Podczas gdy globalne wielkości handlu węglem utrzymały się na podobnym poziomie jak w ubiegłym roku, to przewozy w wzrosły o 6,6% w ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy br. twierdzą eksperci AXS. To informacja, że kupujący są zmuszeni do zakupów z kopalń położonych na większych niż dotąd odległościach.

W pierwszym kwartale 2022 r. globalne ładunki węgla z Afryki Południowej spadły o 5% r/r do zaledwie 258,6 mln ton. W II kwartale br. załadunki węgla w portach RPA mocno wzrosły o 7,7% r/r i wyniosły 313,9 mln ton – podaje Banchero Costa w raporcie „ South Africa Coal Exports”. 

Podaż węgla rośnie

W wymiarze globalnym podaż węgla rośnie i w 2022 r. produkcja węgla na świecie ma wzrosnąć w 2022 r., a udział krajów takich jak Indie, Chiny i RPA powinien wzrosnąć o 7,8% - twierdzi Elli Karampela z MiningTechnology.com. 

Wstrzymanie importu węgla z Unii Europejskiej z Rosji w ramach sankcji sprawiło, że kierunki i wolumeny dostaw węgla do krajów UE zmieniły się radykalnie. 

Pomimo spadku wolumenu, zapotrzebowanie na tonomile zwiększyło się o prawie 30% w ciągu ostatnich dwóch i pół miesiąca wynika z informacji BIMCO. Odkąd w kwietniu UE ogłosiła sankcje, średnia droga rosyjskiego eksportu węgla wzrosła  o prawie 50%, czyli o około 1250 mil.

Szybkie ożywienie gospodarki światowej w 2021 r. doprowadziło do silnego wzrostu popytu na węgiel, który w wielu krajach został zaspokojony przez wyższy import. Handel międzynarodowy węglem energetycznym wzrósł o 4,3%, czyli o 43 mln t, a węglem hutniczym o 1,3% (o 4 mln t) – wynika z danych zebranych przez amerykańską IEA.

Indonezja liderem dostaw

Indonezja, największy światowy eksporter węgla energetycznego, jest również najbardziej elastyczna w reakcji na rosnący popyt. W 2021 r. zwiększyła eksport o 27 mln ton do 434 mln ton, eksportując ponad dwukrotnie więcej niż Australia (199 mln ton). Stany Zjednoczone, aktywne głównie na rynku atlantyckim, zwiększyły eksport o 12 mln ton do 36 mln t. W tym samym czasie eksport RPA spadł z 9 mln ton do 66 mln ton z powodu problemów z systemem kolejowym.

Dostawy węgla dla  metalurgii przeżywał zmiany na szlakach obsługiwanych transportem morskim.  Niższa  produkcja w niektórych australijskich kopalniach została w większości skompensowana wyższym eksportem z Rosji, który wzrósł o 3 mln ton do 32 mln ton, oraz ze Stanów Zjednoczonych, który zwiększył podaż o 3 mln ton do 41 mln ton.

Międzynarodowy transport  węgla zmieniał  swoje trasy już w 2020 r., kiedy Chiny przestały importować węgiel z Australii. Zmiany w logistyce węgla przyspieszyły w 2022 r. z powodu sankcji i zakazów dotyczących importu rosyjskiego węgla oraz konieczności znalezienia przez kraje UE nowych dostawców. 

– Pomimo wysokiego popytu krajów UE na węgiel energetyczny, spodziewamy się, że globalny wolumen handlu węglem w 2022 r. będzie nieco poniżej poziomu z 2021 r. – przewidują eksperci IEA  i uzasadniają to tym, że „wyższe ceny osłabiają popyt z importu na rynkach wrażliwych na ceny, zwłaszcza w Chinach”.

Chiny stawiają na własny węgiel

Po tym, jak niedobory węgla i energii doprowadziły w październiku 2021 r. do wysokich cen węgla, rząd chiński wydał poleceni zwiększenia krajowej produkcji, co zmniejszyło zapotrzebowanie na import. W pierwszym półroczu 2022 r. produkcja węgla w Chinach wzrosła o 11%. 

Analitycy IEA szacowali, że zapotrzebowanie na węgiel w Chinach spadło o 3%. W rezultacie import węgla spadł o 18% rok do roku do 115 mln t. Zakłada się, że w 2022 r. import węgla do Chin spadnie o 18%, czyli 45 mln t.

Indie również rozpoczęły rok 2022 od zmniejszonego importu, ale działania rządu mające na celu zapobieganie niedoborom węgla prawdopodobnie zwiększą wielkość importu w drugiej połowie. Analitycy IEA przewidują, że import węgla do Indii nieznacznie wzrośnie w porównaniu z 2021 r. Zwiększone zakupy węgla rosyjskiego przez indyjskie zakłady użyteczności publicznej i producentów żeliwa mogą sprawić, że na rynku międzynarodowym wzrosną dostawy węgla z RPA.

– Oczekuje się, że w 2022 r. Rosja odczuje największy spadek eksportu węgla w wyniku międzynarodowych sankcji i unijnego zakazu importu. Eksport RPA i Australii również spadnie z powodu awarii kolei i niesprzyjających warunków pogodowych – prognozuje IEA.

Spodziewamy się, że Indonezja zwiększy eksport o 15 mln t. Jednak nawet przy większym eksporcie ze Stanów Zjednoczonych i kilku innych krajów, takich jak Mozambik i Tanzania, rynek pozostanie bardzo napięty – zapowiada IEA.

Węgiel napędza tonomile

Globalizacja handlu węglem sprawiła, że statki z węglem zaczęły „nawijać” tonomile na śruby. Węgiel płynie po oceanach i morzach ze wszystkich kierunków, co obserwujemy w Porcie Północnym i terminalach masowych Gdańska, Gdyni, Świnoujścia i Szczecina. 

– Jak dotąd zaobserwowano największy wzrost liczby tonomil po wprowadzeniu [sankcji na import z Rosji – MG], głównie ze względu na zwiększone zainteresowanie Indii zdyskontowanym rosyjskim węglem. Rząd Indii nakazał wzrost importu węgla w okresie letnim ze względu na wzrost zapotrzebowania na energię i niskie zapasy węgla. Spowodowało to wzrost liczby ton mil, gdy statki załadowane rosyjskim węglem z portów europejskich pływały po Afryce – skomentował sytuację  Filipe Gouveia, analityk ds. żeglugi w BIMCO.

W 2022 r. to Chiny są największym odbiorcą rosyjskiego węgla.  Na ten kierunek dostaw przypada 22,6% całkowitego chińskiego importu węgla. Mimo że wolumen importu węgla z Chin spadł w tym roku o 25,7%, import z Rosji wzrósł o 3,5%. To efekt stosowania przez dostawców z Rosji obniżonych cen.

Popyt na panamax i supramax

– W nadchodzących miesiącach statki panamax i supramax powinny nadal odczuwać zwiększony popyt ze strony Chin na rosyjski węgiel. Jednak ambitny cel kraju w zakresie wydobycia węgla i zwiększenie inwestycji w energię odnawialną mogą ostudzić apetyt na import węgla. W ciągu pierwszych ośmiu miesięcy wydobycie węgla wzrosło o 13,8%, podczas gdy produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych wzrosła o 16,7%” – podkreśla Gouveia.

Import węgla energetycznego drogą morską do Chin wzrósł z powrotem do poziomów obserwowanych w zeszłym roku, gdy zbliża się zima. We wrześniu kraj zaimportował 22,3 mln ton węgla energetycznego, co oznacza stabilizację rok do roku. Jednak jest to o 44,5% więcej niż średnia wielkość importu w pierwszych ośmiu miesiącach tego roku, twierdzą brokerzy Braemar.

Chiński import węgla energetycznego był w ostatnich miesiącach transportowany głównie panamaxami. Panamaxy odpowiadały za 64,1% wolumenów węgla transportowanego do Chin we wrześniu. Był to najwyższy udział w ciągu ostatnich pięciu lat.

– Ponieważ dostawcy energii dążą do utrzymania aktualnych 22-dniowych zapasów, to mniejsze wolumeny eksportu węgla z regionów wydobywczych dotkniętych Covid [pozwalają na wniosek – MG], że obecny poziom importu powinien zostać utrzymany w wyniku powstałych zakłóceń, co dobrze wróży popytowi na masowce, zwłaszcza transportujących węgiel z Indonezji – uważa Braemar w aktualizacji analiz rynkowych dotyczącej transportu węgla.

Transport węgla w krótkim czasie stał się wyzwaniem dla rządów, producentów, globalnych operatorów i lokalnych firm transportowych, składów i dystrybutorów. Logistyka węgla okazała się równie złożona jak transport kontenerów czy drobnicy. Również w Polsce.

Źródła: IEA, BIMCO, AXS, Braemar