Konwersja wierzytelności na udziały stanowi prosty instrument dokapitalizowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W uproszczeniu czynność ta polega na objęciu przez wspólników takiej spółki nowych udziałów w jej kapitale zakładowym, w zamian za wygaśnięcie zobowiązania spółki względem wspólników obejmujących udziały. Jednakże skutki podatkowe takiej transakcji przez lata były przedmiotem rozważań sądów administracyjnych oraz sporów pomiędzy podatnikami, a organami podatkowymi.

W świetle art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych [dalej: „Ustawa o CIT”], do przychodów podatkowych podatnika CIT nie zalicza się przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego. W tym stanie rzeczy operacja konwersji wierzytelności na udziały jest zdarzeniem neutralnym podatkowo z punktu widzenia spółki, której zadłużenie jest konwertowane na udziały. Odmiennie w tego rodzaju transakcjach kształtuje się natomiast sytuacja wspólników będących jednocześnie wierzycielami spółki.

W świetle art. 12 ust. 1 pkt 7 Ustawy o CIT oraz art. 17 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 21 ust. 1 pkt 109 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych [dalej: „Ustawa o PIT”], przychodem podatkowym wspólnika obejmującego udziały w zamian za wkład niepieniężny (aport) w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, jest wartość nominalna udziałów objęta w zamian za aport. Z powyższych regulacji wynika zatem a contrario, iż jedynie w przypadku gdy wkład do spółki ma charakter pieniężny albo gdy przedmiotem wkładu niepieniężnego jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, objęcie udziałów przez wspólnika będzie neutralne podatkowo.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należy w dalszej kolejności ustalić, czy z podatkowego punktu widzenia, wierzytelność konwertowana na udziały ma charakter wkładu pieniężnego, czy niepieniężnego. W związku z tym, należy wskazać na dopuszczalne na gruncie prawa handlowego dwa sposoby przeprowadzenia takiej konwersji. Pierwszy z nich polega na wniesieniu wkładu niepieniężnego przez wspólnika, w formie wierzytelności wobec spółki, zaś drugi obejmuje zobowiązanie się wspólnika do wniesienia wkładu pieniężnego oraz następczego umownego potrącenia wierzytelności spółki o wniesienie wkładu pieniężnego z wierzytelnością wspólnika wobec spółki.(1) W powyższym kontekście warto zauważyć, iż o ile pierwszy przypadek, z podatkowego punktu widzenia, bezsprzecznie stanowi formę aportu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, o tyle charakter podatkowy drugiej formy przeprowadzenia konwersji jest dyskusyjny.

Pierwotnie przyjmowano, iż jeżeli z treści uchwały organu właścicielskiego spółki kapitałowej wynika, że wniesienie wierzytelności do spółki nastąpi przez potrącenie, to konwertowana wierzytelność będzie miała charakter wkładu pieniężnego.(2) Jednakże najnowsza linia orzecznicza sądów administracyjnych odstępuje od tego rodzaju wykładni przepisów wskazując, iż operacja konwersji wierzytelności na udziały w każdym przypadku ma charakter wkładu niepieniężnego do spółki, gdyż stanowi zmianę wierzytelności na inne prawo majątkowe.(3)

Uznanie, iż konwersję wierzytelności na kapitał zakładowy w każdym przypadku należy traktować jako aport skutkuje powstaniem przychodu podatkowego po stronie podmiotu obejmującego udziały. Wówczas, koszty uzyskania przychodów ustala się zgodnie z art. 15 ust. 1j pkt 3 Ustawy o CIT lub art. 22 ust. 1e pkt 3 Ustawy o PIT.

Wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku, iż kosztem uzyskania przychodu z tytułu objęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w zamian za wkład pieniężny w postaci wierzytelności, jest wysokość faktycznie poniesionych i niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu. W tym stanie rzeczy, skoro wierzytelność własna nie została nabyta przez podatnika, to nie ma on możliwości ujęcia wartości nominalnej wierzytelności, jako kosztu uzyskania przychodu z tytułu jej aportu. W konsekwencji, przychód odpowiadający wartości nominalnej udziałów objętych za konwertowaną wierzytelność, nie będzie podlegał pomniejszeniu o koszty jego uzyskania, a kwota odpowiadająca wartości nominalnej objętych udziałów stanowić będzie podstawę opodatkowania CIT albo PIT.(4)

Finalnie wskazać należy, iż wątpliwości wzbudza także, czy wartość nominalna wierzytelności własnej stanowić może „koszt wytworzenia”, o którym mowa w art. 15 ust. 1j pkt 3 Ustawy o CIT oraz art. 17 ust. 1e pkt 3 Ustawy o PIT, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2015 r.

Radca prawny Rafał Czyżyk
Asystent prawny Piotr Porzycki
„Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego”
w Szczecinie


Więcej informacji znajdą Państwo na stronie www.czernis.pl


(1) Litwińczuk H. (w:) „Prawo podatkowe przedsiębiorców”, pod red. H. Litwińczuk, Warszawa 2013,
(2) Naczelny Sąd Administracyjny (w:) wyrok z dnia 14 grudnia 2004 r., sygn. akt: FSK 2066/04,
(3) Naczelny Sąd Administracyjny (w:) wyrok z dnia 25 marca 2015 r., sygn. akt: II FSK 349/13, wyrok z dnia 25 czerwca 2014 r., sygn. akt: II FSK 1799/12.
(4) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (w:) wyrok z dnia 24 marca 2015 r., sygn. akt: III SA/Wa 2157/14.


fot.: pl.wikipedia.org