Poniższe opracowanie stanowi kolejny już etap prezentacji postanowień Wytycznych do Konwencji o pracy na morzu z 2006 roku, zwanej też MLC (Maritime Labour Convention), przyjętych przez Międzynarodową Organizację Pracy. Jak wskazywaliśmy we wcześniejszych odsłonach tego cyklu, same wytyczne nie mają charakteru wiążącego, zostały jednak opracowane w celu ułatwienia państwom będącym stronami Konwencji implementacji postanowień tego aktu do swoich systemów prawnych. W związku z tym wytyczne stanowią także nieocenione źródło wiedzy dla podmiotów prywatnych, które napotykają na problemy w interpretacji i stosowaniu przepisów MLC. Przedmiotem dzisiejszej analizy będzie część wytycznych do Konwencji dotycząca niebezpiecznych czynników środowiskowych związanych z wykonywaniem pracy na morzu.

Twórcy wytycznych wskazują, iż niektóre czynniki zewnętrzne występujące w środowisku pracy marynarzy mogą stanowić istotne zagrożenie dla ich życia lub zdrowia. Negatywne skutki ekspozycji na tego rodzaju czynniki mogą ujawnić się zarówno niedługo po wystawieniu organizmu ludzkiego na ich działanie, jak i po znacznym okresie czasu. Z uwagi na fakt, iż niektórych szkodliwych czynników nie sposób wyeliminować, zadaniem przeprowadzanych na statku kontroli jest wyeliminowanie sytuacji, kiedy marynarz zbyt długo narażony będzie na działanie szkodliwych czynników. W pozostałym zakresie, armatorzy powinni dołożyć należytej staranności, aby wyeliminować lub przynajmniej maksymalnie zminimalizować szkodliwe oddziaływanie na zdrowie zatrudnianych przez siebie osób.

Jako pierwszy niebezpieczny czynnik środowiskowy występujący przy pracy na morzu twórcy wytycznych do Konwencji wskazują hałas. Na potrzeby omawianego aktu przez hałas rozumie się dźwięk o natężeniu lub głośności na tyle wysokiej, że może być szkodliwy dla zdrowia ludzkiego lub w inny sposób niebezpieczny. Nadmierna ilość hałasu może bowiem powodować wypadki przy pracy, uszkodzenia ciała i choroby. Wśród negatywnych skutków dla zdrowia spowodowanych hałasem wymienia się m.in.: stres, obniżoną jakość snu lub przyspieszone bicie serca (objawy te występują niedługo po ekspozycji na nadmierny hałas), a także utratę słuchu i choroby serca (skutki długoterminowe). Co więcej, hałas powodować może utrudnioną lub zaburzoną komunikację na statku, co często prowadzi do wypadków przy pracy. Odpowiedni organ państwowy, implementując postanowienia MLC do swojego porządku prawnego, powinien upewnić się, że armator podejmował będzie należyte kroki w celu wyeliminowania źródeł nadmiernego hałasu na statkach.

Kolejnym wskazywanym w wytycznych szkodliwym czynnikiem środowiskowym są wibracje, przez które rozumie się ruchy oscylacyjne przenoszone przez materiały o stałym stanie skupienia. Wibracje, w nadmiernej ilości, mogą mieć negatywny wpływ na całe ludzkie ciało w przypadku gdy ich źródłem jest sam ruch statku lub praca w bliskiej odległości od wibrujących urządzeń, albo wyłącznie na dłonie lub ręce jeżeli marynarz obsługuje narzędzia, które generują wibracje. Krótkoterminowymi skutkami zbyt wysokiego poziomu wibracji mogą być m.in. choroby lokomocyjne oraz zmęczenie, w dalszej perspektywie wystąpić mogą natomiast m.in. uszkodzenia o charakterze naczyniowym lub neurologicznym, a także nieodpowiednie krążenie krwi. W celu zmniejszenia ekspozycji na szkodliwe wibracje, podjęte powinny być w szczególności następujące kroki: zakupywanie ergonomicznych narzędzi pracy, generujących niskie poziomy wibracji, właściwe użytkowanie tych narzędzi przez marynarzy, czy też ograniczenie czasu pracy spędzanego nad zadaniami związanymi z ekspozycją na wysokie poziomy wibracji.

Na ludzki organizm w sposób szkodliwy oddziaływać może również sztuczne oświetlenie, w szczególności gdy jego źródło jest nieodpowiednio ulokowane lub gdy samo natężenia światła jest niewystarczające albo zbyt duże. Niewłaściwe oświetlenie prowadzić może do bólu oczu, bólu głowy, sztywności karku czy tymczasowej nieostrości widzenia, co z kolei stanowić może istotny czynnik powodujący wypadki przy pracy. W celu wyeliminowania tych niebezpieczeństw, znajdujące się na statku źródła oświetlenia powinny być właściwie rozmieszczone, gwarantując odpowiedni poziom naświetlenia. Właściwy organ państwa, po konsultacjach z organizacjami skupiającymi armatorów i marynarzy, powinien ustalić odpowiednie poziomy naświetlenie na pokładach statków, biorąc pod uwagę również międzynarodowe uregulowania funkcjonujące w tym zakresie.

Na organizm ludzki szkodliwie oddziałuje także promieniowanie ultrafioletowe, którego głównym źródłem, w przypadku pracy na morzu, jest słońce. Poziom ryzyka wynikającego z ekspozycji na promienie słoneczne zależy od intensywności światła, czasu oddziaływania na organizm, używania odpowiedniej odzieży ochronnej oraz indywidualnych uwarunkowań organizmu ludzkiego. Nadmierne promieniowanie ultrafioletowe skutkować może występowaniem symptomów przedwczesnego starzenia u osób poniżej 18 roku życia, a także zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej. W celu zwalczania negatywnych skutków opisywanego czynnika zewnętrznego, armator powinien zobowiązać marynarzy do stosowania odpowiednich środków ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym, w tym środków ochrony indywidualnej i kremów zawierających filtr UV.

W czasie wykonywania pracy na morzu marynarze narażeni mogą być także na promieniowanie niejonizujące, przez które rozumie się różne formy promieniowania elektromagnetycznego. Na statku promieniowanie takie pojawia się przy pracy polegającej na stosowaniu różnego rodzaju sprzętu, w szczególności radarów i narzędzi spawalniczych. Poziom natężenia promieniowania zależy natomiast od siły pola elektromagnetycznego generowanego przez ten sprzęt oraz od odległości źródła promieniowania od stanowiska pracy marynarza. Krótkoterminowym skutkiem ekspozycji na szkodliwe promieniowanie niejonizujące jest przegrzewanie się tkanek, w szczególności uszkodzenia soczewki oka. Wśród innych negatywnych skutków oddziaływania opisywanego czynnika środowiskowego na organizm ludzki wymienia się: bóle i zawroty głowy oraz zaburzenia snu, co prowadzić może do występowania wypadków przy pracy. Jednocześnie twórcy wytycznych do MLC wskazują, iż nie istnieją badania naukowe, które udowadniałyby negatywne długoterminowe skutki ekspozycji na promieniowanie elektromagnetyczne. Odpowiedni organ państwowy powinien opracować zasady przeciwdziałania szkodliwemu promieniowaniu elektromagnetycznemu występującemu na statkach, biorąc przy tym pod uwagę najnowsze badania naukowe w tym zakresie.

Kolejnym czynnikiem środowiskowym negatywnie wpływającym na ludzki organizm są ekstremalnie wysokie temperatury. Marynarze mogą być na nie narażeni w czasie pracy na pokładzie statku lub w jego maszynowni. Długa ekspozycja organizmu na wysoką temperaturę skutkować może hipertermią, a więc stanem podwyższonej temperatury ciała, której organizm nie jest w stanie sam obniżyć. Ryzyko wystąpienia hipertermii jest znacznie podwyższone wówczas, gdy organizm jest odwodniony. Wśród negatywnych skutków hipertermii wymienia się: obfite pocenie się, bóle i zawroty głowy, omdlenia, ospałość, nudności, skurcze mięśni, przyspieszone oddychanie oraz bicie serca. W przypadku niepodjęcia interwencji medycznej stan hipertermii skutkować może nawet nieodwracalnymi uszkodzeniami mózgu oraz śmiercią. W związku z tym, twórcy wytycznych do MLC wymagają, aby właściwy w tym zakresie organ państwowy przygotował regulacje nakładające na armatorów obowiązek brania pod uwagę negatywnych skutków ekspozycji marynarzy na wysokie temperatury już na etapie planowania wykonywanej na statku pracy oraz stosowania środków mających na celu minimalizowanie takiej szkodliwej ekspozycji.

Radca prawny Artur Pomorski
Aplikant radcowski Adam Gielnik
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
 w Szczecinie

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl