W Kołobrzegu odbyła się konferencja podsumowująca projekt Marelitt Baltic, którego głównym celem było znalezienie odpowiedzi jak skutecznie i systemowo rozwiązać problem związany z zagubionymi narzędziami połowowymi w Morzu Bałtyckim. Fundacja WWF Polska, razem z innymi partnerami z Polski, Szwecji, Estonii i Niemiec oraz szeregiem ekspertów, rybaków i nurków, wypracowali metody wyszukiwania i znakowania sieci, recyclingu odpadów, przystosowania infrastruktury portowej do odbierania zużytych sieci oraz optymalizacji kosztowej tych procesów, które spisane zostały w pakiecie rekomendacji pt. „Baltic Sea Blueprint” - wieńczącym projekt Marelitt Baltic. 26 kwietnia, w czasie konferencji odbyła się również polska premiera reportażu dokumentalnego pt. „Widmo Bałtyku”, który jest filmowym podsumowaniem projektu.

Sieci – widmo zagrożenia

Sieci rybackie zalegające w Morzu Bałtyckim są niezwykle poważnym problemem środowiskowym. Tylko w Polskiej Wyłącznej Strefie Ekonomicznej Morza Bałtyckiego może ich zalegać aż 800 ton. Zawieszone w toni wodnej stanowią śmiertelną pułapkę dla zwierząt morskich. Ryby, ptaki, a także foki i morświny złapane w sieci widmo giną w cierpieniach, po czym – uwięzione – ulegają rozkładowi. Szacuje się, że skuteczność łowności zagubionych narzędzi połowowych w pierwszych miesiącach od ich zagubienia to nawet 20%. Sieci widmo to również zagrożenie dla ludzi. Zawieszone na wrakach są niebezpieczne dla nurków. Dryfując przy powierzchni wody, wplątują się w silniki jednostek pływających, powodując usterki. Są one również źródłem plastiku – ulegają rozkładowi do mikrocząstek, które mogą dostawać się do łańcucha pokarmowego ryb, a finalnie trafiać na nasze stoły.

Jednym z głównych celów projektu Marelitt Baltic było opracowanie i przetestowanie metodologii, która pozwalałaby zidentyfikować obszary o największym prawdopodobieństwie wystąpienia zagubionych narzędzi połowowych w Bałtyku. W wyniku tego procesu, stworzono mapę Morza Bałtyckiego, na której zaznaczono miejsca gromadzenia się sieci widmo. We współpracy z rybakami i nurkami, przeprowadzono szereg operacji wyszukiwania i wyławiania sieci widmo zalegających w morzu. Dzięki akcjom na kutrach, w których rybacy poszukują sieci za pomocą specjalnie do tego celu zaprojektowanego drapaka tzw. szukarka, ciągniętego za kutrem oraz wspólnie z profesjonalnymi ekipami nurkowymi pracującymi na wrakach, w polskiej strefie Bałtyku udało się odnaleźć i wyłowić prawie 7,5 ton sieci widm. Równolegle, analogiczne działania z uwzględnieniem różnic regionalnych, były prowadzone na wodach niemieckich, szwedzkich oraz estońskich.

– Łącznie, w trakcie trwania projektu, wspólnie z partnerami z Estonii, Niemiec i Szwecji, wyłowionych zostało prawie 25 ton sieci widmo.  Wyławianie sieci to nie jedyny sposób walki z sieciami widmo. Nasze działania w projekcie Marelitt Baltic skupiały się wokół opracowania kompleksowej analizy i stworzenia wielopłaszczyznowego pakietu rekomendacji, zarówno praktycznych jak i politycznych, które pozwolą skutecznie uwolnić Bałtyk od sieci widmo – podsumowuje Sylwia Migdał, z Fundacji WWF Polska.

Ważne nie tylko wyławianie, ale i odbiór w portach i recykling sieci

Badanie przeprowadzone w ramach projektu Marelitt Baltic, finansowanego z funduszy europejskich, zrealizowane w 50 portach w Szwecji, Niemczech, Polsce i Estonii, miało na celu określenie możliwości odbioru sieci widm i zużytych sieci. Wyniki pokazały, że prawie połowa portów nie dysponuje dostateczną liczbą kontenerów do właściwego odbioru odpadów. Często dostępny jest jedynie jeden, ogólny kontener dla wszystkich rodzajów odpadów, bez żadnej możliwości osobnego składowania sieci rybackich. Wyniki badania wskazują na to, że porty w Niemczech i Polsce są lepiej przystosowane do odbioru sieci widm niż porty w Szwecji i Estonii. Brakuje nie tylko dedykowanych kontenerów, ale również informacji dla rybaków na temat gdzie lub kiedy można oddać zużyte narzędzia połowowe do sortowania i recyklingu. Dla osiągnięcia satysfakcjonującego poziomu konieczne jest wprowadzenie wielu zmian. Rekomendacje dotyczące praktycznych rozwiązań mających na celu poprawę przystosowania bałtyckich portów do odbioru sieci widm zostały przedstawione w podsumowaniu projektu pt. „Baltic Sea Blueprint”.

Naukowcy, eksperci, przedstawiciele firm recyklingowych oraz partnerzy projektu opracowali wstępne wnioski na temat procesu obróbki wyłowionych sieci oraz innowacyjnych rozwiązań, takich jak np. przetwarzanie komponentów sieci w biopaliwa. Szczegółowy raport dotyczący recyklingu sieci widm znajduje się pod tym linkiem.

„Widmo Bałtyku” – pierwszy taki film dokumentalny

Fundacja WWF Polska, wraz z partnerami projektu, zrealizowała filmowo-dokumentalne podsumowanie projektu Marelitt Baltic, które ma na celu przybliżenie szerszemu gronu odbiorców proces gubienia się sieci rybackich oraz jego skutki. Film pokazuje również jak skutecznie i systemowo rozwiązać problem związany z zagubionymi narzędziami połowowymi w Morzu Bałtyckim. Dokument pokazuje skalę problemu oraz konieczność zaangażowania bardzo różnych podmiotów w znalezienie systemowych rozwiązań. Problem zagubionych narzędzi połowowych przedstawiany jest jako zagrożenie o bardzo szerokim spektrum. Nie tylko w kontekście przyrodniczym, ale również gospodarczym, czy wpływu na podwodne zabytki archeologiczne. W nagraniu filmu uczestniczyli przedstawiciele partnerów projektu, grup interesariuszy (nurkowie, rybacy) i eksperci naukowi. W filmie występuje między innymi rybak z Kołobrzegu, pan Władysław Wójtowicz – który nie tylko bierze udział w wielu rejsach mających na celu wyłowienie zagubionych sieci rybackich tzw. sieci-widmo, ale przede wszystkim dzieli się swoją praktyczną wiedzą na temat różnych metod i sprzętów pomagających w wydobyciu sieci. Reportaż pokazuje jak niezwykle skomplikowane czasem jest nawigowanie, a potem wyławianie sieci. W filmie widzimy m.in. zaangażowanie, jednego z najlepszych nurków w Polsce - Krzysztofa Stopierzyńskiego, prezesa Baltic Diving Solutions. Nurek, współpracował przy bardzo skomplikowanym oczyszczaniu wraków – zabytków archeologicznych - z sieci widmo. Widzimy również firmę, która prowadzi badania nad wyprodukowaniem oraz testowaniem znaczników pływaków do narzędzi połowowych, które ułatwiają w przyszłości poszukiwania oraz identyfikację tych narzędzi gdyby zostały zagubione. Całokształt i kompleksowe wnioski przedstawione w filmie są punktem wyjścia do wdrożenia zmian systemowych i transformacyjnych, aby skutecznie i trwale uwolnić Morze Bałtyckie od widma zagubionych sieci.

Partnerzy projektu, którzy wzięli udział w filmie:

• Kołobrzeska Grupa Producentów Ryb,

• Instytut Logistyki i Magazynowania w Poznaniu,

• Akademia Morska w Szczecinie,

• Rybacy,

• Nurkowie,

• Ekperci związani z Morzem Bałtyckim.

O projekcie Marelitt Baltic

Projekt Marelitt Baltic jest międzynarodową inicjatywą poszukiwania i wyławiania zagubionych narzędzi połowowych z dna Bałtyku. Sieci widmo nadal łowią ryby, ptaki i ssaki morskie, mogą być też źródłem mikrocząstek plastiku, wpływając tym samym negatywnie na stan ekosystemu morskiego.

Celem projektu jest opracowanie prostych, efektywnych kosztowo i bezpiecznych dla środowiska metod wyławiania z dna Bałtyku zagubionych sieci, dostosowanych do różnych warunków geograficznych oraz znalezienie systemowego rozwiązania problemu środowiskowego związanego z zagubionym sprzętem połowowym.

Więcej informacji na temat projektu znajduje się na stronie https://www.marelittbaltic.eu/.

W ramach projektu Marelitt Baltic, została opracowana animacja wyjaśniająca proces gubienia się sieci rybackich oraz problematykę i skutki, które się z tym wiążą.