JKM odnotował wzrost cen gazu wraz z rosnącym popytem spot w Indiach i rosnącymi cenami gazu w Europie.  15 września osiągnął 47 USD/MBtu. Europejska cena gazu TTF spadła 12 września do 55,5 USD/MBtu z 56,8 USD/MBtu w poprzednim tygodniu w wyniku stałego wzrostu zapasów w podziemnych magazynach gazu ziemnego w Europie.

Mimo to z wielu krajów docierają alarmujące sygnały, że Europa stoi obecnie w obliczu wielowymiarowego kryzysu gazowo-energetycznego. Wpływ rosnących kosztów gazu na wzrost cen energii jest dobrze zidentyfikowany. Mniej uwagi poświęca się szybko narastającemu kryzysowi energetycznemu, który powoduje ponowny wzrost cen gazu.

Energia na łańcuchu… dostaw

Napaść Rosji na Ukrainę, wprowadzenie sankcji i globalna przebudowa łańcucha dostaw gazu sprawiły, że wzrosła rola transportu morskiego gazu. Obecny konflikt obnażył skalę uzależnienia Europy od tanich węglowodorów od Rosji, która wykorzystuje surowce energetyczne do prowadzenia wojny gospodarczej. Odcięcie przez Rosję dostaw do Europy było głównym czynnikiem generującym wzrostu cen gazu w Europie w pierwszej połowie 2022 roku.

- Po chwilowym spadku ceny gazu Dutch TTF spadła 12 września do 55,5 USD/MBtu z 56,8 USD/MBtu,  w dniu 14 września Dutch TTF wzrósł do 63,7 USD/MBtu – podawła S&P Global i wyjaśnia, że powodem jest to, iż limity cen gazu mogą nie być uwzględniane kryteriami popytu na gaz w Europie oraz niepewnością co do dostaw gazu.

15 września TTF nieznacznie spadł do 62,7 USD/MBtu z powodu nadpodaży szybkich dostaw i niższych popytu, a 16 września ceny spadły do 46,8 USD/MBtu z zwiększonej produkcji energii wiatrowej w Wielkiej Brytanii. Świadczy to za budową morskich elektrowni wiatrowych, które jednak powinny być wspomagane magazynami energii. Wtedy wyklucza się skokowe spadki dostaw energii w przypadku gdy wiatr nie zapewnia optymalnego wykorzystania generatorów.

Oblicza i źródła kryzysu

Ceny kontraktowane na 2023 od początku lipca wzrosły o 120%. W ciągu ostatnich 6 tygodni i tak już bardzo wysoka cena za dostawę gazu w przyszłym roku wzrosła ponad dwukrotnie.  Podobnie jest w przypadku cen planowanych w Kalendarzu kontraktów 2024. Cena również wzrosła ponad dwukrotnie wynika z projekcji Timera Energy, a eksperci przewidują, że prowadzi to „zniszczenie szerokiego popytu przemysłowego i znaczny wzrost prawdopodobieństwa wprowadzenia racjonowania gazu”.

Europejski kryzys energetyczny latem nabrał tempa i rozpędza się jesienią. Timera Energy wymienia powody:
1. Bardzo niska dostępność energii jądrowej we Francji. EDF niedawno obniżył swoje wytyczne dotyczące produkcji na 2023 r. do 300-330 TWh i teraz boryka się z problemami związanymi z chłodzeniem, które wpływają na i tak już słabą dostępność w 2022 r.
2. Historycznie niski poziom magazynowania energii wodnej od Skandynawii po Iberię (efekt powszechnej suszy).
3. Zamknięcia elektrowni cieplnych w Europie Zachodniej (przestarzałych elektrowni węglowych, jądrowych i gazowych)
4. Zakłócona  logistyka dostaw paliwa wynikająca z połączenia bardzo niskich poziomów wody w Renie (np. wpływających na dostawy węgla barkowego do niemieckich elektrowni) i problemów logistycznych spowodowanych konfliktem w Rosji
5. Okresy niskiego podaży energii  z elektrowni wiatrowych i słonecznych, w których powyższe czynniki prowadzą do deficytu produkcji resztkowej.

Połączenie tych czynników sprawia, że kryzys energetyczny staje się ogólnoeuropejski.

Bruksela walczy z rynkiem

14 września Komisja Europejska przedstawiła propozycję działań mających na celu radzenie sobie z gwałtownie rosnącymi cenami energii. Sugeruje się, by producenci zmniejszyli marże i ograniczyli nadzwyczajne zyski bazujące na przychodach ze sprzedaży wynikającej z wysokich cen generowanej przez zakłócenia równowagi na rynku popytu i podaży. Szacuje się, że chodzi o kwotę 140 mld euro, które mogą zostać zwrócone konsumentom i wykorzystane mogą być na wsparcie firm korzystających z energii.

We wrześniu w Eemshaven w Holandii rozpoczęły działalność dwie FSRU (łącznie 8 mld m3 rocznie), co pozwoli zaopatrywać europejską sieć gazową w nowe dostawy LNG drogą morską. Nie rozwiązuje to jednak problemu wysokich cen.

Kryzys energetyczny w Europie nabrał tempa wraz z zawirowaniami w globalnej logistyce gazu. Spowodowane zostało to problemami z dostępnością energii jądrowej, obniżonymi dostawami energii elektrowni wodnych ze względu na niski stan wód. Z  powodu problemów z dostępem do paliwa spadła również aktywność  elektrowni węglowych i gazowych. Ceny energii w Europie urosły do rekordowych poziomów i wciąż rosną, znacznie przewyższając tempo wzrostu cen gazu.

Cena gazu TTF z dostawą w 2023 r. zamknęła się w zeszłym tygodniu powyżej 237 €/MWh (70 $/mmbtu), co oznacza wzrost o 120% od początku lipca.  Wzrosty cen energii w tym samym okresie były znacznie większe.

Ostra szczelność rynku energii w Europie była kluczowym czynnikiem powodującym wzrost cen gazu w terminach forward w ciągu ostatnich 6 tygodni. Europa potrzebuje większej mocy wytwórczej, aby utrzymać włączone światła, a jedyną pozostałą opcją jest gaz.

Komisja Europejska reguluje ceny

Komisja zaproponowała 14 września zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o co najmniej 5% w wybranych godzinach cen szczytowych.

- Państwa członkowskie będą musiały określić 10% godzin o najwyższej oczekiwanej cenie i zmniejszyć popyt w tych godzinach szczytu. Komisja proponuje również, aby państwa członkowskie dążyły do zmniejszenia ogólnego zapotrzebowania na energię elektryczną o co najmniej 10% do dnia 31 marca 2023 r. – proponuje Komisja Europejska w stanowisku „Emergency Market Intervention To Reduce Bills for Europeans”.

Państwa członkowskie mogą wybrać odpowiednie środki w celu osiągnięcia tego zmniejszenia zapotrzebowania, które mogą obejmować rekompensatę finansową. Zdaniem Komisji zmniejszenie zapotrzebowania w godzinach szczytu doprowadziłoby do zmniejszenia zużycia gazu o 1,2 mld m3 w okresie zimowym. Zwiększenie efektywności energetycznej jest również kluczowym elementem realizacji naszych zobowiązań klimatycznych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

Komisja proponuje również tymczasowe ograniczenie przychodów dla części producentów energii elektrycznej. Chodzi o wytwórców korzystających z technologii o niższych kosztach, takich jak OZE, energia jądrowa i węgiel brunatny, którzy dostarczają energię elektryczną do sieci po koszcie poniżej poziomu ustalonego przez droższe producentów końcowych.

Zysk producenta do podziału z nabywcą

Postuluje się, by  producenci, którzy osiągają nadzwyczajne dochody przy stosunkowo stabilnych kosztach operacyjnych obniżyli swoją marżę. Komisja proponuje ustalić próg dochodów w ramach marginesu na poziomie 180 EUR/MWh.

- Umożliwi to producentom pokrycie kosztów inwestycyjnych i operacyjnych bez uszczerbku dla inwestycji w nowe moce, zgodnie z naszymi celami energetycznymi i klimatycznymi na lata 2030 i 2050 – twierdzą eksperci, którzy przygotowali propozycje dla Komisji Europejskiej.

Zaleca się, by dochody powyżej kosztów krańcowych były przejmowane przez rządy państw członkowskich i wykorzystywane, aby pomóc konsumentom energii obniżyć rachunki.

Czy dobre chęci zmienią prawa rynku?

Dobrymi chęciami jest piekło wybrukowane – mówi powiedzenie. Czy dobrymi chęciami da się zmienić prawa rynku?

 -Zachęca się państwa członkowskie, które prowadzą obrót energią elektryczną, w duchu solidarności, do zawierania umów dwustronnych w celu dzielenia się częścią dochodów pośrednich pobieranych przez państwo produkujące z korzyścią dla użytkowników końcowych w państwie członkowskim o niskim poziomie wytwarzania energii elektrycznej. Takie umowy zawiera się do dnia 1 grudnia 2022 r., jeżeli import netto energii elektrycznej państwa członkowskiego z sąsiedniego kraju wynosi co najmniej 100 % - podaje warunki Komisja Europejska.

Komisja proponuje również tymczasową opłatę solidarnościową od nadwyżek zysków pochodzących z działalności prowadzonej w sektorach ropy naftowej, gazu, węgla i rafinerii, które nie są objęte pułapem dochodów krańcowych. Ta opłata przeznaczona ma być na zachęt inwestycyjne skierowane na transformacje energetyczna. Sugeruje się, by była ona pobierana przez państwa członkowskie od tych zysków z 2022 r., które wzrosły o ponad 20 proc. względem średnich zysków z poprzednich trzech lat.

Transport morski jako koło ratunkowe?

Może kryzys zaopatrzeniowy da się zażegnać dzięki zwiększonym dostawom gazu morzem? Europejski importu LNG wciąż utrzymuje wysoka dynamikę. Import LNG w Europie w sierpniu 2022 r. utrzymywał trend wzrostowy i notowano wciąż słyszymy o historycznych miesięcznych rekordach dostaw w porównaniu z poprzednimi latami.

W sierpniu odnotowano wzrost o 5,8 mld m3 rok do roku (187 mln m3/d więcej rok do roku). Co w pewnym stopniu zrekompensowało niższe dostawy rosyjskie. Import z Rosji był o 250 mln m3/d niższy w sierpniu (rok do roku).

Wyższy import LNG w 2022 r. był możliwy dzięki znacznemu zmniejszeniu popytu na innych rynkach regionalnych. Import z Azji spadł w sierpniu o 1,9 mld m3 w porównaniu z rokiem ubiegłym, podczas gdy import z Ameryki Południowej o 1,6 mld m3. Unia Europejska lukę rynkową w gazie ziemnym zapełnia dostawami LNG za pomocą zbiornikowców LNG i uruchamiając pływające terminale. Czy uda się w ten sposób zapobiec kryzysowi energetycznemu w Europie? Wątpliwości ma nawet Komisja Europejska, która proponuje prostować prawa rynku nakazami i zakazami.

Źródła: Komisja Europejska, Timera Energy, S&P Global, Platts JKM™

Chart 1: The surge in TTF forward prices since early July
 
Source: Timera Energy, ICE

Chart 2: Forward Baseload CSS in France vs UK vs Germany (18Aug22)
 
Source: Timera Energy, ICE
 

European & Asian LNG imports
 
Source: LNG Unlimited, Timera Energy

European regas additions
 
Source: Timera Energy

Fot. Depositphotos