W ostatnim czasie na stronie portalu gospodarkamorska.pl pojawił się artykuł przedstawiający korzyści podatkowe operacji dobrowolnego nabycia udziałów za wynagrodzeniem rzeczowym.

W naszej ocenie, dokonując analizy przedmiotowego zagadnienia na gruncie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 710 ze zm.; dalej: ustawa o VAT) nie należy pominąć, kluczowej w tym aspekcie uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA), podjętej w rozszerzonym składzie dnia 16 listopada 2015 r. o sygn. I FPS 6/15, która ostatecznie rozstrzygnęła zagadnienie prawne budzące wątpliwości interpretacyjne.

NSA w podjętej uchwale uznał, że „…przekazanie nieruchomości wspólnikowi w zamian za nabycie przez spółkę jego udziałów w celu ich umorzenia podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług ( Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm).”

Analizowany problem, przed podjęciem przedmiotowej uchwały, był przedmiotem m.in. rozstrzygnięć zwykłych składów NSA, które zaprezentowały dwa przeciwne stanowiska.

Pierwsze stanowisko zaprezentowane zostało w wyroku NSA z 1 września 2011 r. w sprawie sygn. akt I FSK 1212/10, w którym sąd uznał, że otrzymanie rzeczy w zamian za umorzone udziały będzie odpowiadało dostawie towarów, w myśli przepisów ustawy o VAT, jako przeniesienie prawa do rozporządzenia towarami jak właściciel, która dodatkowo ma charakter odpłatny. Sąd podkreślił, że pojęcie "rozporządzenia towarami jak właściciel" należy rozumieć szeroko, obejmując nim sprzedaż i zamianę oraz każdą inną transakcję, która w aspekcie ekonomicznym będzie prowadziła do podobnego rezultatu. Ponadto w kontekście analizy rozumienia pojęcia odpłatności, NSA odwołał się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE), w którym przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce również, gdy wynagrodzenie przybiera postać rzeczową.

Natomiast przeciwny pogląd zaprezentowany został w wyroku NSA z 10 maja 2012 r. w sprawie sygn. akt I FSK 1010/11, w którego uzasadnieniu sąd uznał, że nabycie udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia nie będzie czynnością dokonaną w ramach prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej, co skutkować będzie tym, że nie będzie ona podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. NSA podkreślił, że przedmiotem transakcji ocenianej pod kątem możliwości zakwalifikowania jej jako czynności opodatkowanej, jest przekazanie udziałów w celu umorzenia, będące przyczyną wypłaty wynagrodzenia, a nie samo wynagrodzenie oderwane od zaistnienia określonego zdarzenia. Stanowisko to zostało również powielone w wyroku NSA z 12 lutego 2015 r. w sprawie sygn. akt I FSK 1814/13.

W podjętej przez NSA uchwale I FPS 6/15 sąd podzielił pierwsze stanowisko. Dodatkowo wskazał, iż umorzenie udziału zarówno przymusowe jak i dobrowolne wymaga uchwały zgromadzenia wspólników. Uchwała taka powinna określać wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Tym samym można uznać, iż nabycie udziałów przez spółkę od wspólnika za wynagrodzeniem w celu ich umorzenia następuje na skutek umowy sprzedaży między tymi podmiotami, w ramach której wspólnik zbywa swoje udziały o określonej wartości, a spółka przekazuje wspólnikowi towar w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o VAT (którym jest niewątpliwie nieruchomość). W takiej sytuacji bezsprzecznie dochodzi do dostawy towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, bowiem doszło do przeniesienia przez spółkę na rzecz wspólnika prawa do rozporządzenia towarem jak właściciel. Dodatkowo przeniesienie to jest odpłatne, gdyż spółka uzyskuje w zamian udziały, które mają określoną wartość. Nie ma przy tym znaczenia, że czynność ta odbywa się w ramach instytucji umorzenia udziałów.   

Co więcej, NSA słusznie zwrócił uwagę na fakt, iż zgodnie z przepisami Dyrektywy nie ma wątpliwości co do tego, że wkłady niepieniężne, w tym także nieruchomości wnoszone do spółek prawa handlowego, podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT, tym samym nie ma żadnego uzasadnienia do uznania, by w sytuacji odwrotnej, tj. przekazania przez spółkę prawa handlowego wspólnikowi nieruchomości w zamian za nabyte od wspólnika udziały, czynność tę traktować inaczej tylko z tego powodu, że odbywa się ona w ramach instytucji umorzenia udziałów.

Natomiast w kontekście przeciwnego podejścia NSA, które nie zostało poparte w uchwale,  sąd podkreślił, iż sam fakt, że przekazywana nieruchomość została nabyta przez spółkę do celów prowadzenia jej działalności gospodarczej, przesądza o tym, iż transakcja przekazania nieruchomości odbywa się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.  

W świetle powyższego zdarzenie polegające na przekazaniu wspólnikowi wynagrodzenia rzeczowego z tytułu dobrowolnego umorzenia udziałów nie będzie obojętne podatkowo.


Anna Lewińska, doradca podatkowy
Maciej Janicki, doradca podatkowy
Deloitte Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o.
www.deloitte.com/pl

Więcej informacji o zmianach w prawie i podatkach w newsletterze Deloitte www.deloitte.com/pl/subskrypcje.

Niniejszy artykuł zawiera ogólne informacje w zakresie zagadnienia będącego jego przedmiotem i nie stanowi wyczerpującej i kompleksowej analizy danego zagadnienia. Zatem zawarte w nim informacje nie mogą być traktowane jako wystarczająco kompletne, adekwatne, dokładne czy przydatne dla indywidualnych celów jej odbiorców oraz stanowić podstawy ich decyzji, działań lub zaniechań. Informacje zawarte w artykule nie stanowią doradztwa, konsultacji ani opinii w indywidualnych sprawach. Osoby korzystające z informacji zawartych w artykule ponoszą wyłączne ryzyko i odpowiedzialność za decyzje podjęte na podstawie zawartych w nim informacji i ich skutki. Informacje zawarte w artykule przeznaczone są do wiadomości odbiorcy i nie mogą być wykorzystywane do innych celów, w szczególności komercyjnych.