W naszej publikacji z dnia 5 stycznia 2016 r. wskazaliśmy na aprobujące stanowisko Rady Unii Europejskiej dla wniosku Komisji Europejskiej w sprawie ratyfikacji przez państwa członkowskie w imieniu Unii Europejskiej Protokołu z 2010 r. do Międzynarodowej konwencji o odpowiedzialności i odszkodowaniu za szkodę za szkodę związaną z przewozem morskim substancji niebezpiecznych i szkodliwych z 1996 r. (International Convention of Liability and Compensation for Damage in connection with the Carriage of Hazardous and Noxious Substances by Sea, zwane powszechnie Konwencją HNS) oraz przystąpienia do niego, z wyłączeniem aspektów związanych ze współpracą sądową w sprawach cywilnych.

Wniosek Komisji Europejskiej zawierał przeznaczony dla Rady Unii Europejskiej projekt decyzji Rady dotyczącej ratyfikacji Protokołu z 2010 r. Projekt decyzji przewiduje zobowiązanie rezultatu, czyli nakłada na kraje członkowskie obowiązek podjęcia niezbędnych kroków w celu ratyfikacji lub przystąpienia do Protokołu bezzwłocznie, nie później niż w ciągu dwóch lat od wejścia w życie decyzji. Warto tu przypomnieć, iż zarówno konwencja HNS, jak i Protokół z 2010 r. nie mają na chwilę obecną mocy obowiązującej ze względu na zbyt małą liczbę ratyfikujących państw stron.

Projekt decyzji po przeanalizowaniu przez Grupę Roboczą ds. Żeglugi Morskiej Rady Unii Europejskiej oraz przedstawicieli Komisji Europejskiej, a także Komitetu Stałych Przedstawicieli rządów państw członkowskich przy Unii Europejskiej (COREPER) został zaakceptowany i przekazany w dniu 17 grudnia 2015 r. Parlamentowi Europejskiemu wraz z wnioskiem o udzielenie zgody.
We wstępnej fazie analizy projektu, Parlament Europejski stwierdził, iż została przyjęta niewłaściwa podstawa prawna dla wspomnianego wniosku Komisji. Powyższe wynikało z faktu, iż w dniu 1 grudnia 2015 r. Rada Unii Europejskiej opublikowała wniosek Komisji Europejskiej dotyczący decyzji Rady w sprawie ratyfikacji Protokołu z 2010 r. do konwencji HNS,  przy czym rzeczony organ przyjął za podstawę prawną przedmiotowego wniosku art. 100 ust.2 i art. 218 ust. 6 lit. a) pkt (v) TFUE. W związku z powyższym, w dniu 19 lutego 2016 r. Parlament Europejski wydał opinię w sprawie podstawy prawnej wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie ratyfikacji przez państwa członkowskie w imieniu Unii Europejskiej Protokołu z 2010 r. do konwencji HNS, oraz przystąpienia do niego, z wyłączeniem aspektów związanych ze współpracą sądową w sprawach cywilnych, w której to Parlament Europejski wskazał na właściwą, zdaniem Parlamentu Europejskiego, podstawę prawną przedmiotowego wniosku, tj. art. 100 ust. 2, art. 192 ust. 1 i art. 218 ust. 6 lit. a) pkt (v) TFUE.

Kolejno, w rezultacie kompleksowej analizy rzeczonego wniosku, Parlament Europejski opublikował w dniu 5 kwietnia 2016 r. Projekt Sprawozdania Wstępnego, w którym zawarty został projekt rezolucji Parlamentu Europejskiego wraz z uzasadnieniem.

I tak, w projekcie rezolucji uczulono na konieczność uwzględnienia wspomnianej wyżej opinii, gdyż zdaniem Parlamentu Europejskiego, przyjęcie niewłaściwej podstawy prawnej w przedmiotowej kwestii mogłoby skutkować w efekcie nieważnością wydanej  w przyszłości decyzji.
Ponadto, wskazano na fakt, iż zakres Konwencji HNS wraz z Protokołem z 2010 r. pokrywa się z zakresem dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu (zwanej również dyrektywą w sprawie odpowiedzialności za środowisko lub dyrektywą ELD). W przywołanym kontekście, Parlament Europejski zwrócił uwagę na art. 4 ust. 2 przedmiotowej dyrektywy ELD, który stanowi, iż rzeczona dyrektywa nie znajduje zastosowania do szkód wyrządzanych środowisku naturalnemu lub bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem takich szkód wynikających ze zdarzenia, za które odpowiedzialność jest objęta zakresem stosowania międzynarodowych konwencji wymienionych w załączniku IV do dyrektywy ELD (w tym konwencji HNS), włącznie z ich przyszłymi zmianami, obowiązujących w konkretnym państwie członkowskim UE.

I tak, w związku z przedmiotową kwestią, podniesiono, iż w okresie po wejściu w życie konwencji HNS wraz z Protokołem z 2010 r., do czasu ratyfikowania przez wszystkie państwa członkowskie UE, sektor żeglugi morskiej zostanie objęty reżimem prawnym dwóch systemów odpowiedzialności za szkody związane z przewozem morskim substancji niebezpiecznych i szkodliwych jednocześnie, tj. systemu unijnego, opartego na dyrektywie ELD i międzynarodowego, opartego na konwencji HNS wraz z Protokołem z 2010 r., co w konsekwencji mogłoby spowodować utrudnienie ustalenia odpowiedzialności i przedłużenie postępowań sądowych w tym zakresie, ze szkodą dla ofiar i sektora żeglugi. Powyższej sytuacji zapobiec mogłoby jedynie jednoczesne ratyfikowanie przez wszystkie państwa członkowskie konwencji HNS wraz Protokołem z 2010 r., co wydaje się jednak mało prawdopodobne. W związku z powyższym, Parlament Europejski zwrócił uwagę również na konieczność dopilnowania, by zobowiązania międzynarodowe, nałożone na państwa członkowskie UE w rezultacie ratyfikacji konwencji HNS wraz z Protokołem z 2010 r. nie wpłynęły negatywnie na jednolitość, integralność i skuteczność wspólnych przepisów UE, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Parlament Europejski uznał, iż nie powinien wyrazić zgody odnośnie wniosku Komisji Europejskiej, dopóki jednolitość, integralność i skuteczność prawa UE nie zostaną zagwarantowane.  

Co istotne, powyżej wskazane kwestie mają stanowić przedmiot dyskusji z udziałem Komisji Europejskiej i Rady Unii Europejskiej.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż idea powszechnego przystąpienia do Protokołu z 2010 r. do konwencji HNS znalazła szerokie poparcie w środowisko żeglugowym. W dniu 7 marca 2016 r. ECSA (The European Community Shipowners' Association), w imieniu ”shipping industry”, tj. ECSA, ICS (The International Chamber of Shipping) oraz BIMCO (The Baltic and International Maritime Council), wystosowało list wzywający Parlament Europejski do uchwalenia rezolucji apelującej do niezwłocznego przystąpienia do Protokołu z 2010 r. do konwencji HNS. Powyższe podmioty wyraziły swoje poparcie dla ratyfikacji Protokołu z 2010 r. do konwencji HNS, argumentując swoje stanowisko przede wszystkim koniecznością zniwelowania ryzyka wystąpienia dwóch odmiennych reżimów prawnych w zakresie odpowiedzialności za szkody związane z przewozem substancji niebezpiecznych i szkodliwych. Wskazano również, iż powyższe zapewnieni szybką i skuteczną rekompensatę dla osób, które ponoszą szkodę spowodowaną wyciekami substancji niebezpiecznych i szkodliwych podczas przewozu drogą morską.

Ponadto, w dniu 27 kwietnia 2016 r. ECSA przedłożyło Komisji Prawnej Parlamentu Europejskiego propozycję trzech zmian odnośnie treści projektu rezolucji, które to  zostały opracowane na forum wyżej przywołanego ”shipping industry”. Wskazano, iż postulowane modyfikacje mają na celu bardziej zdecydowane zaakcentowanie zasady obciążenia odpowiedzialnością za szkody objęte zakresem konwencji HNS i Protokołu z 2010 r. właściciela statku, który to zobowiązany będzie posiadać odpowiednie ubezpieczenie lub inne zabezpieczenie finansowe na pokrycie zobowiązań wynikających ze szkody. Ponadto, wnioskowane zmiany mają na celu zwrócenie uwagi na niekorzystne skutki dychotomii systemów odpowiedzialności opartych na konwencji HNS wraz z Protokołem z 2010 r. oraz dyrektywy ELD, co w konsekwencji miałoby zachęcić państwa członkowskie UE do niezwłocznego ratyfikowania Protokołu z 2010 r. w celu zniwelowania przywołanego ryzyka.   

Zarysowane wyżej propozycje zmian do treści projektu rezolucji Parlamentu Europejskiego mają zostać w najbliższym czasie rozpatrzone przez Komisję Prawną tego organu.

Wydaje się, że podniesione przez Parlament Europejski wątpliwości co do podstawy prawnej wniosku Komisji Europejskiej przyjętego przez Radę Unii Europejskiej, a także relacje zakresów konwencji HNS wraz z Protokołem z 2010 r. oraz dyrektywy ELD mogą odwlec w czasie uchwalenie wyżej wspomnianej decyzji Rady Unii Europejskiej. Mając jednakże na uwadze determinację Komisji Europejskiej oraz Rady Unii Europejskiej, a także środowiska żeglugowego, zobowiązanie krajów unijnych do ratyfikacji Protokołu z 2010 r. do konwencji HNS uznać należy za nieuniknione.

Aleksander Błahy, radca prawny
Piotr Lorenc, aplikant radcowski
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl