Procedura OOŚ wprowadzona została do systemu prawnego UE w 1985 roku. Zgodnie z tą procedurą duże projekty budowlane lub rozwoje, muszą przed rozpoczęciem realizacji zostać ocenione pod kątem wpływu, jaki mogą wywierać na środowisko, zarówno przyrodnicze, jak i na zdrowie i życie ludzi.

Obecnie system OOŚ Unii Europejskiej regulowany jest, po kilku wcześniejszych modyfikacjach, Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/EU z dnia 31 grudnia 2011 roku, w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, zmienionej Dyrektywą 214/52/EU z dnia 16 kwietnia 2014 roku – dalej Dyrektywa OOŚ. Poniżej zamieszczono link do tej Dyrektywy, uwzględniającej już zmiany wprowadzone w 2014 roku: eur-lex.europa.eu

Dyrektywa OOŚ definiuje przedsięwzięcie jako:

• „wykonanie prac budowlanych lub innych instalacji lub systemów,

• inne interwencje w otoczeniu naturalnym i krajobrazie, włącznie z wydobywaniem zasobów mineralnych,

natomiast w załącznikach do Dyrektywy wymienione są rodzaje działalności i typy przedsięwzięć, które podlegają pełnej lub niepełnej procedurze OOŚ.

Pełna procedura OOŚ jest wymagana dla różnych projektów, takich jak np.

• elektrownie jądrowe,
• koleje dalekobieżne,
• autostrady, drogi ekspresowe,
• instalacje do usuwania odpadów niebezpiecznych,
• zapory wodne o określonej pojemności. 

W przypadku innych projektów, m.in. rozwoju miast lub przemysłu, mniejszych dróg, rozwoju turystyki czy prac związanych z odwadnianiem terenów i usuwaniem skutków powodzi, poszczególne państwa członkowskie UE decydują o tym, czy będzie przeprowadzana OOŚ w poszczególnych przypadkach lub poprzez ustalenie konkretnych kryteriów (takich jak lokalizacja, wielkość lub rodzaj projektu) – procedura ta nazywa się procedurą scopingu.

W procesie oceny wpływu planowanego przedsięwzięcia na środowisko należy również odnieść się do przepisów regulujących takie aspekty, jak ochrona wód zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodna, ochrona przyrody, zgodnie z tzw. Dyrektywą Ptasią i Dyrektywą Siedliskową i szereg innych.

Podstawowy katalog przepisów unijnych, które uwzględnia się w procesie OOŚ to:

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w  sprawie ochrony dzikiego ptactwa (wersja ujednolicona) – Dyrektywa Ptasia
  

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32009L0147

• Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory – Dyrektywa Siedliskowa

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:01992L0043-20130701

• Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego I Komitetu Regionów, Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, Bruksela, 20.05.2020

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52020DC0380

• Dyrektywa 2000/60/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej – Ramowa Dyrektywa Wodna

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02000L0060-20141120

Szczególnie istotne w kontekście pozyskiwania funduszy z UE oraz z jednostek finansujących, takich jak, Bank Światowy, Europejski Bank Rozwoju itp., są zagadnienia:

• związane z dostępem społeczeństwa do informacji i zaangażowaniem w proces wydawania decyzji co ma na celu zminimalizowanie potencjalnych konfliktów społecznych;
• dotyczące szeroko pojętej ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, co wymaga odpowiedniego rozpoznania przyrodniczego terenu na etapie planowania inwestycji i wykazania, że nie planowane przedsięwzięcie nie spowoduje strat w gatunkach i siedliskach chronionych;
• dotyczące ochrony wód przed zanieczyszczeniem i uwzględnieniem filozofii Ramowej Dyrektywy Wodnej, wskazującej, że planowane przedsięwzięcia nie tylko nie może pogarszać obecnego stanu wód ale również nie może ograniczać możliwości poprawy stanu wód; szczególną rolę odgrywają tu zmiany hydromorfologiczne oraz przegradzanie cieków.