• <

Nowe otwarcie dla żeglugi śródlądowej w Polsce – co ratyfikacja Konwencji AGN może zmienić w transporcie

09.01.2017 18:36 Źródło: własne
Strona główna Prawo Morskie, Finanse Morskie, Ekonomia Morska Nowe otwarcie dla żeglugi śródlądowej w Polsce – co ratyfikacja Konwencji AGN może zmienić w transporcie

Partnerzy portalu

Nowe otwarcie dla żeglugi śródlądowej w Polsce – co ratyfikacja Konwencji AGN może zmienić w transporcie - GospodarkaMorska.pl

Na posiedzeniu w dniu 15 grudnia 2016 r., Sejm jednogłośnie przyjął ustawę o ratyfikacji europejskiego porozumienia w sprawie głównych śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym (dalej zwanego Konwencją AGN).  Na spotkaniu sejmowej komisji, w ramach którego odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy, wiceminister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej Jerzy Materna podkreślał, że przystąpienie do Konwencji AGN wpisuje się w realizację strategii związanej z rozwojem całego sektora żeglugi śródlądowej, a w szczególności w zakresie rozwoju śródlądowych dróg wodnych.

Przypomnieć trzeba, że Konwencja AGN została sporządzona w Genewie w dniu 19 stycznia 1996 r. pod auspicjami Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Ma ona na celu skoordynowany rozwój międzynarodowego transportu na śródlądowych drogach wodnych w Europie, oparty o uzgodnione parametry infrastrukturalne i eksploatacyjne. Ujęta w Konwencji AGN sieć, podzielona jest na dziewięć głównych wodnych ciągów transportowych o długości ponad 27 tys. km, które łączą porty ponad 37 krajów europejskich.

Przez terytorium Polski, w ramach europejskiego systemu śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym, przepływają trzy główne szlaki wodne:

1.    droga wodna E30 – biegnąca Odrzańską Drogą Wodną, łączącą Bałtyk (od Świnoujścia) z Dunajem w słowackiej Bratysławie,
2.    droga wodna E40 – przebiegająca od Morza Bałtyckiego (Gdańsk) do Odessy nad Morzem Czarnym,
3.    droga wodna E70 – łącząca Odrę z Zalewem Wiślanym i mającą stanowić część większego szlaku spinającego Europę Zachodnią (Rotterdam) z obszarem państw nadbałtyckich (port w Kłajpedzie).

Oprócz wskazanych wyżej szlaków wodnych, Konwencja AGN wskazuje również dwanaście portów śródlądowych o międzynarodowym znaczeniu, znajdujących się w dziesięciu polskich miastach: Świnoujściu, Szczecinie, Kostrzynie, Wrocławiu, Koźlu, Gliwicach, Gdańsku, Bydgoszczy, Warszawie i Elblągu.

Należy zauważyć, iż drogi wodne wymienione w Konwencji AGN, a przepływające przez Polskę, z wyjątkiem krótkich odcinków na dolnej Odrze i dolnej Wiśle, nie spełniają minimalnych międzynarodowych warunków żeglowności. Tymczasem treść art. 2 Konwencji AGN przewiduje, że sieć śródlądowych dróg wodnych międzynarodowego znaczenia spełnia parametry wskazane w załączniku nr III do Konwencji, względnie zostanie przystosowana do zgodności z tymi parametrami w wyniku przyszłych prac modernizacyjnych. W rezultacie, Polska dążąc do przystąpienia do Konwencji AGN, zobowiązuje się do zapewnienia na drogach wodnych warunków nawigacyjnych spełniających kryteria właściwe dla śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym, tzw. Klasy „E” odpowiadającej co najmniej IV klasie żeglowności. Spełniając warunki określone przez Konwencję AGN, drogi wodne z wyjątkiem połączenia Wisła-Bug, mogą stać się elementami sieci TEN-T (Transeuropejskiej sieci transportowej, ang. Trans-European Transport Networks). W uzasadnieniu do projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji AGN wskazano, iż przed kolejną rewizją sieci TEN-T, która ma mieć miejsce w 2023 r., Polska powinna mieć gotowe i przyjęte programy przebudowy dróg wodnych, wskazanych do wpisania do sieci.

Rozwój żeglugi śródlądowej w Polsce to obecnie jeden z priorytetów polskiej administracji, której przedstawiciele przy wielu okazjach podkreślają konieczność przywrócenia żeglowności na polskich rzekach. Faktycznie, już z praktyki naszej Kancelarii wynika, że znaczna część roszczeń w żegludze śródlądowej wiąże się z opóźnieniami w transporcie, przestojami czy nawet zdarzeniami szkodowymi z udziałem barek, spowodowanych właśnie kiepską jakością śródlądowych dróg wodnych (w tym całkowitym uzależnieniem przewoźników od aktualnych stanów wód). W tym kontekście istotnym krokiem było przyjęcie „Założeń do planów rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce na lata 2016-2020 z perspektywą do roku 2030”, które stanowią bazę strategii rewitalizacji Odrzańskiej Drogi Wodnej, a także przywrócenia żeglowności Wisły od Warszawy do Gdańska oraz połączenia Odry, Noteci, Wisły i Bugu. Strategia obejmuje też budowę Kanału Śląskiego łączącego Wisłę i Odrę oraz połączenie Odra-Łaba-Dunaj.

W uzasadnieniu do projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji AGN zostało wskazane, że ogólny bilans rozwoju infrastruktury wykorzystywanej do żeglugi śródlądowej będzie w średnim i długim okresie korzystny zarówno pod względem gospodarczym i finansowym, jak również pod względem społecznym, środowiskowym oraz politycznym. Przedstawiony w ten sposób zakres korzyści jest wielowymiarowy, jednakże głównym beneficjentem rozwoju transportu śródlądowego będą porty morskie, dla których stanie się on integralną gałęzią transportu. Rozwojowi infrastruktury śródlądowych dróg wodnych towarzyszyć będzie coraz większy popyt na usługi transportowe w sektorze transportu śródlądowego, multi- oraz intermodalnego oraz powiązane z nimi inne usługi związane z logistyką. Zauważono również szanse na rozwój turystyki i rekreacji, które będą źródłem dochodów budżetu państwa i budżetów samorządów. Istotnie, przy wielu spotkaniach branżowych (w tym corocznej Naradzie Przednawigacyjnej) przewoźnicy sygnalizują, że potencjał żeglugi śródlądowej jest ogromny, ale bez odpowiednich dróg wodnych nie będzie można z niego skorzystać.

W kontekście omawiania ratyfikacji Konwencji AGN nie sposób nie wspomnieć o nakładach finansowych niezbędnych do przebudowy lub budowy nowej infrastruktury śródlądowych dróg wodnych oraz przyległych portów. W uzasadnieniu do projektu ustawy zaznaczono, że nakłady te rozłożą się na wiele lat i będą wymagały relatywnie niewielkich corocznych inwestycji. Realizacja wszystkich celów może wydawać się mało realna ze względu na obecną sytuację budżetową, tym bardziej, że szacunkowe koszty planowanych inwestycji przekraczają łącznie 80 mld zł, na co składają się następujące kwoty:

•    około 30,7 mld zł na modernizację Odrzańskiej Drogi Wodnej (E-30) wraz z budową polskiego odcinka połączenia Dunaj-Odra-Łaba oraz Kanałem Śląskim,
•    około 31,5 mld zł na kaskadyzację Dolnej Wisły,
•    od około 8,1 mld zł do około 25,5 mld zł na budowę połączenia Wisła-Brześć (przy czym koszty zależą od wybranego wariantu).

Jednakże przystąpienie do Konwencji AGN nie determinuje horyzontu czasowego na dostosowanie międzynarodowych dróg wodnych na terenie Polski do standardów określonego w Konwencji, co może pozwolić na rozsądne i realne rozłożenie w czasie kosztów planowanych inwestycji.

Wśród źródeł finansowania planowanych inwestycji, w uzasadnieniu do projektu ustawy o ratyfikacji, wskazano m.in. na środki z budżetu Unii Europejskiej, w tym z programów takich jak CEF (Instrument „Łącząc Europę” , ang. Connecting Europe Facility) , a także innych programów finansowych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego lub Funduszu Spójności, a także na środki ze źródeł prywatnych (w tym od przedsiębiorców, w szczególności zainteresowanych zagospodarowaniem energetycznego potencjału rzek, właścicieli portów lub przedsiębiorstw logistycznych, w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego), budżetów samorządów terytorialnych oraz budżetu państwa lub funduszy celowych.

Ponadto, kolejnym sposobem wpierającym inwestycje w śródlądowe drogi wodne, docelowo będzie projektowany Fundusz Rozwoju Śródlądowych Dróg Wodnych oraz powołanie Państwowego Gospodarstwa Wodnego „Wody Polskie”, które będzie odpowiadało między innymi za pozyskiwanie i gromadzenie środków finansowych generowanych przez gospodarkę wodną, a gromadzonych właśnie na Funduszu Rozwoju Śródlądowych Dróg Wodnych.

Przy okazji ratyfikacji Konwencji AGN oraz generalnego ukierunkowania na rozwój żeglugi śródlądowej, wskazuje się na szereg korzyści płynących z przywrócenia stopnia żeglugowości na polskich rzekach. Przede wszystkim szacuje się, że korzyści finansowe, w perspektywie długoterminowej sięgną nawet ok. 300 mld złotych. Dane te, jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, pochodzą z analiz prowadzonych przez zespoły eksperckie oraz ze zleconych przez samorządy opracowań. Obok korzyści finansowych podkreśla się również znaczenie korzyści gospodarczych, takich jak zwiększenie konkurencyjności głównych portów morskich, a także wpływ na działania przeciwpowodziowe, zredukowanie kosztów pożarów lasów, a nawet korzyści związane z retencją wody na potrzeby ludności, rolnictwa i przemysłu. Zakłada się również, że użeglowienie głównych polskich rzek będzie miało pozytywne skutki społeczne, bowiem wpłynie na aktywizację lokalnych społeczności oraz samorządów terytorialnych do gospodarczego i społecznego wykorzystania dróg wodnych.
Przyjęcie Konwencji AGN wpłynie również na zacieśnienie współpracy międzynarodowej, w szczególności z Republiką Czeską i Słowacją, a także prowadzić będzie do dialogu z Republiką Federalną Niemiec na temat przystosowania granicznego odcinka Odrzańskiej Drogi Wodnej do co najmniej IV klasy żeglowności. W celu zaangażowania sąsiednich państw w rozwój Odrzańskiej Drogi Wodnej, Polska zaproponuje powołanie Międzynarodowej Komisji Odrzańskiej.

Rozwój żeglugi śródlądowej w Polsce stanowi również dużą szansę na odciążenie transportu drogowego, na który przypada obecnie 86% transportu w Polsce, przy jedynie 0,4% przypadających na transport drogą wodną. Ma to znaczenie przede wszystkim ze względu na zobowiązania z tzw. białej księgi (Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru  transportu wydany w 2011 r. przez Komisję Europejską) zakładającej, że do 2030 r. drogą wodną powinno odbywać się 30% transportu.

Planowane inwestycje mają charakter strategiczny i zgodnie z założeniami powinny korzystnie wpłynąć na polską gospodarkę. Najbliższe lata pokażą czy polska sprosta inwestycjom mającym na celu rozwój żeglugi śródlądowej. Jest jednak nadzieja, że potencjał jaki daje Polsce jedna z najlepiej rozwiniętych sieci rzecznych w Europie, w końcu zostanie wykorzystany.

aplikant radcowski Kinga Hałasa
„Rosicki, Grudziński & Co.” Kancelaria Radców Prawnych

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie http://www.rgcolegal.com

Partnerzy portalu

KONFERENCJA_PRAWA_MORSKIEGO_UG_2024
legal_marine_mateusz_romowicz_2023

Dziękujemy za wysłane grafiki.