Kraje regionu Morza Bałtyckiego, polscy sąsiedzi, są liderami innowacji w Europie i świecie. Polska wciąż znajduje się w ogonie innowatorów. Polskie uczelnie z Wybrzeża maję szansę  by „podciągnąć” nasz kraj w rankingu?

Od kilkunastu lat region Morza Bałtyckiego realizuje wspólne programy mające na celu wyrównanie różnic w rozwoju społecznym i gospodarczym. Na te projekty przeznacza się miliardy euro w każdym 7-letnim okresie programowania.  Kraje skandynawskie i Niemcy przez ten czas weszły już w kolejną fazę wdrażania innowacji społecznych, gospodarczych i technicznych. Polska, Litwa, Łotwa i Estonia gonią liderów. Ale luka innowacyjna się nie zmniejsza. 

Komisja Europejska co roku, latem publikuje ranking European Innovation Scoreboard (EIS). I od lat liderami na europejskiej mapie innowacyjności są kraje skandynawskie i Niemcy. Polska pozycjonowana jest jako umiarkowany innowator. Wyprzedzamy Łotwę. Kilka miejsc przed  nami usytuowały się Litwa i Estonia.  Przy czym Polska w porównaniu  do 2014 r. polepszyła ocenę o kilka punktów. Niestety, czołówka lepiej wykorzystuje środki unijne i nadaje tempo zmian. Kraje południowego Bałtycku wciąż są bliżej ogona peletonu niż jego liderów. 

Innowacje w cieniu pandemii i ocieplenia

Na co dzień widzimy postęp technologiczny w naszym życiu zawodowym i codziennym. Posługujemy się coraz bardziej nowoczesnymi komputerami i smartfonami. Korzystamy sprawnie ze sklepów internetowych i aplikacji pozwalających na załatwianie spraw urzędowych. Jeździmy coraz nowocześniejszymi samochodami i środkami komunikacji zbiorowej.  

Ranking wykazuje, że postęp w rozwoju innowacji Wspólnoty Europejskiej systematycznie rośnie. Europa wyprzedza Stany Zjednoczone. Jednak pozostaje w tyle za światowymi liderami innowacji, takimi jak Korea Południowa, Australia i Japonia. W tych krajach mimo pandemii Covid-19 działania na rzecz postępu technologicznego i rozwoju ekonomicznego nie zwolniły. 

„Pandemia COVID-19 stworzyła bezprecedensowe wyzwania i spotęgowała inne, takie jak zmiana klimatu i rosnące nierówności. Innowacje i badania są niezbędne do powstrzymania kryzysu zdrowotnego i jego skutków społeczno-gospodarczych. Innowacje i badania znajdują się w centrum programu polityki UE na rzecz trwałej, cyfrowej i odpornej naprawy gospodarczej” – piszą we wstępie do raportu komisarze: Thierry Breton, European Commissioner for Internal Market oraz Mariya Gabriel, European Commissioner for Innovation, Research, Culture, Education and Youth. 

Europa daleko za Koreą Płd.

Unia Europejska wciąż goni takie gospodarki innowacyjne jak Korea Południowa, Japonia, Australia, Kanada i Stany Zjednoczone. Według rankingu z 2021 wyprzedzamy Chiny i Indie, choć w niektórych dziedzinach często idziemy łeb w łeb. Opracowany corocznie ranking innowacji (EIS) zawiera ocenę porównawczą wyników badań naukowych i aktywności we wdrażaniu innowacji w krajach UE, innych krajach europejskich i krajach sąsiadujących. 

Pozwala on na ocenę mocnych i słabych stron systemów badań i innowacji poszczególnych krajów. Umożliwia śledzenie postępów w rozwoju nauk i wdrażaniu efektów, identyfikowanie priorytetowych obszarów umożliwiających absorbcję innowacji. Zaletą rankingu jest to, że nie ogranicza się do krajów UE. Obejmuje także Islandię, Izrael, Czarnogórę, Macedonię Północną, Norwegię, Serbię, Szwajcarię, Turcję, Ukrainę i Wielką Brytanię. Do analizy porównawczej wykorzystuje się również dane obejmujące wybrane kraje  świata. Tak więc aktywność  innowacyjną kraje UE mogą porównać z Australią, Brazylią, Kanadą, Chinami, Indiami, Japonią, Federacją Rosyjską, RPA, Koreą Południową i Stanami Zjednoczonymi.

Liderzy 

Belgia, Dania, Finlandia i Szwecja są Liderami Innowacji z wyniki w zakresie innowacji znacznie powyżej średniej UE. Austria, Estonia, Francja, Niemcy, Irlandia, Luksemburg i Holandia to silni innowatorzy osiągający wyniki powyżej średniej UE. Wyniki Cypru, Czech, Grecji, Włoch, Litwy, Malty, Portugalii, Słowenii i Hiszpanii są poniżej średniej UE. Te kraje są umiarkowanymi innowatorami. Bułgaria, Chorwacja, Węgry, Łotwa, Polska, Rumunia i Słowacja nazywane są wschodzącymi innowatorami. Ich indeksy są ciągle znacznie poniżej  średniej UE.

Średnio wyniki UE w zakresie innowacji wzrosły od 2014 r. o 12,5%. To zasługa  istotnego  wzrostowi wykorzystania internetu, wzrostu nakładów inwestycyjnych w przemysłach nowych technologii oraz zwiększeniu jakości i ilości publikacji naukowych w wymiarze międzynarodowym. W bieżącym roku  europejski ranking innowacyjności rozszerzono  o nowe wskaźniki. Rozwinięto badania dotyczące cyfryzacji i zrównoważenia środowiskowego. 

Wskaźniki rosną. Luka została

Od 2014 r. wskaźniki innowacyjności wzrosły we wszystkich państwach członkowskich UE. Wyniki najbardziej wzrosły na Cyprze, w Estonii, Grecji, we Włoszech i na Litwie. Polska w 2021 r. weszła z indeksem 66 (w 2014 r. było to 51), podczas gdy lider rankingu Szwecja – oceniona została na 156 (w 2014 r. było 141). Podobnie wygląda w innych krajach. Innowatorzy nie zwalniają tempa. A ich naśladowcy wciąż gonią. 

W raporcie stwierdza się, że „w 2021 r. kontynuowano proces konwergencji w UE, w której kraje osiągające gorsze wyniki rozwijają się szybciej niż kraje osiągające lepsze wyniki”.  Na zmiany w rankingu istotny wpływ mają wydatki UE na innowacje w ramach działań finansowanych przez projekty realizowane  przez Horyzont 2020. Polityka wsparcia innowacji będzie  kontynuowana w ramach Horyzont Europa. To największy  na świecie program wsparcia badań i innowacji. Na projekty przeznaczono ponad 95,5 mld euro. Będzie on realizowany w latach 2021-2027. „Horyzont Europa” będzie promować doskonałość i zapewniać cenne wsparcie najlepszym naukowcom i innowatorom, aby napędzać system zmian umożliwiający rozwój zielonej, zdrowej i odpornej Europy” – podkreślają  komisarze UE Thierry Breton i Mariya Gabriel.

Horyzont pomoże

Utworzona Nowa Europejska Przestrzeń Badawcza (ERA - European Research Area) ma zapewnić jednolity i pozbawiony granic rynek badań, innowacji i technologii w całej UE. W tym programie szczególna uwagę poświęca się komercjalizacji wyników badań. Chodzi nie o to by robić projekty dla projektów, ale zapewnić absorpcję wyników badań naukowych i innowacji przez rynek. Czyli mówiąc prostym językiem wyniki badań mają służyć społeczeństwu i gospodarce, a nie kończyć swój żywot na półkach.  

Region Morza Bałtyckiego będzie miał silna pozycję w ERA, tu bowiem powstaje wiele innowacyjnych projektów związanych ze zrównoważonym rozwojem. Kraje tego regionu są szczególnie skoncentrowane na rozwoju zrównoważonym i poprawie warunków życia. Tu powstają również projekty związane z rozwojem przemysłów morskich i morskiej energetyki wiatrowej. 

Polska przed szansą

Polska w wielu projektach unijnych, tych miękkich i tych inwestycyjnych, włączyła się w działania związane z rozwojem statków z napędem elektrycznym, LNG i na metanol. Budujemy nowoczesne statki dla offshore. Inwestujemy w infrastrukturę i centra badawcze. Na uczelniach działają centra transferu technologii i koła naukowe. Zarządy portów morskich i terminale wprowadzają nowoczesne rozwiązania w obsłudze klientów. Budujemy nowoczesne jachty i łodzie. Utrzymujemy więc kontakt z czołówką. I nie możemy go stracić. 

To wciąż jednak za mało jak na nasze możliwości kadrowe i potencjał uczelni. Mimo podpisanych porozumień polski przemysł wciąż niewiele wydaje na innowacje wytwarzane na polskich uczelniach i w ośrodkach naukowo-badawczych. Należy wykorzystać szanse jakie daje Horyzont Europa. Mamy bowiem jeszcze wiele do nadrobienia. Czas na przyjęcie kursu na intensywne wdrażanie innowacji wytworzonych w polskich przedsiębiorstwach i uczelniach z większym niż dotąd wykorzystaniem środków z UE. Może firmy i uczelnie działające w gospodarce morskiej dadzą przykład na większą niż dotąd skalę. Innowacje w przemysłach morskich i kosmicznych napędzają popyt na rozwiązania w innych branżach. Już dziś warto wyznaczyć kurs.