Morskie parki niezgody. Grecja tworzy parki na Morzu Śródziemnym, Turcja protestuje

Temperatura w rejonie Morza Egejskiego się podniosła. I to nie z powodu upałów. Wzrosło napięcie między Ankarą a Atenami, kiedy grecki premier Kyriakos Mitsotakis poinformował w poniedziałek, 21 lipca, że Grecja utworzy dwa nowe morskie parki narodowe. Jeden będzie na Morzu Jońskim, a drugi na południowych Cykladach, na Morzu Egejskim. Premier Grecji nazwał morze „cichą siłą Grecji”, podkreślając jego głęboki związek z tożsamością, historią i źródłami utrzymania kraju. Turcja protestuje i zapowiada: „Ogłosimy projekty na naszych obszarach morskich”.  

Inicjatywę Grecji, premier Kyriakos Mitsotakis zapowiedział w czasie wystąpienia na konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Oceanów UNOC3, która miała miejsce  w czerwcu br. Parki te będą jednymi z największych morskich obszarów chronionych na Morzu Śródziemnym. Powiedział on, że nowe parki odzwierciedlają zaangażowanie w ochronę morskiego dziedzictwa Grecji dla przyszłych pokoleń. O konferencji UNOC3 pisaliśmy tutaj. 

Grecja - głosem morza w Europie

Według premiera Hellady parki morskie  „Pozwolą Grecji osiągnąć cel ochrony 30% wód terytorialnych do 2030 roku znacznie przed terminem”. Dodał, że parki staną się rozległymi sanktuariami życia morskiego pod falami. „Grecja może stać się głosem morza w Europie i poza nią” – podkreślił premier Grecji – informuje „Shipping Telegraph”.

Od ogłoszenia 21 lipca br., że utworzone zostaną  greckie morskie parki narodowe na południowych Cykladach i Morzu Jońskim, prowadzone są konsultacje w środowiskach społecznych. Potrwają one do 22 września, zgodnie z przepisami krajowymi i unijnymi – zapowiedział rząd grecki. Chodzi o to, „aby zainteresowani obywatele i organizacje mogli zgłaszać swoje uwagi i sugestie”. Rząd obiecuje, że „Zostaną one uwzględnione przy ostatecznym tworzeniu Jońskiego Parku Narodowego Morskiego i Południowego Egejskiego Parku Narodowego Morskiego 1 – Południowe Cyklady”.

Według informacji greckich mediów, ostateczna wielkość parków jest większa niż zapowiadane wcześniej projekty. Ich powierzchnia na Jońskich i południowych Cykladach przekracza początkowe założenia. Akweny objęte ochroną  sięgają 27 500 km². Rząd uzasadnia  tworzenie parków morskich na tak rozległych obszarach, „ponieważ są to szczególnie wrażliwe ekosystemy środowiskowe” – powiedział grecki minister środowiska i energii Stavros Papastavrou w wywiadzie dla greckiej telewizji Skai.

Papastavrou wyjaśnił, że utworzenie parków morskich rozszerza ochronę 35% wód terytorialnych kraju, co zostało już pozytywnie przyjęte przez organizacje ekologiczne. Podkreślił on, „że dzięki tej inicjatywie Grecja jest pionierem na poziomie europejskim, ponieważ obowiązek utworzenia parków morskich na 30% jej wód terytorialnych do 2030 r. zostanie wdrożony znacznie wcześniej, w 2026 r., i obejmie większy odsetek, wynoszący 35%” – cytuje „Shipping Telegraph”.

- Te rozległe rezerwaty pod powierzchnią morza pomogą zachować ekosystemy, przywrócić równowagę i ustanowić nowy, śmiały standard ochrony mórz –  podkreślił premier Kyriakos Mitsotakis i dodał: „Kluczowym elementem inicjatywy będzie zakaz połowów włokami dennymi, bo jest to wyjątkowo destrukcyjna praktyka”.

„Ochrona to dopiero początek” – powiedział Mitsotakis. „Będziemy również edukować, współpracować i przewodzić – współpracując z lokalnymi społecznościami, rybakami, naukowcami i partnerami międzynarodowymi, aby uczynić te parki modelowymi przykładami tego, co jest możliwe” – cytuje premiera portal „Keep Talking Greece”.

Mitsotakis powiedział, że Grecja dąży do tego, aby stać się wiodącym głosem w dziedzinie ochrony oceanów w Europie i poza nią. „Bo chroniąc nasze oceany, chronimy naszą przyszłość” – podkreślił premier Grecji.

Greckie parki morskie. Źródło: portal „Keep Talking Greece”.

Południowo-Egejski Park Narodowy Morski 1 – Cyklady Południowe

Południowe Cyklady są priorytetem w pierwszym etapie tworzenia parku morskiego. Zdaniem Greków stanowią najbardziej wrażliwy ekosystem w tej części Morza Śródziemnego. Obszar Parku obejmuje bardzo ważną ekologicznie część Morza Egejskiego. Od lat funkcjonuje ona jest pod silną presją negatywnego oddziaływania człowieka, głównie ze względu na turystykę.

Park został wyznaczony na podstawie sprecyzowanych kryteriów naukowych. W rzeczywistości jego powierzchnia przekracza zobowiązania podjęte podczas konferencji Our Ocean. Autorzy bloga „Keep Talking Greece” podkreślają, że „Jest to przedsięwzięcie o dużym stopniu trudności środowiskowych i technicznych, które musi być jednocześnie spójne ekologicznie, a także spełniać warunki skutecznego zarządzania, nadzoru i ochrony Parku”.

Rząd gracki informuje: „Stopniowo realizujemy pierwszy etap na Cykladach. Kolejny etap nastąpi wkrótce. Przypominamy, że na Północnym Morzu Egejskim istnieje już Narodowy Park Morski Alonissos”.

Joński Park Narodowy Morski tworzony jest ponieważ według naukowców greckich ma on  kluczowe znaczenie dla życia wielu gatunków ssaków morskich. Wykorzystują one Rów Grecki Morza Jońskiego jako swoje główne siedlisko. Działalność rybaków i aktywność turystów i żeglarzy   wywołują  „presję antropogeniczną, taką jak zderzenia ze statkami i hałas podwodny”. Całkowita powierzchnia Parku wynosi około 18 tys. km².

Oświadczenie greckiego premiera Kyriakosa Mitsotakisa o utworzeniu morskich parków przyrody: 

Turecka reakcja

W reakcji na zapowiedziane przez premiera Kyriakosa Mitsotakisa utworzenie przez Grecję dwóch morskich parków narodowych, tureckie Ministerstwo Spraw Zagranicznych wydało oświadczenie. Turecki rząd zarzuca Grekom, że ten krok jest „działaniem jednostronnym”. Rząd Turcji przypomniał, że wydał oświadczenie 9 kwietnia 2024 r.  

Bezpośrednio po ogłoszeniu inicjatywy przez Grecję rząd Turcji ogłosił, że „Parki Morskie, które mają zostać uruchomione na Morzu Egejskim, nie będą miały żadnych skutków prawnych w kontekście powiązanych ze sobą kwestii egejskich między oboma krajami, w tym niektórych obiektów geograficznych, których suwerenność nie została przekazana Grecji na mocy traktatów międzynarodowych”. 

Kwestie sporne dotyczące akwenów na Morzu Egejskim i Morzu Śródziemnym wciąż rzutują na stosunki między sąsiadami. Tureckie Ministerstwo Spraw Zagranicznych ogłosiło, że „Turcja ogłosi swoje projekty dotyczące ochrony środowiska na swoich obszarach morskich w nadchodzących dniach”.

Premier Grecji uzasadniając utworzenie parków na wodach greckich odwołał się również do filmu dokumentalnego „Ocean”. - Jeśli oglądaliście Państwo niezwykły nowy film dokumentalny Sir Davida Attenborough „Ocean”, zrozumiecie, dlaczego tworzenie parków morskich jest tak ważne. „Ocean” to głęboko poruszający film, który jednocześnie informuje i inspiruje. Przypomniał mi, i mam nadzieję, że przypomni nam wszystkim, że morze to nie tylko piękne krajobrazy. To samo życie. Delikatne. Potężne. I zagrożone – podkreśla Kyriakos Mitsotakis. 

Mitsotakis wyjaśnia, że do środowiska morskiego powinniśmy podchodzić nie jak właściciele, ale jak opiekunowie. „Współpracując z lokalnymi społecznościami, lokalnymi rybakami, naukowcami, ale także globalnymi partnerami, sprawimy, że te parki staną się przykładami tego, co jest możliwe. W ten sposób Grecja może stać się głosem morza, zarówno w Europie, jak i poza nią. „Bo chroniąc nasz ocean, chronimy naszą własną przyszłość” – cytuje „Shipping Telegraph”.

Turcy odwołując się do wcześniejszych traktatów stwierdzili, że „Należy unikać jednostronnych działań na morzach zamkniętych lub półzamkniętych, takich jak Morze Egejskie i Morze Śródziemne. Międzynarodowe prawo morskie zachęca do współpracy, w tym w kwestiach środowiskowych, między państwami nadbrzeżnymi na morzach zamkniętych lub półzamkniętych. W tym kontekście podkreślamy, że Turcja pozostaje gotowa do współpracy z Grecją, jako jednym z dwóch państw nadbrzeżnych Morza Egejskiego”.

W oświadczeniu tureckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych podkreśla się: „korzystamy z okazji, aby podkreślić, że wysiłki mające na celu wykorzystanie uniwersalnych wartości, takich jak ochrona środowiska, w kontekście powiązanych ze sobą kwestii Morza Egejskiego oraz kwestii związanych ze statusem niektórych wysp, wysepek i skał, których suwerenność nie została przekazana Grecji na mocy traktatów międzynarodowych, nie będą miały obecnie żadnych skutków prawnych, tak jak nie miały ich w przeszłości”.

I tak pożądana ze wszech miar inicjatywa po raz kolejny podniosła temperaturę w regionie Morza Egejskiego. I nie ma to nic wspólnego z upalnym latem tego roku.