Mająca w najwęższym miejscu 33 km cieśnina Ormuz to najważniejsza droga transportu ropy naftowej z Zatoki Perskiej na światowe rynki. Mimo regionalnych konfliktów przepływa nią blisko jedna piąta światowego zapotrzebowania na ten surowiec.

Cieśnina położona jest między Zatoką Perską a Zatoką Omańską i oddziela Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Oman od Iranu.

Ten szlak komunikacyjny ma olbrzymie znaczenie strategiczne. Przepływa nim ok. 17,4 mln baryłek ropy dziennie, co stanowi blisko jedną piątą światowego zużycia tego surowca. Szacuje się, że to nawet 40 proc. ropy transportowanej drogą morską.

Ilość ropy, która codziennie transportowana jest przez cieśninę Ormuz to w przybliżeniu dwa razy więcej, niż cała jej produkcja w USA. Około 80 proc. z niej kierowana jest na rynki azjatyckie.

Łączące akweny przejście to główna trasa eksportu ropy z Arabii Saudyjskiej, Iranu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Kuwejtu oraz Iraku. Trasą to również Katar eksportuje większość skroplonego gazu ziemnego (LNG).

Z powodu regionalnych napięć państwa Zatoki Perskiej próbują budować rurociągi, by uniezależnić się od eksportu ropy cieśniną.

Bezpieczeństwa ruchu morskiego w regionie strzeże V Flota USA, która stacjonuje w Manamnie w Bahrajnie. Od rewolucji islamskiej w 1979 roku cieśnina Ormuz stała się jednym z miejsc zwiększonej rywalizacji irańsko-amerykańskiej.

W latach 1980-1988, podczas wojny iracko-irańskiej, armie obu krajów atakowały w niej tankowce przeciwnika. Nazywane jest to "wojną tankowców".

W 1988 roku irański samolot pasażerski został zastrzelony przez amerykański krążownik. Zginęli wszyscy pasażerowie i członkowie załogi - łącznie 290 osób. Strona amerykańska uznaje to za omyłkę; irańska - za celowy atak.

W 2010 roku japoński tankowiec został zaatakowany przez grupę powiązaną al-Kaidą.

W 2012 roku Iran zagroził blokadą cieśniny w odwecie za amerykańskie i europejskie sankcje wymierzone w irański sektor naftowy. Miały one na celu zatrzymanie rozwoju programu nuklearnego Teheranu.

W 2015 roku siły irańskie przejęły kontrolę nad kontenerowcem i ostrzelały singapurski tankowiec. Według Teheranu drugi z tych statków zniszczył irańską platformę wiertniczą.

W 2018 roku prezydent Iranu Hasan Rowhani zasugerował, że Iran może zakłócić transport ropy w cieśninie. Była to odpowiedź na wezwania USA, by zredukować irański eksport ropy do zera.

W maju 2019 roku u wybrzeży Zjednoczonych Emiratów Arabskich doszło do "ataków sabotażowych" na cztery statki handlowe, w tym saudyjskie tankowce. Do ataków nikt się nie przyznał, ale doradca prezydenta USA ds. bezpieczeństwa narodowego John Bolton obwinił o nie Iran. Teheran odrzuca te oskarżenia.

13 czerwca 2019 roku dwa tankowce były celem niezidentyfikowanego ataku u wybrzeży Iranu w Zatoce Omańskiej. W jednym przypadku na pokładzie doszło do eksplozji i pożaru, w drugim również do eksplozji, co zmusiło załogi do porzucenia jednostek i pozostawienia ich dryfujących na wodach między arabskimi państwami Zatoki Perskiej a Iranem. Z obu jednostek ewakuowano łącznie 44 członków załóg. Nie wiadomo, co spowodowało wybuchy.

Sekretarz stanu USA Mike Pompeo oświadczył, że "ocena rządu Stanów Zjednoczonych jest taka, iż Islamska Republika Iranu jest odpowiedzialna za ataki, które miały miejsce w Zatoce Omańskiej". Z opinią tą zgodziły się Wielka Brytania i Arabia Saudyjska. Atak potępiły Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar i Egipt.

Według oświadczenia przekazanego przez irańską misję przy ONZ, "Iran kategorycznie odrzuca nieuzasadnione twierdzenie USA o przeprowadzeniu ataków na dwa tankowce w Zatoce Omańskiej i potępia je w możliwie najostrzejszy sposób".

11 czerwca brytyjski rząd poinformował, że trzy irańskie jednostki "wbrew prawu międzynarodowemu usiłowały przeszkodzić w przepłynięciu brytyjskiemu statkowi handlowemu British Heritage przez Cieśninę Ormuz".

Wcześniej na początku czerwca w pobliżu Gibraltaru miejscowa policja i brytyjska piechota morska przejęły należący do Iranu tankowiec Grace 1 i doprowadziły go do portu na Gibraltarze. Decyzję o zatrzymaniu statku uzasadniono podejrzeniami, że może on brać udział w łamaniu sankcji UE nałożonych na Syrię. Władze w Teheranie zażądały natychmiastowego uwolnienia swojej jednostki, zatrzymanej - jak przekonują - na międzynarodowych wodach.

18 lipca irańska telewizja państwowa opublikowała w czwartek film pokazujący przechwycony przez siły Strażników Rewolucji tankowiec Riah ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Statek zaginął w regionie cieśninie Ormuz kilka dni wcześniej. Amerykański Departament Stanu wezwał władze w Teheranie do natychmiastowego uwolnienia przejętego tankowca wraz z jego załogą.

Tego samego dnia prezydent USA Donald Trump ogłosił, że amerykański okręt wojenny USS Boxer zestrzelił irańskiego drona, który zbliżył się na odległość ok. 900 metrów do statku w cieśninie Ormuz. Strona irańska zaprzeczyła tej wersji wydarzeń.

19 lipca irańska Gwardia Rewolucyjna przejęła kontrolę nad brytyjskim tankowcem Stena Impero w cieśninie Ormuz. Przejęcie jednostki jest najprawdopodobniej odwetem za wcześniejszą decyzję Brytyjczyków o zatrzymaniu irańskiego Grace I w pobliżu Gibraltaru.

Brytyjski minister spraw zagranicznych Jeremy Hunt zapowiedział w poniedziałek możliwość utworzenia europejskiej misji morskiej, mającej zapewnić ochronę statków handlowych w cieśninie Omruz.