Tym co mocno interesuje przedsiębiorców jest oczywiście maksymalizacja udziału lokalnych przedsiębiorców w łańcuchu dostaw. A wszystko to na potrzeby realizacji i obsługi morskich farm wiatrowych zlokalizowanych w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej. Doprecyzowania wymaga jednak rozumienie terminu „lokalny przedsiębiorca”, które w obecnej wersji definiuje przedsiębiorców posiadających siedzibę i prowadzących działalność produkcyjną lub usługową na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Nie jest to jednak wystarczająco precyzyjne sformułowanie. 

Teoretycznie można sobie wyobrazić sytuację, że jako tzw. lokalny przedsiębiorca zostanie uznany np. zakład cukierniczy, mający siedzibę i prowadzący działalność produkcyjną ciastek na terenie RP, lecz na potrzeby morskich farm wiatrowych będzie sprawdzał wszystkie komponenty z Azji. Oczywiście nie o takiego „lokalnego przedsiębiorcę” nam chodzi, dlatego pojęcie to wymaga doprecyzowania.

Ponadto, polski przedsiębiorca musi „stoczyć wojnę konkurencyjną” z firmami poza unijnymi, które otrzymują nieuprawnioną pomoc publiczną naruszającą warunki jednakowej konkurencji. W tej sytuacji nie można mówić o warunkach rynkowych takich ofert. Dlatego w ramach konsultacji Polskie Forum Technologii Morskich zgłosiło zapis, jaki powinien zostać zamieszczony w § 3 projektu porozumienia, w części dotyczącej uwarunkowań, czyli w pewnym sensie rozdziału opisującego stan istniejący. Zgłoszona propozycja brzmi następująco:

„Obecnie polskie firmy ubiegające się o udział w łańcuchu dostaw muszą konkurować kosztowo z firmami poza unijnymi łamiącymi lub naruszającymi zasady jednakowej konkurencji. Jako łamanie zasad jednakowej konkurencji należy traktować nieuprawnioną pomoc publiczną, nieprzestrzeganie zasad ochrony praw pracowników w zakresie higieny i bezpieczeństwa pracy, przekraczanie norm emisji do środowiska w procesach produkcyjnych lub usługowych lub ucieczkę emisji CO2 poza UE.”

Łamanie lub naruszanie zasad jednakowej konkurencji powoduje, że takie firmy mogą zaoferować znacznie niższe ceny, a należy pamiętać, że kryterium ceny jest jednym z najważniejszych czynników branych pod uwagę przez inwestorów przy ocenie ofert. W Unii Europejskiej istnieją restrykcyjne mechanizmy monitorujące uzyskiwanie nieuprawnionej pomocy publicznej. 

W Polsce wiemy o tym bardzo dobrze, bo nasze duże stocznie poddane zostały właśnie takiemu mechanizmowi oceny, a skutki są powszechnie znane. Jednak firmy poza unijne otrzymujące różnego typu wsparcie i pomoc publiczną, która jest w Unii zabroniona, nie podlegają praktycznie żadnej kontroli i dostarczają swoje wyroby bezpośrednio na wspólny unijny rynek lub pośrednio, lokując się w łańcuchu dostaw inwestorów. Takim typowym przykładem są np. statki zamawiane przez europejskich armatorów w subsydiowanych stoczniach w Azji, czasami nawet przy wykorzystywaniu finansowania europejskich banków.   

Dlatego dalej w § 3 projektu porozumienia, w części nazwanej „Model docelowy”, Polskie Forum Technologii Morskich zaproponowało dodanie następującego zapisu:

„Interesy firm unijnych, w tym polskich, zostaną zabezpieczone przed wszelkimi przejawami łamania lub niestosowania się do zasad jednakowej konkurencji poprzez eliminację z łańcuchów dostaw firm poza unijnych łamiących lub naruszających te zasady.”

Jednak, aby w praktyce taki model docelowy mógł zostać zrealizowany potrzebny jest odpowiedni mechanizm, który pozwoli na przejście od stanu obecnego - do stanu docelowego, czyli od sytuacji, gdy subsydiowane firmy azjatyckie znajdują się w łańcuchach dostaw do stanu, gdy takie firmy będą wykluczane z łańcuchów dostaw inwestorów. 

Należy dążyć do przestrzegania jednakowych zasad konkurencji przez wszystkich dostawców, a nie tylko przez firmy europejskie, w tym polskie. W tym celu PFTM proponuje wprowadzić do porozumienia sektorowego kolejny zapis w § 3 projektu w części „Działania do podjęcia” w następującym brzmieniu:

„Należy wdrożyć system monitoringu w celu śledzenia udziału w łańcuchu dostaw firm poza unijnych łamiących lub naruszających zasady jednakowej konkurencji.”

Oczywiście zaproponowane zapisy nie muszą mieć dokładnie takiego brzmienia jak podane wyżej, jednak powinien być zachowany sens tych zapisów, polegający na konieczności eliminowania dostawców nieprzestrzegających reguł rynkowych i otrzymujących szeroką pomoc publiczną. Wyraża się to m.in.: subsydiami lub obniżonymi kosztami produkcji wynikającymi z nieprzestrzegania zasad ochrony praw pracowników w zakresie higieny i bezpieczeństwa pracy, przekraczaniem norm emisji do środowiska w procesach produkcyjnych lub usługowych lub nieponoszeniem opłat za emisję CO2. 

Firmy lokujące się w łańcuchu dostaw inwestorów farm wiatrowych w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej (wspierane z pieniędzy polskiego podatnika), powinny przestrzegać zasad obowiązujących w Unii Europejskiej. Jeżeli nie będziemy tego wymagać od inwestorów, to skazujemy rodzimych producentów z góry na przegrane pozycje, ponieważ zmuszamy ich do konkurowania z firmami subsydiowanymi. Wtedy nie mają sensu jakiekolwiek zapisy o oczekiwanym poziomie tzw. local content, bo gracze nieprzestrzegający reguł będą wypchać nasze firmy poza „boisko” nakreślone zasadami jednakowej konkurencji.

Opracował: Jerzy Czuczman – prezes Polskiego Forum Technologii Morskich