolicznościach zmiany tej nazwy i pozostaje to tajemnicą. Być może jakiś związek ze sprawą miał wniosek Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego o upamiętnienie Bernarda, ale wyraźnie w nim zaznaczono, że „nie mamy na myśli ulicy, bo ulica Chrzanowskiego, poświęcona pamięci innego człowieka dużej zasługi – Gabriela, istnieje (…).

Życie i działalność

Urodził się 20.11.1867 w Wojciechowicach, dzisiaj dzielnica Ostrołęki. Po ukończeniu studiów prawniczych w 1891 roku był aplikantem przy Sądzie Okręgowym w Odessie, a następnie ekspedytorem-komisantem przy tamtejszej komorze celnej. Karierę shippingową rozpoczął od pomocnika agenta w Dunajskim Towarzystwie Żeglugi Czarnomorskiej, a zakończył jako agent tej spółki i jej wicedyrektor. Do Polski wrócił w listopadzie 1919 roku i został rzeczoznawcą Rady Dla Spraw Żeglugi Handlowej Departamentu Spraw Morskich.

W lutym 1922 roku Gabriel Chrzanowski został pierwszym dyrektorem nowo powstałego Departamentu Marynarki Handlowej ówczesnego Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Ciekawostką jest fakt, że na początku lat 20-tych silne poparcie części posłów, w tym marszałka Sejmu Ustawodawczego miała koncepcja budowy portu w…Tczewie, który miał łączyć z morzem nowo zbudowany kanał. Wybór Gdyni, jako ostateczne miejsce dla budowy portu, potwierdziła Specjalna Komisja Ligi Narodów i było to zasługą Chrzanowskiego. Organizował też Yacht Klub Polski (zebranie założycielskie odbyło się w 1924 r. w warszawskim mieszkaniu Juliusza Rummla). Zmarł w Warszawie 4 grudnia 1926 roku i został pochowany na Powązkach. W tym czasie ministrem przemysłu i handlu był już Eugeniusz Kwiatkowski, który podjął ekspresową decyzję o zakupie pięciu pierwszych statków dla polskiej floty handlowej, tzw. „francuzów”. Operacyjnie kontrakt ten przygotował właśnie Gabriel Chrzanowski i jemu polska flota handlowa zawdzięcza swoje powstanie.

O życiu, działalności i inicjatywie upamiętnienia Gabriela Chrzanowskiego opowiada przedstawiciel Rodziny i badacz polskich dziejów najnowszych prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski:

- Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., Polska przystąpiła do odbudowy swojej państwowości. Potrzebna była wykwalifikowana kadra tak w sferze wojskowej jak i cywilnej. I tacy wykształceni ludzie jak G. Chrzanowski byli niezbędni w procesie odbudowy kraju. Posiadał on rozległą wiedzę z zakresu spraw morskich i przyczynił się nie tylko do budowy portu gdyńskiego, ale i samego miasta. Doceniał walory gospodarcze i turystyczne odzyskanego skrawka wybrzeża. Stąd powołanie Pierwszego Towarzystwa Kąpieli Morskich. Odpowiednie kwalifikacje zostały docenione przez ówczesne władze polskie. Stanął na czele Departamentu Spraw Morskich Ministerstwa Przemysłu i Handlu. To między innymi dzięki Niemu opracowano plany budowy portu gdyńskiego i stworzenia floty handlowej. Były to bardzo potrzebne inicjatywy. Tradycje morskie, datujące się jeszcze od Jagiellonów, zniknęły z polskiej myśli politycznej. Próbowano je trochę restaurować podczas Powstania Styczniowego 1863-1864. Po odzyskaniu niepodległości koncepcje te odżyły i patronował im m. in. G. Chrzanowski. Jak zaznaczył wiceadmirał RP Józef Unrug „Podstawą stworzenia polskiej Marynarki Wojennej była świadoma celu wola niewielkiej liczby ludzi (...) . Marynarka Wojenna mimo wszystko powstała (...) utworzyła ona drogę flocie handlowej i przez to młodemu pokoleniu ścieżkę do dalekich mórz ". Idee te realizował G. Chrzanowski.

Profesor dodaje: - Pamięć o nim jest pielęgnowana w Rodzinie i, co należy podkreślić, wśród najmłodszego pokolenia, czego dowodem jest inicjatywa ufundowania tablicy pamiątkowej. Stosownie do możliwości koszta pokryli poszczególni członkowie Rodziny Chrzanowskich. Także grób G. Chrzanowskiego na warszawskich Powązkach jest otoczony opieką. Rodzina Chrzanowskich stara się podtrzymywać tradycje z przeszłości i dba o upamiętnienie Jej dziejów. Ważne jest też odwoływanie się do przykładów z pięknych kart Rodzinnych i wykorzystanie doświadczeń z trudnej niekiedy i tragicznej przeszłości.

W artykule wykorzystano biogram Gabriela Chrzanowskiego w „Encyklopedii Gdyni”, t. 1, 2006 i artykuł Ryszarda Mielczarka „Z dziejów powstania kadry gospodarki morskiej II Rzeczpospolitej. Życie i działalność Gabriela Szczęsnego Chrzanowskiego (1867-1926)”, Rocznik Gdański, t. XIV, 1985 r. z.2.