Rosnąca świadomość prawna obywateli przekłada się na wzrost oczekiwań w zakresie skuteczności sądowej kontroli aktów administracyjnych dokonywanej przez sądy administracyjne. Potrzeby obywateli wymusiły dokonanie weryfikacji aktualnego modelu sądownictwa administracyjnego i wdrożenie koniecznych reform, co zaowocowało wprowadzeniem wielu zmian do ustawy prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi, które zostaną omówienia w poniższej publikacji.

W dniu 15 sierpnia 2015 roku weszła w życie ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o postepowaniu przed sadami administracyjnymi. Oś zmian sprowadza się do usprawnienia oraz uproszczenia postępowania sądowo-administracyjnego, co winno mieć przełożenie na zwiększenie efektywności i skuteczności działania sądów administracyjnych.

Uprawnienie do merytorycznego orzekania

Kluczowa z zaproponowanych zmian przyznaje sądom administracyjnym uprawnienie do merytorycznego orzekania w sprawach ze skarg na decyzje i postanowienia wydane przez organy administracji publicznej. W przypadku, gdy w toku weryfikacji skargi na decyzję lub postanowienie sąd administracyjny uchyli akt z uwagi na stwierdzenie uchybień prawa materialnego, które w sposób istotny wpłynęło na wynik sprawy lub stwierdzi jego nieważność, może zobowiązać organ do wydania w określonym terminie decyzji lub postanowienia wskazując sposób załatwienia sprawy lub jej rozstrzygnięcie.   
W przypadku nałożenia przez sąd na organ zobowiązania do wydania w określonym terminie decyzji lub postanowienia, organ administracji publicznej będzie obowiązany do poinformowania sądu o wydaniu stosownego rozstrzygnięcia w sprawie. Niewykonanie przez organ obowiązku rozpoznania sprawy w zakreślonym terminie, może skutkować wydaniem przez sąd orzeczenia w tym przedmiocie, jeżeli pozwolą na to okoliczności sprawy. Procedowanie przez sąd w danej sprawie będzie możliwe po wniesieniu przez stronę stosownej skargi.

Zakres spraw rozpatrywanych w trybie uproszczonym

Ustawa nowelizująca wprowadza także zmiany w przedmiocie zakresu kognicji sądów administracyjnych oraz rozszerzenia zakresu spraw procedowanych w  trybie uproszczonym. Zgodnie z przepisem art. 119 ustawy Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi w postępowaniu uproszczonym będą rozpoznawane również skargi, których przedmiotem jest postanowienie, na które przysługuje zażalenie albo kończące sprawę, jak również postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie. W postępowania uproszczonym mogą być procedowane także skargi na bezczynność  i przewlekłe prowadzenie postępowania.

Kompetencje referendarzy administracyjnych

Ponadto, postulowane zmiany w przedmiocie usprawnienia postępowania przed sadami administracyjnymi, przełożyły się na rozszerzenie wachlarza kompetencji referendarzy sądowych. W ustawie nowelizującej umocowano referendarzy sądowych do wydawania postanowień o ustanowienia kuratora dla strony niemającej zdolności procesowej, kierowania wezwań do adresata pisma w przypadku stwierdzenia braków formalnych uniemożliwiających nadanie mu prawidłowego biegu.

Uprawnienia autokontrolne sądów

Z punktu widzenia obywatela istotne zmiany dotyczą: wprowadzenia uprawnień autokontrolnych sądu pierwszej instancji umożliwiających uwzględnianie skarg kasacyjnych przez wojewódzkie sądy administracyjne, modyfikacji systemu środków zaskarżania orzeczeń sądu pierwszej instancji oraz zwiększenia zakresu orzekania reformatoryjnego (zmieniającego wyrok) przez Naczelny Sąd Administracyjny. Zgodnie z ustawą nowelizującą, wojewódzki sąd administracyjny jest uprawniony do umorzenia postępowania kasacyjnego w przypadku skutecznego cofnięcia skargi przez stronę.  Ponadto, w sytuacji dostrzeżenia przez sąd administracyjny nieważności postępowania albo usprawiedliwionych podstaw sformułowanej skargi kasacyjnej, będzie uprawniony do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i ponownego rozpoznania sprawy.
Naczelny Sąd Administracyjny, z dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, w przypadku uwzględnienia wywiedzionej skargi kasacyjnej i uchylenia orzeczenia, został umocowany do rozpoznania skargi w sytuacji uznania, że istota sprawy została dostatecznie wyjaśniona.

Zmiana procedury doręczeń

Zmiana ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zawiera, poza regulacjami systemowymi, także modyfikacje kluczowe z punktu widzenia profesjonalnego pełnomocnika. Na uwagę zasługuje nieznana dotychczas postępowaniu przed sądami administracyjnymi procedura wzajemnego doręczania korespondencji pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami. Stosownie do treści przepisu art. 66  § 1 cytowanej ustawy w toku sprawy adwokaci, radcy prawni, doradcy podatkowi i rzecznicy patentowi doręczają sobie wzajemnie pisma bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty lub przesyłką poleconą. W korespondencji kierowanej do sądu konieczne będzie zawarcie informacji o doręczeniu przesyłki innemu pełnomocnikowi lub jej nadaniu. Naruszenie przez profesjonalnego pełnomocnika niniejszych reguł  będzie skutkowało zwrotem pisma procesowego.

Zmiana zasad zaskarżania interpretacji

Ustawa nowelizująca  zmienia także przepisy dotyczące sposobu zaskarżania pisemnych interpretacji przepisów prawa podatkowego wydawanych w sprawach indywidualnych. W znowelizowanym przepisie wskazano, iż podstawą skargi może stanowić naruszenie przepisów postępowania, dopuszczenie się błędu wykładni lub dokonaniu niewłaściwej oceny co do zastosowania prawa materialnego. Ponadto, odmiennie niż dotychczas, sąd administracyjny będzie związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną. W konsekwencji, w przypadku niewłaściwego sformułowania zarzutów, strona skarżąca może zostać pozbawiona szans na uzyskanie pozytywnego orzeczenia sądu administracyjnego, nawet jeżeli jej stanowisko zasługiwałoby w pełni na uwzględnienie

Podsumowanie

W uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej podniesiono, iż z punktu widzenia zasady praworządności kluczową rolę odgrywa skuteczna i sprawna kontrola sądowa. Obywatele coraz częściej weryfikują otrzymywane od organów decyzje pod względem ich legalności i zgodności z przepisami prawa, a co za tym idzie wymuszają uzyskanie szybkiego rozstrzygnięcia w sprawie i sprawnego działania sądu. Niestety w praktyce postępowania weryfikujące decyzję organów administracyjnych trwają nawet kilka lat, co w  wielu przypadkach uniemożliwia efektywną ochroną praw obywateli, w odniesieniu, do których wydano wadliwe decyzje administracyjne.

Radca Prawny Mateusz Romowicz

Radca Prawny Alicja Bożek

Więcej informacji dotyczących pracy Kancelarii znajdą Państwo na stronie kancelaria-gdynia.eu , prawo-korporacyjne.pl

Znajdź nas na facebook