Nie budzi wątpliwości kontrola przez państwo czynności cywilnoprawnych dot. nieruchomości w ramach infrastruktury krytycznej - wynika z środowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który uznał za konstytucyjny wymóg zgody ministra na przeniesienie użytkowania wieczystego w obrębie portu.

"W sytuacji dotyczącej obszarów immanentnie związanych z tzw. infrastrukturą krytyczną brak jakichkolwiek instrumentów prawnych, które umożliwiałyby państwu kontrolę nad podmiotami, które zamierzają nabyć własność albo inne prawo rzeczowe odnośnej nieruchomości, stanowiłby naruszenie innej wartości konstytucyjnej, której Rzeczpospolita Polska ma chronić, tj. bezpieczeństwa obywateli" - podkreślono w komunikacie na stronie TK informującym zapadłym w środę wyroku.

Orzeczenie TK zapadło w związku ze skargą konstytucyjną odnosząca się do obecnie już nieobowiązującego przepisu ustawy o portach i przystaniach morskich. Jak jednak wskazał TK "analogiczne rozwiązania prawne obowiązują także w obecnym stanie prawnym".

Zgodnie z tym przepisem "zgody ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, udzielonej w drodze decyzji administracyjnej, wydanej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej, wymaga przeniesienie własności, użytkowania wieczystego albo oddanie w użytkowanie wieczyste (...) nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego albo podmiotu zarządzającego portem lub przystanią morską, położonych w granicach portów i przystani morskich".

Jak poinformowano w sprawie, która leżała u podstaw skargi do TK, matka skarżącego nabyła w ramach umowy sprzedaży udział w spadku, który obejmował prawa majątkowe do nieruchomości położonej na obszarze portu morskiego. "Umowa ta została dokonana bez zgody właściwego ministra, a kontrahenci nawet o nią nie wystąpili" - zaznaczył TK.

W związku z tym w tej sprawie po dokonaniu czynności przeniesienia własności i użytkowania wieczystego, reprezentujący Skarb Państwa starosta wystąpił do sądu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, a prawomocnym wyrokiem sąd uwzględnił powództwo.

W uzasadnieniu wyroku TK przyznał, że bez wątpienia kwestionowany przepis wprowadzał ograniczenie w dysponowaniu prawem rzeczowym wobec osób trzecich.

"Niemniej jednak Trybunał zwrócił w tym miejscu uwagę na dwie zasadnicze okoliczności, których nie można pomijać" - podkreślono. Dodano, że po pierwsze – porty i przystanie morskie należą do tzw. infrastruktury krytycznej, odnośnie do której utrzymanie bezpieczeństwa leży w gestii państwa. Po drugie zaś – "w okresie, gdy doszło do zawarcia umów cywilnoprawnych, które legły u podstaw wydania orzeczeń sądowych w związku z którymi wystąpiono ze skargą konstytucyjną, wyrażenie przez ministra właściwego zgody albo jej odmowa nie odbywały się w tzw. próżni prawnej".

W przepisach - jak zwrócił uwagę TK - była bowiem przewidziana stosowna procedura administracyjna, zaś "decyzja odmowna podlegała również na zasadach ogólnych dwuinstancyjnej kontroli sprawowanej kolejno przez wojewódzki sąd administracyjny oraz Naczelny Sąd Administracyjny".

"W sytuacji tzw. kolizji wartości, choć konstytucja wprowadza nakaz ochrony własności indywidualnej i innych praw majątkowych, nie znaczy to, że wszelkie ograniczenia ochrony interesów jednostki są niedopuszczalne" - podkreślił Trybunał, uzasadniając zgodność przepisu z konstytucją.

Wyrok TK zapadł w składzie pięciorga sędziów pod przewodnictwem Piotra Pszczółkowskiego. Sprawozdawcą sprawy był sędzia Andrzej Zielonacki, a w składzie byli także sędziowie: Zbigniew Jędrzejewski, Krystyna Pawłowicz i Bogdan Święczkowski.

Marcin Jabłoński
mja/ mrr/