Chiny umacniają swoją pozycję globalnego mocarstwa, poprzez inwestycje portowe w Afryce. Jest to strategia Chin mająca na celu rozszerzenie przestrzeni morskiej daleko poza granice kraju i umożliwienie im stworzenia podstaw pod nowy, globalny porządek morski.

W ostatniej dekadzie Chiny stały się głównym partnerem handlowym Afryki, zaś inwestycje portowe stanowią jeden z elementów, za sprawą których zdobywają dominację handlową w regionie. Niemal 90 procent afrykańskiego eksportu zależy od portów, zaś chińskie inwestycje w afrykańskie porty przyczynią się do rozwoju regionalnego poprzez modernizację przestarzałej infrastruktury.

Afrykańskie porty odgrywają istotną rolę w Inicjatywie Pasa Szlaku i Drogi (Belt and Road Initiative - BRI). Inwestycje w afrykańskie porty dają Chinom możliwość wywierania wpływu gospodarczo-politycznego na kontynent. Co więcej, Chiny planują wykorzystać potencjał inwestycji portowych do zwiększenia swojej pozycji geopolitycznej, co budzi obawy Zachodu, w szczególności Stanów Zjednoczonych.

Chińczyk na czarnym kontynencie

Kierując się morskim komponentem Inicjatywy Pasa Szlaku i Drogi, czyli Morskim Jedwabnym Szlakiem, Chiny poczyniły szereg inwestycji w Afryce, prowadząc kluczowe projekty rozwoju portów warte miliardy dolarów. 

Morski Jedwabny Szlak będzie służył głównym interesom Chin w dążeniu do stania się globalnym supermocarstwem, a także dywersyfikacji i zabezpieczeniu morskich linii komunikacyjnych. Niewątpliwie, zapewni to również Chinom dodatkową przewagę w dążeniu do ograniczenia potencjalnych zagrożeń wzdłuż kluczowych łańcuchów dostaw przez porty, ponieważ Afryka coraz częściej eksportuje do Chin towary mineralne i rolne.

Warto zauważyć, że Chiny kierują swoje bezpośrednie inwestycje zagraniczne w tworzenie specjalnych stref ekonomicznych w strategicznych portach Afryki. 

Najwymowniejszym przykładem jest finansowanie i budowa największej strefy handlowej w Afryce, Międzynarodowej Strefy Wolnego Handlu Dżibuti (Djibouti International Free Trade Zone – DIFTZ). Niedawno otwarty wielofunkcyjny port Dolareh, który ma wzmocnić pozycję Dżibuti jako węzła przeładunkowego, został zbudowany przez Chińczyków. Dżibuti stanowi kluczowy port dla pozbawionej dostępu do morza Etiopii. Udział Pekinu w finansowaniu pierwszej w Afryce transgranicznej zelektryfikowanej linii kolejowej, która łączy port z Etiopią, ma kluczowe znaczenie dla zabezpieczenia łańcucha dostaw Państwa Środka.

Chiny wykorzystują swoje projekty infrastrukturalne, aby połączyć swoje projekty przemysłowe i energetyczne. 

Przykładowo, rafineria ropy naftowej na północy Sudanu znajduje się w pobliżu linii kolejowej łączącej Port Sudan z senegalskim Portem Dakar. Gabes, tunezyjski ośrodek przemysłu petrochemicznego i przetwarzania fosforanów, został połączony linią kolejową z portem Zarzis. Dzięki temu Chiny mogą wykorzystywać szlak morski do transportu surowców do siebie, zaś gotowe towary z powrotem do Afryki.

Chiński geszeft

Mimo, że chińskie projekty są realizowane w porozumieniu z lokalnymi samorządami, to przetargi są nieprzejrzyste, zaś łapówki na porządku dziennym. W rezultacie, lokalna ludność sporadycznie odnosi korzyści.

W większości przypadków – w szczególności w Afryce – Chiny wydają się czerpać większe korzyści ze swoich inwestycji niż państwa przyjmujące. Podczas gdy większość projektów realizowanych przez Chiny w Afryce w ramach Inicjatywy Pasa Szlaku i Drogi pomaga w tworzeniu infrastruktury, przemysłu i łączności na kontynencie, są one niezmiernie korzystne dla chińskich przedsiębiorstw, ponieważ wykorzystują nadwyżkę mocy produkcyjnych i sprowadzają do Afryki siłę roboczą i materiały. Wykwalifikowana siła robocza w projektach przemysłowych pochodzi głównie z Chin, zaś niewielka liczba Afrykańczyków podejmuje pracę nie wymagającą większych kompetencji.

Liczby

Raport wydany przez Center for Strategic and International Studies (CSIS) zidentyfikował 46 afrykańskich portów morskich, w których Chiny były zaangażowane finansowo, budowlanie i operacyjnie, z których wszystkie są zgodne z chińskimi szerszymi celami politycznymi, wojskowymi i handlowymi.  

Według raportu, 41 z 46 afrykańskich portów zidentyfikowanych w raporcie było nadzorowanych przez chińskie podmioty przy ich budowie lub rozbudowie. Niektóre z tych portów obejmują m.in. kenijski głębokowodny port Lamu, port Bagamoyo w Tanzanii czy też projekt głębokowodnego portu Tamatave na Madagaskarze. Chińskie podmioty zarządzają 11 z 46 afrykańskich portów wymienionych w raporcie. Siedem z nich znajduje się na zachodnim wybrzeżu, a cztery na wschodnim.

Poprzez chińskie inwestycje portowe, Chiny mogą zabiegać o projekty również poza sektorem morskim, które wspierają cele polityczne Pekinu. Ponadto finansowanie pozwala Chinom faworyzować chińskie firmy budowlane, negocjować kontrolę operacyjną i dostęp do zasobów oraz potencjalnie dążyć do dalszych ustępstw, jeśli kraje afrykańskie nie wywiążą się ze spłaty długów. 

Konkluzje

Chiny umacniają swoją pozycję globalnego mocarstwa, poprzez inwestycje portowe w zacofaną infrastrukturalnie-gospodarczo Afrykę. Trudno dostrzegać w chińskich inwestycjach portowych wzajemne korzyści dla Afryki i Chin. Większość projektów pozostawia wiele afrykańskich państw w pułapce potencjalnego ogromnego zadłużenia.

Chińskie projekty portowe nie tylko pozornie napędzają afrykański wzrost – będący w istocie chińskim wzrostem – ale również wzmacniają wizerunek Państwa Środka jako partnera rozwojowego i zwiększają ich wpływy polityczne. Bez wątpienia jest to strategia Chin mająca na celu rozszerzenie przestrzeni morskiej daleko poza granice kraju i umożliwienie im stworzenia podstaw pod nowy, globalny porządek morski.

Posiadanie lub obsługa afrykańskich portów umożliwia Pekinowi pozyskiwanie informacji wywiadowczych, czy też wykorzystywanie portów do dokowania okrętów wojskowych, co stanowi obawę Stanów Zjednoczonych, dotychczasowego hegemona światowych wód. Obsługa portów rozsianych po całym regionie stanowi jeden z kroków ku zaspokojeniu mocarstwowych ambicji Państwa Środka, które krok po kroku są realizowane.