W ostatnich miesiącach na Zalewie Szczecińskim i Wiślanym powstają łącznie trzy sztuczne wyspy,  w ramach projektu „Modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin do głębokości 12,5m” oraz „Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską”. Projmors Biuro Projektów Budownictwa Morskiego Sp. z o.o. jest autorem dokumentacji projektowej, a także pełni nadzór autorski w trakcie wykonywanych robót budowlanych. 

Przedsięwzięcie na Zalewie Szczecińskim jest III etapem związanym z modernizacją toru wodnego, mającym na celu umożliwienie wpływania nawet dwa razy większych jednostek do Portu Morskiego w Szczecinie i Świnoujściu niż dotychczas. Aktualnie duże statki morskie zostawiają część towaru w porcie w Świnoujściu (tzw. odlichtunek), tak aby mogły odbyć dalszą drogę w kierunku Szczecina. Po zrealizowaniu inwestycji nie będzie takiej konieczności a możliwości załadunkowe wzrosną prawie dwukrotnie. Pierwsze dwa etapy, odpowiednio w latach 2000-2004 i 2009-2015, zakończyły się dostosowaniem głębokości 12,5m umocnień brzegowych Kanału Piastowskiego na km 13 do km 16, budową falochronów I bramy Torowej oaz dostosowaniem  do głębokości 12,5m umocnień Kanału Piastowskiego i Mielińskiego na km 5 do km 13. Trzeci, odbywający się obecnie etap, obejmuje uzyskanie głębokości minimalnej 12,5m na całej długości toru wodnego Świnoujście-Szczecin.

Zaprojektowane przez Projmors sztuczne wyspy będą pełniły funkcję pól odkładu urobku pochodzącego z robót czerpalnych oraz robót podczyszczeniowych a docelowo będą miejscami nowych siedlisk dla ptaków. Wyspy zostały umiejscowione na 22 i 28 km toru wodnego licząc od Świnoujścia, stąd ich robocza nazwa to W22 i W28. We wrześniu ubiegłego roku został rozstrzygnięty ogólnopolski konkurs, mający na celu wyłonienie nazw dla nowych wysp. W wyniku głosowania wyspa W22 otrzymała nazwę „Brysna” od połączenia słów „bryza” i „sny” a wyspa W28 – Śmięcka od nazwy uroczyska i nieistniejącej osady na wschodnim brzegu Zalewu – Śmięckiej Kępy.

Powierzchnia zajęcia akwenu przeznaczonego na realizację sztucznych wysp wyniesie ponad 600 ha (W22 – ok. 216 ha a W28 ok. 400 ha). Średnica Wyspy Brysna wyniesie 1250m a jej pojemność ok. 13.500m3, natomiast w przypadku Wyspy Śmięckiej średnica to 1780m a pojemność ok. 24.800m3. Przy obu wyspach, na ich południowych brzegach zlokalizowane zostaną nabrzeża dalbowe dla statków, o długości 45m. Będą się one składać z sześciu dalb cumowniczo odbojowych połączonych pomostami komunikacyjnymi, a także grodzy o osi głównej konstrukcji zaprojektowanej prostopadle do krawędzi umocnienia brzegu i linii cumowniczej. Dodatkowo wyspa W28 będzie posiadała nabrzeże dla refulerów, co wiąże się z fazą eksploatacji toru wodnego i utrzymania wymaganej głębokości 12,5 m.

Obie wyspy będą pełniły rolę pola refulacyjnego, jednakże wyspa W22 tylko podczas budowy nowego toru wodnego a wyspa W28 również na etapie utrzymania głębokości nowego toru. W trakcie budowy Wyspa Śmięcka nie zostanie wypełniona w całości a jej pusta część będzie służyć do gromadzenia urobku w trakcie eksploatacji toru wodnego. Wyspy zostaną wykonane poprzez narefulowanie bezpośrednio na dno kolejnych warstw piasku wydobytego w ramach pogłębienia toru tworząc ich korpus. Ze względu na falowanie oraz zjawiska lodowe konieczne będą prace mające na celu zabezpieczenie brzegów przed erozją i postępującą w jej wyniku utratą stateczności skarp poprzez umocnienie brzegów narzutem kamiennym. 

Docelowo, po wykonaniu prac, sztuczne wyspy staną się z czasem miejscem lęgowym dla ptaków i będą pełniły funkcję siedlisk dla ptaków a ich umocnienia podłożem do rozwoju kolonii małży, stanowiących bazę pokarmową dla ptaków nurkujących. 

W trakcie trwających prac pogłębiarskich do tej pory wydobyto już ponad 100 ton zabytków i niewybuchów. Niewątpliwie na uwagę zasługuje średniowieczny miecz z fragmentem skórzano-drewnianej pochwy oraz 9cio tonowa ścianka wieży artyleryjskiej pancernika Lützow a ilość wydobytych kotwic przyczyniła się do powstania największej kolekcji, którą można oglądać w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Ostatnim znaleziskiem jest Silnik Latającej Fortecy – Boeinga B-17, który podczas wojny został zestrzelony nad Zalewem Szczecińskim - jest to jedyny taki egzemplarz w Polsce.

Drugą inwestycją, która zakłada m.in. powstanie sztucznej wyspy jest „Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską”. Lokalizacja wyspy to zachodnia część Zalewu Wiślanego na wysokości miejscowości Przebrno.

W przypadku tej wyspy również doszło do wyłonienia nazwy w drodze konkursu. Zwyciężyła nazwa „Wyspa Estyjska”, pochodząca od dawnej średniowiecznej nazwy Zalewu Wiślanego – Estmere. W źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych Estami nazywano plemiona zachodnio-bałtyjskie zwane później (od IX wieku) Prusami.

Wyspa stanowić będzie pole refulacyjne na etapie budowy i użytkowania drogi wodnej, będzie tam odkładany urobek z prac pogłębiarskich prowadzonych na torze wodnym na Mierzei Wiślanej, Zalewie Wiślanym oraz na rzece Elbląg. 

Powierzchnia całkowita wyspy ok. 181 ha, została ona zaprojektowana na planie elipsy o długości osi głównych odpowiednio: ok. 2000 i 1200m. Konstrukcja zostanie utworzona przez usypanie zewnętrznych grobli i jednocześnie stanowiących umocnienie brzegu. Utworzone w ten sposób zostaną dwie kwatery, tj. pole refulacyjne I o objętości ok. 6 mln m³ zapełniane w fazie budowy toru wodnego i pole refulacyjne II o objętości ok. 3  mln m³, które będzie stanowić rezerwę dla urobku pochodzącego z przyszłych robót podczyszczeniowych, niezbędnych do utrzymania zakładanych głębokości toru wodnego do portu w Elblągu.

Dodatkowo, na południowej stronie wyspy zlokalizowane będzie nabrzeże technologiczne o dł. 50m przystosowane do obsługi małych statków i pontonów wykorzystywanych przy obsłudze pola refulacyjnego.

Wyspa Estyjska ma być docelowo siedliskiem ptaków. Po jej wybudowaniu i porośnięciu brzegów szuwarem trzcinowym, w strefie przejściowej pojawią się warunki do zakładania gniazd zarówno przez perkozy dwuczube, jak i łabędzie nieme (oba będące przedmiotami ochrony obszaru Natura 2000). Wyspa może w przyszłości stanowić miejsce do odpoczynku i żerowania dla zespołu ptaków wodno-błotnych w okresie migracji (gatunki jak: krakwa, płaskonos, świstun, krzyżówka, rożeniec, cyranka, cyraneczka i inne), jak również dla poszczególnych gatunków będących przedmiotami ochrony (gęsi białoczelne i zbożowe).

Zakończenie prac obu inwestycji, na Zalewie Szczecińskim i Wiślanym, planowane jest na rok 2022.

 Artykuł ukazał się drukiem w "Wiadomościach Projektanta Budownictwa" nr 7-8/2021