Polski ustawodawca ustawą z dnia 23 marca 2017 roku dokonał implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/42/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. zmieniając między innymi przepisy ustawy Kodeks karny (dalej: k.k.) oraz Kodeksu karnego skarbowego (dalej: k.k.s.) poprzez wprowadzenie m. in. postulowanego nią przepadku rozszerzonego tam nazwanego „konfiskatą rozszerzoną” [por. pkt. 19 uzasadnienia Dyrektywy]. W myśl Dyrektywy jako przepadek o charakterze rozszerzonym należy rozumieć przepadek, który dotyczy mienia nie koniecznie pochodzącego z przestępstwa, za które podmiot zostaje skazany lecz, co do którego ustalono, że może pochodzić z popełnienia innego określonego czynu zabronionego. Przepadek w takiej formie ma umożliwić zbadanie majątku sprawcy pod kątem legalności jego pochodzenia, szczególnie w sytuacjach kiedy między majątkiem sprawcy a wykazywanymi dochodami zauważalna jest istotna rozbieżność. Ponadto przedmiotową nowelą wprowadzono do Kodeksu karnego możliwość orzekania przepadku wobec szczególnego przedmiotu majątku, jakim jest przedsiębiorstwo rozumiane w tym miejscu jednolicie z pojęciem przedsiębiorstwa na gruncie art. 551 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), jeżeli przedsiębiorstwo służyło do popełnienia przestępstwa lub ukrycia korzyści z przestępstwa (art. 44a k.k.).

Dzięki noweli zarówno w Kodeksie karnym, jak i Kodeksie karnym skarbowym znalazł się także wyraźny przepis uznający za korzyść majątkową pożytki rzeczy i praw, które same w sobie stanowią taką korzyść (art. 45 §1a k.k.). Z pewnością ucina to wszelkie dotychczasowe wątpliwości, co do możliwości orzekania przepadku w tym zakresie.

Na podstawie art. 45a k.k. umożliwiono orzeczenie przepadku także w sytuacji, kiedy szkodliwość czynu jest znikoma; gdy warunkowo umorzono postępowanie lub stwierdzono, że sprawca dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności, o której mowa w art. 31 § 1 k.k. albo jeżeli zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy czynu zabronionego (art. 45a §1 k.k.). Z kolei na podstawie §2 możliwe jest orzeczenie przepadku w sytuacji śmierci sprawcy, umorzenia postępowania z powodu jego niewykrycia, a także w przypadku zawieszenia postępowania w sprawie, w której nie można ująć oskarżonego albo oskarżony nie może brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, jeżeli zebrane dowody wskazują, że w razie skazania zostałby orzeczony przepadek. W przypadku Kodeksu karnego skarbowego ustawodawca ograniczył się jedynie do wprowadzenia możliwości orzekania przepadku jedynie w zakresie śmierci sprawcy, umorzenia postępowania z powodu niewykrycia sprawcy, a także w przypadku zawieszenia postępowania w sprawie, w której nie można ująć oskarżonego albo oskarżony nie może brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby.

W związku z wprowadzonymi zmianami prawa karnego materialnego konieczne było także dostosowanie przepisów o charakterze proceduralnym dla umożliwienia, z jednej strony zabezpieczania przedmiotów, które po wydaniu wyroku skazującego podlegałyby przepadkowi i to już na etapie postępowania przygotowawczego, a z drugiej dla umożliwienia obrony dla podmiotów, których przedmioty majątkowe podlegają zabezpieczeniu albo może zostać orzeczony wobec nich przepadek. Dotyczy to w szczególności podmiotów trzecich nie uczestniczących w postępowaniu  w roli oskarżonych. Dla celów niniejszego opracowania skupimy się na materialno - prawnych skutkach ustawy z dnia 23.03.2017 r. o o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, zwłaszcza na instytucji przepadku przedsiębiorstwa także niebędącego własnością sprawcy oraz instytucją przepadku rozszerzonego, o której mowa w art. 45 §2 k.k. i art. 33 § 2 k.k.s. oraz proceduralnych kwestiach stosowania zabezpieczenia w postaci zarządu przymusowego.

Radca Prawny Mateusz Romowicz

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie kancelaria-gdynia.eu, www.prawo-korporacyjne.pl.