Alarm dla oceanów. Deklaracja z Nicei na rzecz ratowania flory, fauny i czystej wody

Konferencja krajów ONZ w Nicei przyjęła deklarację podkreślającą kluczowe znaczenie oceanów dla życia na naszej planecie i ich istotną rolę w łagodzeniu zmian klimatycznych. Po tygodniu obrad i dyskusji Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Oceanów przyjęła jednomyślnie deklarację polityczną zatytułowaną „Nasz ocean, nasza przyszłość: zjednoczeni dla pilnych działań”. Uczestnicy licznych paneli podkreślali, że biznes nie może prowadzić do degradacji oceanów, bo jest najszybsza droga do degradacji całej planety. 

„Oceany mają fundamentalne znacznie dla życia na naszej planecie i dla naszej przyszłości, a my pozostajemy głęboko zaniepokojeni globalnym stanem wyjątkowym, przed którym stoją”, stwierdzono w dokumencie końcowym konferencji. Stwierdzono, że dotychczasowe działania nie postępują z prędkością ani skalą wymaganą do osiągnięcia Celu 14 zrównoważonego rozwoju i realizacji Agendy 2030. 

Deklaracja została opublikowana jako „Nice Ocean Action Plan”. Uczestnicy konferencji wyrazili w deklaracji „głębokie zaniepokojenie, że zdolność oceanu i jego ekosystemów do działania jako regulatora klimatu i wspierania adaptacji została osłabiona.

Cel 14. ONZ Zrównoważonego Rozwoju to "Życie pod wodą" (Life Below Water) i dotyczy ochrony i zrównoważonego użytkowania oceanów, mórz i zasobów morskich. Oznacza to redukcję zanieczyszczeń, w tym tych pochodzących z lądu, walkę z zakwaszeniem oceanów, zapobieganie przełowieniu oraz ochronę ekosystemów morskich i przybrzeżnych. 

Deklaracja z Nicei

W komunikacie po przyjęciu „Deklaracji z Nicei” poinformowano, że po przyjęciu dokumentu końcowego przedstawicielka Federacji Rosyjskiej, zdystansowała się od paragrafu 26, który podkreśla potrzebę szybkiego wejścia w życie „Porozumienia o różnorodności biologicznej obszarów morskich poza jurysdykcją krajową”. Delegatka Panamy powiedziała, że chociaż w tym tygodniu poczyniono duże postępy, uczestnicy UNOC3 powinni głosować za pełnym wdrożeniem Porozumienia.

Delegatka Wenezueli powiedziała, że jej rząd nie jest stroną Porozumienia o różnorodności biologicznej obszarów morskich poza jurysdykcją krajową, ale mimo to Caracas czuje się zobowiązane do przestrzegania dokumentu końcowego. Delegacja Chile i przedstawiciele Korei Południowej złożyli oświadczenia i propozycję zorganizowania kolejnej Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Oceanów w 2028 r.

Przemawiając na zakończenie, Specjalna Doradczyni Prezydentów Konferencji ds. Oceanów i Spraw Prawnych Elinor Hammarskjöld powiedziała, że zaangażowanie Konferencji w bardziej inkluzywne zarządzanie oceanami zapewnia, że każdy głos zostanie wysłuchany. „Razem kształtujemy przyszłość, w której współpraca prowadzi do prawdziwych, trwałych zmian”, powiedziała Hammarskjöld. Uznaje się, że przyjęcie „Deklaracji z Nicei” ma historyczne znacznie i jest wielkim osiągnięciem ONZ oraz stanowi kluczowy krok w odwróceniu szkód wyrządzonych klimatowi przez człowieka.

Peter Thomson, Specjalny Wysłannik Sekretarza Generalnego ONZ ds. Oceanów, podkreślił, że oznaki niepokoju o oceany są „wszędzie wokół nas” i zaapelował, by ostatecznie zakończyć debatowanie z negacjonistami zmian klimatycznych.

Źródło: GreenMATCH

Specjalny Wysłannik Prezydenta ds. Oceanów Francji, Olivier Poivre d’Arvor, powiedział, że przez tysiące lat ocean kształtował „globalny świat, jaki znamy”, a przez stulecia ludzie wykorzystywali oceany do eksploracji innych światów. Przez stulecia oceany umożliwiały ludziom handel towarami. „Jak udało nam się dojść do etapu, w którym tak źle służymy oceanom”, zapytał, dodając, że pełne osiągnięcie SDG 14 „nie jest prostym zadaniem”.

Konferencja ONZ 2025 w sprawie wsparcia realizacji 14. Celu Zrównoważonego Rozwoju: Ochrona i zrównoważone wykorzystywanie oceanów, mórz i zasobów morskich na rzecz zrównoważonego rozwoju została zorganizowana w celu zwiększenia zaangażowania wśród narodów, światowych przywódców, agencji ochrony środowiska i grup.

Człowiek niszczy ocean

Najnowsze dane na temat degradacji oceanów zebrała i niedawno opublikowała na portalu GreenMATCH.co.uk Caoimhe Donnelly, Chief Sustainability Officer CIÉ Group. Jej zdaniem w ostatnich latach zanieczyszczenie oceanów stało się poważnym problemem i nadal rośnie. Poprzez działania człowieka, takie jak nadmierna konsumpcja, stosowanie plastikowych opakowań, sieci i wyposażenia statków i jachtów, złe praktyki recyklingu i gospodarowania odpadami, powoli zaczęto niszczyć oceany”.

Caoimhe Donnelly alarmuje: „Brak ochrony naszych oceanów zwiększy zmiany klimatyczne, co doprowadzi do katastrofalnych skutków dla życia ludzkiego” i wymienia:

• w oceanie znajduje się obecnie nawet od 75 do 199 milionów ton plastiku.

• 92% mikroplastiku znaleziono w 60% ryb, które spożywamy każdego roku i są one powiązane z zagrożeniami dla zdrowia, takimi jak nowotwory, bezpłodność i uszkodzenia układu nerwowego.

• Azja odpowiada za 81% zanieczyszczenia oceanów plastikiem z powodu złego gospodarowania odpadami, plastików jednorazowego użytku i niewystarczających centrów recyklingu.

• Ponad 3 miliardy ludzi jest zależnych od oceanów w kwestii środków do życia, jednak zanieczyszczenie doprowadziło do spadku zasobów ryb i utraty miejsc pracy w dotkniętych społecznościach.

Autorzy „Deklaracji z Nicei” wielokrotnie podkreślają znaczenie powiązań między oceanem, klimatem i różnorodnością biologiczną. Deklaracja wzywa do wzmożonych działań globalnych w celu zminimalizowania wpływu zmiany klimatu i zakwaszenia oceanów na życie biologiczne. Podkreślono szczególne znaczenie wdrażania porozumień i ram ONZ, uznając, że znacznie zmniejszy to ryzyko i skutki zmiany klimatu oraz pomoże zapewnić zdrowie, zrównoważone użytkowanie i odporność oceanu.

Źródło: GreenMATCH

Podkreśla się w komunikacie potrzebę dostosowania do „nieuniknionych skutków” zmiany klimatu. Deklaracja potwierdziła znaczenie pełnego i skutecznego wdrożenia Konwencji o różnorodności biologicznej i jej protokołów, a także Globalnych Ram Różnorodności Biologicznej Kunming-Montreal.

Wysokie uznanie wyrażono pod adresem małych wyspiarskich państw rozwijających się, których aktywność skierowana jest na poszukiwaniu rozwiązania problemu wzrostu poziomu morza. Deklaracja zawiera zaniepokojenie wysokim i szybko rosnącym poziomem zanieczyszczenia plastikiem i jego negatywnym wpływem na środowisko.

Państwa przyjmujące deklarację zadeklarowali wspólne zaangażowanie w przyspieszenie działań w celu zapobiegania i znacznego ograniczenia i kontroli wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń morskich oraz podkreślili potrzebę zwiększenia wiedzy naukowej na temat ekosystemów głębinowych.

Chodzi o to aby edukować i  informować społeczeństwo o znaczeniu zdrowego oceanu i odpornych ekosystemów morskich dla funkcjonowanie współczesnych i przyszłych pokoleń. Podkreślono potrzebę monitorowania zmian zachodzących w oceanach, mapowania ekosystemów przybrzeżnych i morskich oraz dna oceanicznego. Chodzi o identyfikowanie skutków, głównie tych negatywnych decyzji politycznych na zmiany na morzach i wybrzeżach. Zwraca się uwagę na konieczność planowania rozwoju przemysłów morskich, zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną i planowanie ochrony zasobów mórz i oceanów.

Oceany to dwie trzecie naszej planety

Ciągle trzeba przypominać, że oceany to dwie trzecie powierzchni naszej planety. Nie tylko podtrzymują one życie fauny i flory oceanicznej, ale także regulują klimat. W czasach globalizacji są głównym obszarem od którego zależy wzrost gospodarczy na wszystkich kontynentach.

Źródło: GreenMATCH

-  Jednak działalność człowieka przyczyniła się do zanieczyszczenia oceanów, narażając ekosystemy, dziką przyrodę, życie ludzkie i gospodarkę. Dzięki zrozumieniu faktów i statystyk dotyczących zanieczyszczenia oceanów możemy pomóc zmniejszyć swój wpływ na oceany i podjąć kluczowe kroki w celu zmniejszenia globalnego kryzysu – podkreśla Elinor Hammarskjöld i wymienia rolę oceanów w funkcjonowaniu życia na ziemi. A najważniejsze z nich to, że oceany odpowiadają za pochłanianie ponad 90% światowego ciepła i ponad 3 miliardy ludzi żyje dzięki oceanom, jeśli chodzi o źródła utrzymania, w tym żywność i energię, a niebieska gospodarka zapewnia miliony miejsc pracy rocznie..

Oceany są pełne plastiku. Szacuje się, że w naszych oceanach znajduje się od 75 do 199 milionów ton plastiku. Co roku do oceanów trafia od 8 do 10 milionów ton plastiku, co stanowi około 0,5% światowego plastiku. Według analizy przeprowadzonej przez Uniwersytet w Manchesterze w naszych oceanach znajduje się 1,9 miliona sztuk plastiku na m2. Większość plastiku w oceanach pochodzi ze źródeł lądowych (70 do 80%), podczas gdy dodatkowe 20 do 30% pochodzi ze źródeł morskich, takich jak statki rybackie i inne, alarmuje Hammarskjöld.

UNESCO podaje, że do 2050 roku plastik będzie przeważał nad wszystkimi rybami w morzu. Szacuje się, że 92% plastiku w oceanie to mikroplastik (plastik mniejszy niż 5 mm).  Najczęściej spotykane plastiki w oceanie to niedopałki papierosów, opakowania po żywności, plastikowe butelki i nakrętki, słomki, kubki, talerze i jednorazowe plastikowe torby. 60% ryb zawiera mikroplastik, a 1 na 3 ryby złowione w celu spożycia zawiera plastik.

Źródło: GreenMATCH

Skupiska ludzi nad brzegami oceanów  i mórz sprawiają, że  „spływ ścieków z oczyszczalni ścieków, rolnictwo i stosowanie paliw kopalnych powodują zanieczyszczenie naszych oceanów składnikami odżywczymi. Każdego lata na plażach możemy się przekonać, że nadmiar składników odżywczych obniża poziom tlenu w wodzie i powoduje zakwity oraz prowadzi do masowego wymierania fauny i flory.  W wyniku zanieczyszczenia składnikami odżywczymi pojawiają się martwe strefy. Obecnie na świecie istnieje około 405 martwych stref  - informuje Hammarskjöld. Największa martwa strefa znajduje się w Zatoce Meksykańskiej i ma obecnie powierzchnię 6705 mil kwadratowych.

Z powodu zanieczyszczenia w oceanie znajduje się pięć głównych wysp śmieci składających się z unoszących się śmieci i innych zanieczyszczeń. Słynna Wielka Pacyficzna Wyspa Śmieci według szacunków zajmuje powierzchnię 1,6 miliona kilometrów kwadratowych, co czyni ją dwa razy większą od Teksasu. 

Ocean CleanUp potwierdziło, że do 2024 r. usunięto dziesięć milionów kilogramów śmieci z oceanów i rzek na całym świecie. W 2022 r. Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych opracował „Globalny Traktat o Plastiku”, którego celem jest skoncentrowanie działań zmierzających do możliwego wyeliminowania zanieczyszczenia plastikiem do 2040 r. Na razie działania te są mało skuteczne co stwierdzono w wielu wystąpieniach w czasie konferencji UNOC3 w Nicei. Dlatego deklaracja zawiera postulat, by działania oceaniczne muszą opierać się na najlepszej wiedzy naukowej. Nie należy przy tym  pomijać wiedzy tradycyjnej. Trzeba korzystać z wiedzy o ludności tubylczej i lokalnych systemów wiedzy, przy jednoczesnym uznawaniu i respektowaniu praw ludności tubylczej i społeczności lokalnych w zakresie ochrony, przywracania i zrównoważonego wykorzystywania oceanu, mórz i zasobów morskich na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Potrzebne działania i finansowanie

W Deklaracji zauważa się, że Cel Zrównoważonego Rozwoju (SDG) 14 jest jednym z najsłabiej finansowanych Celów ONZ. Dlatego postuluje się przyspieszenie działań oceanicznych na całym świecie. Jednak wymaga to znacznych nakładów finansowych oraz wypełnienia istniejących zobowiązań i obowiązków wynikających z odpowiednich porozumień międzyrządowych.

Ponadto dokument końcowy konferencji uznał ogromne możliwości oferowane przez zrównoważone gospodarki oparte na oceanach dla państw, zwłaszcza krajów rozwijających się, a w szczególności małych wyspiarskich państw rozwijających się i krajów najmniej rozwiniętych, w celu wyeliminowania ubóstwa i głodu oraz osiągnięcia wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego.

Deklaracja uznała fundamentalną rolę narzędzi zarządzania, takich jak zrównoważone plany gospodarczego wykorzystania oceanów. Chodzi o budowanie zrównoważonych gospodarek opartych na eksploatacji oceanów i zrównoważonego zarządzania obszarami oceanicznymi pod jurysdykcją krajową. Uczestnicy konferencji na sesjach planarnych i w czasie dyskusji kuluarowych zachęcali rządy do promowania partycypacyjnych schematów zarządzania dla rybołówstwa na małą skalę. 

Podkreśla się znaczenie wysiłków podejmowanych przez regionalne organizacje zarządzania rybołówstwem w celu ustanowienia sprawnych systemów zarządzania zasobami żywymi i wprowadzaniu zrównoważonego rybołówstwa. W deklaracji zwraca się uwagę degradującą środowisko rolę transportu morskiego, szlaków żeglugowych  i infrastruktury. 

Odnotowując przyjęcie „Porozumienia w sprawie morskiej różnorodności biologicznej obszarów poza jurysdykcją krajową”, deklaracja wezwała państwa i regionalne organizacje integracji gospodarczej, które tego nie zrobiły, do rozważenia podpisania i ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia dokumentu. Ponadto deklaracja wzywa państwa do prowadzenia kampanii edukacyjnych i działań podnoszących świadomość na szczeblu lokalnym, krajowym, regionalnym i międzynarowym.

fot. Depositphotos