Począwszy od dnia 02 maja 2020 roku, na mocy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U.2020.792) w znaczący sposób zwiększono katalog osób, które mogą przekraczać granicę Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności odbywania obowiązkowej, dwutygodniowej kwarantanny. Dotyczy to również znacznej części osób pracujących na morzu, gdzie ciągła konieczność przemieszczania się jest na stale wpisana w charakterystykę tej profesji.

Analiza aktualnych zmian wprowadzonych w rozporządzeniu

Przypomnijmy, iż obowiązek poddania się obowiązkowej kwarantanny został zniesiony, między innymi, w stosunku do (§ 3 ust. 1 pkt 1):

b) rybaków w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 11 września 2019 r. o pracy na statkach rybackich (Dz. U. poz. 2197) lub marynarzy w rozumieniu art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu (Dz. U. z 2019 r. poz. 1889 i 2197), zwanej dalej "ustawą o pracy na morzu", w tym marynarzy zatrudnionych na zasadach określonych w art. 46 lub art. 108 ustawy o pracy na morzu, a także:

– marynarzy lub rybaków powracających z zagranicy, również innymi środkami transportu niż statek, po zakończeniu zatrudnienia na statku,
– marynarzy lub rybaków mających miejsce zamieszkania poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej schodzących ze statku w polskim porcie po upływie okresu pracy na statku celem bezzwłocznej repatriacji, o której mowa w art. 57 ustawy o pracy na morzu, poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
– marynarzy lub rybaków udających się do portu położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, również innym niż statek środkiem transportu, celem bezzwłocznego podjęcia zatrudnienia na statku,
– osób wykonujących pracę lub świadczących usługi na statkach lub morskich platformach wydobywczych i wiertniczych, w oparciu o inny stosunek niż marynarska umowa o pracę,

c) członków załogi, o których mowa w ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1568, 1901 i 2170 oraz z 2020 r. poz. 284), w tym powracających z zagranicy innymi środkami transportu niż statek, w celu odbioru odpoczynku, o którym mowa w ustawie z dnia 7 kwietnia 2017 r. o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej (Dz. U. poz. 993),

d) załogi statku w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie morskim,

e) osób wykonujących w Rzeczypospolitej Polskiej lub państwie sąsiadującym prace związane z przygotowaniem lub realizacją inwestycji w zakresie terminalu lub inwestycji towarzyszących inwestycji w zakresie terminalu w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz. U. z 2019 r. poz. 1554, 1724 i 2020 oraz z 2020 r. poz. 284), strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych w rozumieniu ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 191 i 284) lub strategicznych inwestycji w sektorze naftowym w rozumieniu ustawy z dnia 22 lutego 2019 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sektorze naftowym (Dz. U. poz. 630 oraz z 2020 r. poz. 284 i 471);

Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U.2020.792).

Co szczególnie istotne z punktu widzenia interesów marynarzy, ustawodawca przyznał im możliwość swobodnego wjazdu do kraju (tj. bez konieczności poddania się obligatoryjnej izolacji) bez względu na to, na jakiej postawie prawnej praca ich miałaby być wykonywana. Rozporządzenie w § 3 ust. 1 pkt 1 lit. b) tiret czwarte posługuje się bowiem sformułowaniem „osoby wykonujące pracę lub świadczące usługi […] w oparciu o inny stosunek niż marynarska umowa o pracę”.

W takiej samej sytuacji znajdują się również osoby, którzy wprawdzie marynarzami nie są, jednakże pełnią swe obowiązki służbowe na statku lub platformie wiertniczej albo wydobywczej – jak np. personel zatrudniony przez podmioty trzecie, spawacze czy osoby wykonujące usługi specjalistyczne. Jest to uzasadnione użyciem w rozporządzeniu terminu  „osoby wykonujące pracę lub świadczące usługi”, co odpowiednio rozszerza zakres podmiotowy normy prawnej. Oznacza to, iż podstawową przesłanką wyłączenia z kwarantanny będzie wykazanie, iż dana osoba świadczyła swe usługi na pokładzie statku lub platformy wydobywczej/wiertniczej.

Samo rozporządzenie nie precyzuje jednakowoż, w jaki sposób udokumentować należy fakt wykonywania pracy danego rodzaju, pozwalającej na zwolnienie spod generalnego obowiązku poddania się kwarantannie. W związku z tym najbardziej  racjonalnym, a jednocześnie ugruntowanym praktyką, rozwiązaniem wydaje się być okazanie podczas kontroli granicznej stosownego dokumentu wskazującego jednoznacznie na rodzaj wykonywanej profesji i fakt świadczenia pracy za granicą.  Dokumentem takim jest, rzecz jasna, m.in. kopia umowy zawartej z armatorem lub specjalnie przygotowane na ten cel oświadczenie pracodawcy, poświadczające rodzaj, miejsce oraz okres usług/pracy świadczonych na statku lub platformie. Marynarze powyższy fakt mogą dodatkowo poświadczyć za pomocą książeczki żeglarskiej, która – w świetle praktyki ostatnich kilkunastu dni – wydaje się wystarczająca dla przekroczenia granicy i jednoczesnego uniknięcia obowiązku poddania się kwarantannie. Natomiast  przygotowane zaświadczenie, względnie umowa zawarta z pracodawcą, będą szczególnie istotne w stosunku do tych osób, które mogą mieć trudności w określeniu miejsca wykonywania swych usług (w szczególności pracownicy nieposiadający książeczki żeglarskiej).

Nowe przepisy – problemy oraz nierozstrzygnięte kwestie

Niestety, z perspektywy praktycznej, nowe rozporządzenie przysporzyło wielu problemów zarówno przybywającym do kraju marynarzom jak i funkcjonariuszom Straży Granicznej. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na niezwykle szybkie tempo wprowadzania ostatnich rozwiązań legislacyjnych. Część aktów prawnych weszła w życie już w dniu ich ogłoszenia. Tak też było w przypadku rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 02 maja 2020 roku, zgodnie z jego § 22 („Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z wyjątkiem § 8 ust. 1 pkt 2 […]”).
W rezultacie nie należały do wyjątku sytuacje, kiedy to jeszcze niezaznajomione ze zmianami służby graniczne „nakładały” obowiązek kwarantanny na osoby już spod niej wyłączone na mocy nowych przepisów. Niemniej niepokojącym zjawiskiem było również ignorowanie przez niektórych funkcjonariuszy Straży Granicznej przedstawianych zaświadczeń lub kopii umów, co w konsekwencji wymuszało na osobach przekraczających granicę następcze wystosowywanie stosownych wniosków o zwolnienie spod kwarantanny do właściwych Państwowych Inspektorów Sanitarnych (jak już wyżej wskazano, nie wszystkie osoby świadczące pracę na pokładzie statku były w stanie okazać książeczki żeglarskie).

Choć nowo zaimplementowane rozwiązania z pewnością stanowią krok w dobrym kierunku, to jednak wiele istotnych dla marynarzy aspektów sprawy nie zostało rozwiązanych. Z pewnością dokładne skonkretyzowanie, względem osób zwolnionych spod kwarantanny, wymaganych na granicy dokumentów ułatwiłoby pracę funkcjonariuszom przeprowadzającym kontrole graniczne, jak również oszczędziłoby marynarzom niepotrzebnego stresu.

Co z pracownikami stoczniowymi?  

Na uwagę zasługuje również wciąż nierozstrzygnięta kwestia pracowników przemysłu stoczniowego – aktualnie obowiązujące normy prawne dot. zwolnienia z kwarantanny nie odnoszą się do osób pracujących przy konstrukcji nowo budowanych statków. Omawiane regulacje dotyczą osób pracujących na statkach, a więc zgodnie z definicją zawartą w art. 2 § 1 Kodeksu morskiego, na każdym urządzeniu pływającym przeznaczonym lub używanym do żeglugi morskiej. Powyższa definicja nie obejmuje zatem osób pracujących przy budowie statku, tzn. na „statku w budowie”, który zgodnie z art. 2 § 2 Kodeksu morskiego opisywany jest jako statek, którego stępkę położono lub wykonano równorzędną pracę konstrukcyjną w miejscu wodowania, aż do zakończenia budowy. Należy zaznaczyć, iż dopiero budowany statek, nawet będąc już zarejestrowanym w rejestrze statków w budowie, znajduje się w trakcie procesu zmierzającego do nadania jednostce statusu statku morskiego, co jest równoważne z  brakiem formalnej możliwości nadania takiej konstrukcji statusu statku. Dopiero zakończenie budowy statku poprzedzone ewentualnymi, próbnymi rejsami będzie dawać możliwość uznania statku w budowie za pełnoprawny statek morski.

Może się więc okazać, że w przedmiotowej kwestii, w istocie omawiane rozporządzenie niewiele zmienia i w dalszym ciągu pracownicy branży stoczniowej przekraczający granicę Polski, obowiązani będą poddać się obowiązkowej kwarantannie.

Biorąc pod uwagę wyżej wymienione problemy podmiotów z branży stoczniowej, nie sposób zapomnieć o kwestii, z którą ww. podmioty zmagają się już od pierwszego dnia po wprowadzeniu w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego, a mianowicie przywrócenie dodatkowych kontroli granicznych, co stało się szczególnie dotkliwe.

Zgodnie z aktualnymi przepisami tj. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia z 28 kwietnia 2020 r. zmieniającym Rozporządzenie w sprawie przywrócenia tymczasowo kontroli granicznej osób przekraczających granicę państwową stanowiącą granicę wewnętrzną (Dz.U.2020.786), taki stan rzeczy ma się utrzymać do 13 maja 2020 roku, choć niewykluczone, iż okres ten zostanie ponownie przedłużony z uwagi na fakt, iż 8 maja Komisja Europejska wezwała państwa członkowskie do przedłużenia ograniczeń o dodatkowe 30 dni, toteż odpowiednie działania rządu polskiego w tym aspekcie wydają się bardzo prawdopodobne.  

Opisywany powyżej problem jest o tyle istotny, iż o ile pracownicy oraz uczniowie  znajdujący się na terenie Niemiec, Czech, Słowacji oraz Litwy nie będą musieli odbywać obowiązkowego okresu kwarantanny pod warunkiem przedstawienia odpowiedniego zaświadczenia (§3 ust.3 Rozporządzenia Rady Ministrów z 2 maja 2020 roku), o tyle w dalszym ciągu nie dotyczy to np. obywateli Ukrainy – co jest szczególnie dotkliwe dla polskiej branży stoczniowej i może negatywnie wpłynąć na proces produkcyjny realizowanych projektów.

W tym względzie należałoby przyjrzeć się rozwiązaniom krajów skandynawskich np. Norwegii, gdzie pozwolono na wjazd niektórych obywateli Unii Europejskiej, mających wolę podjąć pracę w najistotniejszych dla gospodarki sektorach (np. energetycznych), w których występowały istotne braki w sile roboczej (oraz ewentualnie rozszerzyć te zasady na pracowników z innych regionów Europy, szczególnie istotnych z punktu widzenia interesów polskich). Powinno się to okazać możliwe pod warunkiem zachowania odpowiednich warunków bezpieczeństwa oraz przy jednoczesnym założeniu, iż sytuacja epidemiologiczna będzie ulegała stopniowej poprawie.  

Podsumowanie

Konkludując należy wskazać, iż rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 02 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U.2020.792) wprost i bezpośrednio wpływa na sytuację prawną przekraczających polską granicę marynarzy oraz innych osób zatrudnionych w branży morskiej.

Niestety, przedmiotowe rozporządzenie nie rozwiązuje wszystkich problemów, z którymi zmagają się czy to pracownicy szeroko rozumianej branży stoczniowej, czy członkowie serwisu armatorskiego, czy wreszcie pozostali pracownicy pracujący przy budowie statków. Wymienione wyżej grupy pracowników, przekraczając polską granicę nadal objęte będą obowiązkową kwarantanną, a w związku z czym przemysł stoczniowy w dalszym ciągu będzie się zmagał z trudnościami związanymi z organizacją pracy oraz z zapewnieniem odpowiedniej siły roboczej dla realizacji zamówień. Biorąc pod uwagę zapowiadane kolejne etapy „uwalniania gospodarki”, należy wskazać, iż zasadnym będzie przywrócenie swobody poruszania się względem pracowników segmentu stoczniowego, pracującego przy budowie statków, aby zapewnić ciągłość pracy oraz umożliwić odpowiednie funkcjonowanie przedsiębiorcom, przy realizacji kluczowych dla całego sektora inwestycji.

Radca prawny  Mateusz Romowicz

http://www.prawo-korporacyjne.pl/

www.facebook.com/Legal.Marine.Mateusz.Romowicz

Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Radcy Prawnego Legal Consulting - Mateusz Romowicz