Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku świętuje 104. rocznicę odzyskania niepodległości w wyjątkowy, żeglarski sposób. Okazję ku temu stworzyło niedawne pozyskanie przez Muzeum zbioru szczególnie cennych pamiątek, związanych z jednym z najważniejszych wyczynów w historii polskiego żeglarstwa – samotnym rejsem kpt. Krystyny Chojnowskiej-Liskiewicz dookoła świata.

Wybrane przedmioty z tej kolekcji już od 11 listopada zwiedzający będą mogli obejrzeć w holu Spichlerzy na Ołowiance. Wraz z nimi pojawi się wyjątkowy, niepokazywany na co dzień obiekt muzealny: płetwa statecznika wiatrowego samosteru w polskich barwach narodowych, z wymalowanymi pierwszymi nutami „Mazurka Dąbrowskiego”.

Mazurek, który opłynął świat

Biało-czerwona, ozdobiona zapisem nutowym pierwszych taktów „Mazurka Dąbrowskiego” płetwa stanowiła część jachtu Mazurek, nazwanego tak, rzecz jasna, na cześć polskiego hymnu.

– To właśnie na tej jednostce w latach 1976-1978 kpt. Krystyna Chojnowska-Liskiewicz, nie tylko jako pierwsza Polka, ale również jako pierwsza kobieta na świecie samotnie opłynęła kulę ziemską – mówi Radosław Paternoga z Działu Historii Wychowania Morskiego NMM. – Ten wyczyn na stałe wpisał nazwisko żeglarki do historii polskiego i światowego jachtingu.

Pani kapitan po powrocie z rejsu otrzymała wysokie odznaczenia państwowe, została również doceniona przez środowiska żeglarskie i podróżnicze, otrzymując m. in. nagrodę Srebrny Sekstant – Rejs Roku za 1978 r. W kolejnych latach była wielokrotnie doceniana i honorowana przez rozmaite gremia, nie tylko za osiągnięcia w żeglarstwie, ale również za pracę zawodową inżyniera budowy okrętów. W 1993 r. została przyjęta do prestiżowego „The Explorers Club”, w 2005 r. otrzymała Międzynarodową Nagrodę Conrada – Indywidualności Morskie. Jako trzecia w historii osoba uprawiająca żeglarstwo otrzymała wyjątkową nagrodę Super Kolosa. Wyróżnienie to, przyznawane podczas gdyńskich Spotkań Podróżników tylko jednej osobie w roku, naprzemiennie dla przedstawicieli różnych kategorii, do żeglarzy trafia zazwyczaj tylko raz na kilka lat. Swego rodzaju podsumowaniem dokonań żeglarskich kpt. Chojnowskiej-Liskiewicz była wręczona jej w 2016 r. nagroda dla najlepszej Pomorskiej Żeglarki 50-lecia.

Kolekcja pamiątek po wielkiej żeglarce

12 czerwca 2021 r. z ogromnym smutkiem przyjęliśmy wiadomość o odejściu pani kapitan na wieczną wachtę. Mąż żeglarki, również wybitny żeglarz i konstruktor jachtowy, kpt. Wacław Liskiewicz, postanowił przekazać Narodowemu Muzeum Morskiemu bogaty zbiór pamiątek z rejsów żony, liczne dokumenty oraz pokaźny zbiór wspomnianych odznaczeń, medali i nagród. W kolekcji znalazły się również elementy wyposażenia jachtu, pamiątkowe wimple otrzymane w portach, a także banderki Mazurka przekazywane innym żeglarzom i klubom podczas spotkań okolicznościowych. Wraz z banderkami odwiedzanych krajów, przekazanymi przez kpt. Chojnowską-Liskiewicz tuż po zakończeniu wielkiego rejsu, tworzą imponujący zbiór weksyliów żeglarskich. Stanowi on uzupełnienie znajdujących się dotychczas w Muzeum dwóch z sześciu bander, jakie podczas wokółziemskiego rejsu niósł Mazurek.

Mazurek spotyka Józefa Wybickiego

Żaden inny zabytek z Mazurka w zbiorach Muzeum nie jest jednak tak wymowny jak potężna, pomalowana w barwy narodowe płetwa statecznika wiatrowego samosteru. Pięciolinia z zapisem nutowym pierwszych taktów Mazurka Dąbrowskiego, przywołuje niezwykłe, symboliczne spotkanie, do którego doszło podczas legendarnego rejsu. W drodze z Fidżi do Australii kurs Mazurka skrzyżował się z trasą polskiego statku o nazwie… Józef Wybicki. Kpt. Chojnowska-Liskiewicz została wówczas bardzo miło podjęta przez załogę Wybickiego i, jak sama wspominała, symboliczny wymiar spotkania jednostek, noszących nazwy autora słów hymnu i jego dzieła, nie był wtedy dla niej tak bardzo istotny, jak choćby możliwość skorzystania z prysznica na statku. W tym czasie biało-czerwona płetwa statecznika Mazurka nie nosiła jeszcze nut hymnu. Pojawiły się one dopiero na dalszym etapie rejsu, podczas postoju w Sydney. Zostały namalowane przez starszą córkę pana Łysakowskiego – przedstawiciela Polskiej Żeglugi Morskiej w Australii.

Wyjątkowa żeglarska ekspozycja

– Malowanie płetwy statecznika w barwy narodowe i nuty polskiego hymnu zainspirowały nas do podzielenia się z naszymi gośćmi tą kolekcją właśnie przy okazji święta narodowego – wyjaśnia dr Marcin Westphal, zastępca Dyrektora NMM ds. merytorycznych. – Postać kpt. Chojnowskiej-Liskiewicz jest przykładem tego, że służyć Polsce i sławić na świecie jej imię można, a nawet trzeba, robiąc to, co najbardziej się kocha. To właśnie osiągnęła pani kapitan dzięki swojemu pionierskiemu rejsowi – dodaje dr Westphal.

Wśród pamiątek, które od 11 listopada będzie można obejrzeć w Spichlerzach na Ołowiance, będą zarówno wspomniane już proporce, Srebrny Sekstant z tablicą pamiątkową, certyfikat członkostwa w „The Explorers Club” i nagroda dla najlepszej Pomorskiej Żeglarki 50-lecia. Obok nich zostanie pokazany dziennik jachtowy Mazurka ze stroną, na której znajduje się wpis o spotkaniu z Józefem Wybickim, a także strona rękopisu książki kpt. Chojnowskiej-Liskiewicz pt. „Pierwsza dookoła świata”, na której jest mowa o tym wydarzeniu. Oczywiście honorowe miejsce zajmie biało-czerwona płetwa statecznika z nutami „Mazurka Dąbrowskiego”.