Orlen wstrzymał olbrzymią inwestycję. W tle kontrowersyjne umowy

Rada nadzorcza Orlenu zgodziła się na zatrzymanie prac nad budową kompleksu Olefiny III w Płocku w jego dotychczasowym zakresie. Infrastruktura, która już powstała w ramach tego projektu, posłuży jako baza do realizacji kolejnego o nazwie Nowa Chemia. Media natomiast donoszą o kontrowersyjnych umowach podpisanych za prezesury Daniela Obajtka, które uzależniają Olefiny III od spółki Synthos należącej do miliardera Michała Sołowowa.

Orlen wydał dziś komunikat, że rada nadzorcza spółki wyraziła zgodę na zatrzymanie projektu budowy kompleksu Olefiny III w jego dotychczasowym zakresie. Rada uznała, że jej kontynuacja nie jest rentowna z powodu "niewystarczającego zdefiniowania zakresu realizowanej inwestycji poprzez nieuwzględnienie w dotychczasowych założeniach projektu wszystkich potrzebnych zakresów infrastruktury OSBL, niedoszacowania czasu potrzebnego na realizację i kosztów finansowania, niedoszacowania koniecznych do poniesienia nakładów inwestycyjnych podnoszących łączne koszty projektu do 45-51 mld PLN".

Dotychczas Orlen wydał na Olefiny III 12,6 mld PLN.

Koncern dodał, że od teraz prace prowadzone będą w ramach projektu Nowa Chemia, co ma pomóc w racjonalizacji nakładów. Projekt ten zakłada budowę instalacji do produkcji olefin z docelowymi mocami produkcyjnymi etylenu na poziomie 740 kt rocznie. Instalacja ma być gotowa nie wcześniej niż w 2030 roku. Szacowane nakłady inwestycyjne zdefiniowanego na nowo projektu mają wynieść ok. 34 mld PLN.

Orlen podał również, że zasiądzie do rozmów z wykonawcami podstawowej instalacji olefin (ISBL) oraz infrastruktury dodatkowej (OSBL), by zapewnić realizację harmonogramu. Spółka zidentyfikowała jednak ważne problemy projektowo-techniczne w instalacji ISBL, których rozwiązanie wpływa na realizację projektu.

W komunikacie na stronie internetowej koncern określił inwestycję Olefiny III mianem "nietrafionej" i wyliczył, że wstrzymanie projektu uchroni spółkę przed stratą ok. 15 mld PLN. O nieprawidłowościach związanych z procesem inwestycyjnym zawiadomiona została prokuratura. Orlen dodaje, że nie wyklucza wystąpienia wobec byłych członków zarządu z roszczeniem odszkodowawczym. Koncern uściśla, że choć pierwotny koszt inwestycji szacowany był na 8,3 mld PLN to w 2023 roku ówczesny zarząd zwiększył nakłady do 25 mld PLN, zarazem ograniczając zakres inwestycji o najbardziej perspektywiczne chemikalia zaawansowane. Tym samym rzeczywisty koszt inwestycji mógłby sięgnąć nawet 51 mld PLN.

Kontrowersyjna umowa Obajtka

Olefiny III to największa i najdroższa inwestycja Orlenu z czasów, kiedy prezesem koncernu był Daniel Obajtek. Na podpisanych przez niego umowach skupia się w środę portal wp.pl, który podaje, że uzależniły one projekt od spółki Synthos, należącej do miliardera Michała Sołowowa pod pretekstem oszczędności.

"Jak ustalili reporterzy Wirtualnej Polski i TVN24, kosztem 3,7 proc. inwestycji Orlen straci wyłączną kontrolę nad instalacją zabezpieczającą przyszłość finansową paliwowego giganta" - podaje wp.pl.

Dziennikarze dotarli do niepublikowanych umów, dokumentów i innych materiałów z posiedzeń Rady Nadzorczej Orlenu z lat 2021-2023 oraz prezentacji i plików zespołu odpowiadającego za projekt Olefiny. Wynika z niej, że przez umowę między Orlenem i Synthosem płocki koncern stracił pełną kontrolę nad Olefinami III.

Artykuł tłumaczy, że Orlen wydzielił jedną małą działkę na terenie przewidzianym pod realizację projektu, którą następnie na co najmniej 31 lat wydzierżawił spółce Synthos. Ta ma wybudować tam brakującą instalację butadienową. Jej koszt oscyluje w okolicach 500 mln PLN, co przy szacowanym początkowo koszcie całego projektu Olefiny III wynoszącym 13,5 mld PLN stanowi 3,7% całego kosztu inwestycji. Ewentualna oszczędność dla Orlenu byłaby zatem niewielka, ale jednocześnie spowodowała, że Orlen stracił pełną kontrolę nad Olefinami III.

PAP podaje także za wp.pl, że dokument precyzujący relacje Orlenu z Synthosem, tzw. umowa parasolowa (określająca zasady mające zastosowanie do przyszłych, bardziej szczegółowych umów), wskazuje na dziesięć różnych umów powiązanych z dzierżawą działki i dostawą mediów. Za naruszenie każdej z nich Orlen musi zapłacić Synthosowi 25 mln dolarów kary, co łącznie daje 250 mln dolarów, a w przeliczeniu ok. 1 mld PLN, a zatem dwukrotność instalacji, jaką ma postawić Synthos.

160 mln zł do budżetu państwa

Orlen podpisał umowę na budowę kompleksu Olefiny III w połowie 2021 roku z konsorcjum Hyundai Engineering i Tecnicas Reunidas. W tamtym momencie koszt szacowano na 13,5 mld PLN. Rok później koncern miał już pozwolenie na budowę, w lutym 2023 trwały już pierwsze prace montażowe. Pierwotny harmonogram zakładał, że budowa potrwa do początku 2024 roku. Produkcja olefin miała ruszyć z początkiem 2025 roku. Następnie start instalacji przesunięto na 2027 rok. Jeszcze w zeszłym roku realizowane były transporty ponadgabarytowych elementów niezbędnych do budowy kompleksu. Były one wysyłane m.in. z Szanghaju i Hiszpanii drogą morską, następnie przeładowywane w Gdańsku na barkę i spławiane Wisłą do Płocka.

O problemach z realizacją projektu w planowanym pierwotnie kształcie Orlen po raz pierwszy komunikował w listopadzie 2024 roku, kilka miesięcy po zmianie zarządu. Spółka podała, że przeprowadzone audyty wskazują, że kontynuowanie inwestycji w dotychczasowym zakresie jest nierentowne. Koncern podał, że analizuje możliwości optymalizacji projektu, zatrzymania go lub częściowego wstrzymania.

Według pierwotnych szacunków projekt Olefiny III miał wygenerował dla budżetu państwa ok. 160 mln PLN rocznie z tytułów podatków, a także zwiększyć dostępność petrochemikaliów niezbędnych dla wielu gałęzi przemysłu, przez co miał się zmniejszyć ich import z krajów trzecich.