• <

Zrównoważony rozwój a gospodarka wodna - wnioski z konferencji

27.04.2016 09:17 Źródło: własne
Strona główna Ekologia Morska, Ochrona Bałtyku, Rybołówstwo Morskie Zrównoważony rozwój a gospodarka wodna - wnioski z konferencji

Partnerzy portalu

Zrównoważony rozwój a gospodarka wodna - wnioski z konferencji - GospodarkaMorska.pl

Z okazji Światowego Dnia Wody w Ministerstwie Środowiska odbyła się konferencja naukowa pt. „Zrównoważony rozwój a gospodarka wodna”, którą otworzył minister środowiska, prof. Jan Szyszko. Współorganizatorem konferencji był Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej oraz Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych.

W konferencji wzięło udział ok. 120 osób, reprezentujących różne instytucje i organizacje z całego kraju. W referatach zaprezentowanych podczas konferencji oraz w dyskusji, poruszono wiele problemów istotnych dla gospodarki wodnej – obecnie i w przyszłości. Najważniejsze konkluzje można sformułować następująco:

1. Zrównoważona gospodarka wodna powinna zaspokoić różnorodne potrzeby: zaopatrzenie w wodę i odprowadzenie ścieków, wykorzystanie zasobów wodnych w celach energetycznych, żeglugowych, rolniczych, rybackich i turystycznych a także zapewnić odpowiednią ochronę przed żywiołem wodnym i skutkami suszy. Powinna także zapewnić odpowiedni stan ilościowy i jakościowy zasobów wodnych umożliwiający funkcjonowanie i ochronę ekosystemów wodnych i od wody uzależnionych.

Sformułowanie, a następnie realizacja programu gospodarki wodnej zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, wymaga współdziałania różnych branż wykorzystujących zasoby wodne, współpracy z przyrodnikami oraz współdziałania ze społeczeństwem. Aby wzmocnić służebną rolę gospodarki wodnej wobec potrzeb człowieka i gospodarki, programy działań inwestycyjnych powinny być dobrze przygotowane – oparte na wnikliwych studiach przedprojektowych, dobrze uzasadnione i rozważone w różnych wariantach.
Niezbędna jest także właściwa współpraca międzybranżowa, czemu sprzyja sprawne zarządzanie gospodarką wodną. Istotna jest także wiedza społeczeństwa o znaczeniu zasobów wodnych, celach inwestycji wodnych a także ich wpływie na środowisko i rozwój kraju.

2. System zarządzania i finansowania gospodarki wodnej w Polsce wymaga udoskonalenia. Jest to niezbędne z uwagi na wypełnienie zobowiązań Polski wynikających ze zlewniowego charakteru polityki wodnej, w tym także w pozostałych państwach UE, spełnienia różnorodnych i ważnych dla gospodarki i społeczeństwa potrzeb oraz oczekiwań związanych z ochroną ekosystemów związanych z wodą w połączeniu z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Uczestnicy konferencji pozytywnie ocenili podjęcie przez Ministra Środowiska i Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej prac zmierzających do wypracowania nowego modelu zarządzania gospodarką wodną w Polsce w systemie w pełni zlewniowym uwzgledniającym służebność wód wobec potrzeb człowieka.

3. Warunkiem ograniczenia konfliktów i tworzenia rozwiązań kompromisowych, w programowaniu działań związanych z gospodarowaniem wodą, jest dobra współpraca techników i przyrodników. Przy czym rola przyrodników nie powinna być bierna, czyli ograniczona do opiniowania (recenzowania) czy uzgadniania opracowań programowych i projektowych. Przyrodnicy powinni być czynni i włączeni w proces przygotowania tych działań, a tym samym powinni ponosić współodpowiedzialność za zastosowane rozwiązania, jeśli są ich autorami lub za brak działań, jeśli zostały przez nich uniemożliwione.

4. Obserwuje się tendencje zmniejszania odpływu rzecznego jako wynik ciągle rosnących poborów i zwiększonego parowania oraz częstsze występowanie zjawisk ekstremalnych: susz i powodzi, czego przyczyny upatruje się w zmianach klimatycznych oraz niekontrolowanej polityki przestrzennej.

Prognozy skutków ocieplania klimatu wskazują, że można oczekiwać także innych niekorzystnych zmian w zasobach wodnych w naszej strefie klimatycznej. Wynika z tego potrzeba szczególnej dbałości o stan naszych zasobów wodnych oraz racjonalne ich wykorzystanie obecnie i w przyszłości.

Celowe jest aby w strategicznych scenariuszach gospodarowania wodą, wnikliwej analizie poddane zostały prognozy zmian zasobów wodnych, spowodowane ociepleniem klimatu, w tym przede wszystkim zmian ilościowych i jakościowych.

5. Polskie rzeki w zbyt małym zakresie, w stosunku o innych państw, są wykorzystywane energetycznie i żeglugowo, a infrastruktura związana z tymi funkcjami jest w niezadowalającym stanie. Powinny być podjęte wnikliwe i wszechstronne prace studialne i koncepcyjne w celu rozpoznania potrzeb, możliwości i realności podjęcia nowych przedsięwzięć hydrotechnicznych, pozwalających bardziej efektywnie wykorzystać gospodarcze funkcje rzek. Studia te powinny uwzględniać aspekty hydrologiczne, ekonomiczne i przyrodnicze a także podstawową zasadę zrównoważonej gospodarki wodnej i służebnej roli gospodarki wodnej, czyli zaspokojenie potrzeb potencjalnych różnych użytkowników. Zagadnienia rozwoju turystyki i rekreacji wodnej powinny stanowić integralną część programu rozwoju dróg wodnych w celu zaktywizowania społeczności lokalnych w ich realizację.

Przez terytorium Polski przebiegają trzy szlaki żeglugowe istotne dla integracji europejskiej sieci dróg wodnych E-30, E-40 i E-70. Stworzenia możliwości ubiegania się o europejskie środki finansowe umożliwiające dostosowanie ich do standardów i parametrów sieci dróg wodnych kategorii E, jest podpisanie i ratyfikowanie przez Polskę Porozumienia AGN EKG ONZ z 1996 r.

6. Wnikliwej analizy wymaga zdolność retencjonowania wody w zlewniach, która jest ważnym elementem racjonalnej i zrównoważonej gospodarki wodnej. Duża zmienność czasowa i przestrzenna zasobów wodnych w Polsce powoduje, że zjawiska nadmiaru lub niedoboru wody występują stosunkowo często i intensywnie oraz przynoszą ogromne straty. Zwiększenie pojemności retencyjnej zbiorników wodnych, może znacząco ograniczyć zagrożenie i ryzyko powodziowe oraz stworzyć szansę zmniejszenia strat w rolnictwie spowodowanych suszą.
7. Przewidywane nasilanie się zjawisk suszy w wyniku zmian klimatycznych, wprowadzanie bardziej wymagających odmian roślin i potrzeba stabilizacji poziomu produkcji rolnej, powodować będzie wzrost zapotrzebowania na wodę do nawodnień (w wielu krajach europejskich pobór wody dla celów rolniczych dochodzi nawet do 50% całkowitego poboru, podczas gdy w Polsce oscyluje on w granicach ok. 10%). Dlatego niezbędne będzie poszukiwanie rezerw wodnych na pokrycie rosnących poborów dla rolnictwa. Możliwość taką daje rozwój tzw. małej retencji oraz większe wykorzystanie zasobów wód podziemnych.

8. Polska dysponuje dużymi zasobami wód podziemnych dostępnymi do zagospodarowania (dostępne do zagospodarowania zasoby wód podziemnych mają do wykorzystania rezerwą ok. 11 km3/rok). Są to zasoby odnawialne a użytkowe poziomy wodonośne występują na obszarze ponad 90% powierzchni kraju i przeważnie tworzą systemy wielopiętrowe.

Ponieważ prognozy zmian klimatycznych nie przewidują istotnych zmian ilościowych zasobów wód podziemnych, to oznacza, że przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju, rezerwy zasobów wód podziemnych mogą być i powinny być wykorzystane do łagodzenia skutków suszy w rolnictwie i w większym niż dotychczas stopniu do nawodnień upraw rolnych dla stabilizacji produkcji żywności.

9. Rozszerzenia i zmodyfikowania wymaga edukacja związana z gospodarką wodną. Pozytywnie należy ocenić podjęcie kształcenia specjalistów na kierunku inżynieria i gospodarka wodna, co stwarza możliwość uzupełnienia krajowej kadry specjalistycznej.

Programy kształcenia kadr na poziomie wyższym powinny być systematycznie uaktualniane w nawiązaniu do potrzeb rynku pracy i trendów rozwoju gospodarki wodnej. W większym stopniu do kreowania strategii kształcenia powinna być włączona praktyka, m in. w opracowaniu programów studiów i udział w edukacji, w szczególności w kształceniu praktycznym.

Dynamiczne zmiany zachodzące w polityce wodnej, w programowaniu, realizacji i eksploatacji inwestycji wskazują, że pożądane jest wprowadzenie obowiązku kształcenia ustawicznego (podyplomowego) kadry zatrudnionej w szeroko rozumianej branży gospodarki wodnej.
Problematyka wodna powinna być w szerszym zakresie przedmiotem edukacji społecznej również z wykorzystaniem środków masowego przekazu jak radio i telewizja. Wiedza o znaczeniu zasobów wodnych, ich kształtowaniu, zagrożeniach, celach inwestycji wodnych i ich oddziaływaniu na środowisko, jest niezbędnym warunkiem nie tylko wdrożenia programów gospodarki wodnej, ale także utrzymania dobrego stanu wód i racjonalnego ich wykorzystania, takie działania powinny być programowane i prowadzone przy udziale administracji rządowej.

10. W ostatnich kilkunastu latach bardzo ograniczone zostały prace badawczo-studialne i koncepcyjne związane z programowaniem długofalowych i strategicznych działań w gospodarce wodnej. To znacząco utrudnia realizację opracowań strategicznych, nakreślających działania w przyszłości.

Ponieważ kadra naukowa z zakresu branży wodnej w polskich uczelniach i instytutach oraz kadra specjalistyczna biur studialno-projektowych, reprezentuje wysoki potencjał naukowy, warto podjąć działania naukowo-studialne i programowe nad istotnymi zadaniami gospodarki wodnej. W tym celu warto rozważyć ustanowienie resortowych programów zamawianych, które przybliżą rozwiązania w najważniejszych sprawach.

 

Partnerzy portalu

Dziękujemy za wysłane grafiki.