Dla uczczenia 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku planuje w listopadzie otwarcie wystawy o początkach Marynarki Wojennej w Modlinie i Pińsku. Przygotowując się do ekspozycji placówka ogłosiła zbiórkę pamiątek.

"Ideą wystawy Pierwsi marynarze Niepodległej będzie przypomnienie stosunkowo mało znanego faktu, że pierwszymi marynarzami po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r., na ponad rok przed objęciem przez Polskę władania nad Wybrzeżem, byli marynarze rzeczni służący we Flotylli Wiślanej i Flotylli Pińskiej. Zależy nam, aby na wystawie pokazać państwotwórczą rolę flotylli rzecznych" - powiedziała PAP Jadwiga Klim z Działu Historii Żeglugi Śródlądowej Narodowego Muzeum Morskiego (NMM).

Dekret o utworzeniu Marynarki Polskiej wydał 28 listopada 1918 r. marszałek Józef Piłsudski. Data ta nie była przypadkowa, gdyż tego dnia przypadała 291. rocznica zwycięskiej bitwy pod Oliwą, którą okręty polskie stoczyły ze szwedzkimi. Polska nie miała jednak wówczas jeszcze dostępu do morza, Marynarkę Wojenną zaczęto więc tworzyć nad polskimi rzekami.

30 listopada 1918 r. jako swoją bazę otrzymała port w Modlinie k. Warszawy, usytuowany u zbiegu Narwi i Wisły. W grudniu tego samego roku z połączenia formowanych Flotylli Wiślanych w Krakowie i Warszawie utworzono tam polską Flotyllę Wiślaną. W Modlinie powstała również pierwsza stocznia Marynarki Wojennej, pierwsza szkoła marynarzy oraz Batalion Morski tj. jednostka kadrowa dla przyszłych oddziałów morskich. Flotylla Wiślana wzięła udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Działała do 1925 r.

19 kwietnia 1919 roku w Pińsku (dzisiejsza Białoruś) powstała natomiast Flotylla Pińska. W mieście zbudowano Komendę Portu Wojennego, koszary, magazyny i hangary. W marcu 1920 r. flotylla brała udział w ofensywie kijowskiej, podczas której pod Czarnobylem skutecznie atakowała pododdziały Armii Czerwonej. Jednak po tym, jak bolszewicy zajęli międzyrzecze Prypeci, polscy marynarze zmuszeni byli wycofać się i zatopić swoje okręty.

Marynarze z pińskiej jednostki zaczęli stopniowo przejmować ciężar ochrony wschodnich granic państwa. Oprócz funkcji militarnej formacja przemianowana w 1931 r. na Flotyllę Rzeczną stanowiła również ważny ośrodek polskości na dalekim Polesiu. Marynarze z Pińska służyli ojczyźnie do września 1939 r.

W związku z przygotowaniami do organizacji wystawy "Pierwsi marynarze Niepodległej", której otwarcie zaplanowano na 27 listopada, NMM poszukuje wszelkich przedmiotów mających wartość historyczną, związanych z tematyką ekspozycji.

"Interesują nas dokumenty, zdjęcia, listy, odznaczenia, mundury, gazety, ale też przedmioty osobiste i codziennego użytku żołnierzy oraz elementy wyposażenia okrętów" - wyjaśniła Klim.

Podkreśliła, że niezależnie od rezultatów zbiórki pamiątek, NMM już ma i gromadzi na listopadową wystawę wiele cennych eksponatów. "Będą wśród nich m.in. wypożyczone z innych placówek muzealnych dwie bandery: radziecka zdobyta przez Polaków w bitwie pod Czarnobylem oraz biało-czerwona Flotylli Rzecznej. Będzie też dużo materiałów ikonograficznych" - dodała Klim.