Ustawą z dnia 29 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw poza dokonaniem zmiany w zakresie sposobu wyliczenia kwoty wolnej od podatku wprowadzono także ważny przepis dotyczący interpretacji podatkowych. Zmiany w Ordynacji podatkowej dotyczą podatników, którzy przed 15 lipca 2016 roku otrzymali pozytywną dla nich interpretację przepisów prawa podatkowego. Zaproponowana zmiana przepisu powiązana jest z wprowadzeniem do Ordynacji podatkowej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, która dotyczy przede wszystkim przedsiębiorców.

Zasada wyłączająca ochronę dla podatników posiadających interpretację indywidualną miała pierwotnie dotyczyć tylko interpretacji wydanych od 15 lipca 2016 r. Jednakże zgodnie z wprowadzoną zmianą reguła, o której mowa powyżej znajdzie zastosowanie także w stosunku do interpretacji wydanych przed data wejścia w życie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.

Zakres wyłączenia ochrony

Wyłączenie ochrony podatnika, która wynika z wydanej interpretacji, będzie dotyczyło wyłącznie sytuacji, w której korzyść podatkowa wynikająca ze stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego będącego przedmiotem interpretacji zostanie uzyskana od 1 stycznia 2017 r. Indywidualne interpretacje przepisów podatkowych mają pełnić nie tylko funkcję informacyjną, ale także gwarancyjną. Podatnik, stosując się do uzyskanych w takim trybie wyjaśnień, zyskuje zabezpieczenie przed niekorzystnymi skutkami ich zmiany, stwierdzenia wygaśnięcia, uchylenia przez sąd administracyjny lub nieuwzględnienia w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. Ochrona oznacza, że unika się odpowiedzialności karnej skarbowej, nie płaci odsetek za zwłokę, a gdy skutki podatkowe zdarzenia odpowiadającego interpretacji mają miejsce po jej doręczeniu - nie trzeba również płacić podatku (zgodnie z art. 14m Ordynacji podatkowej). Ochrona wynikająca z indywidualnych interpretacji podatkowych jest jednak wyłączona w zakresie stosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.

Klauzula o unikaniu opodatkowania

Przypomnienia wymaga, że w dniu 15 lipca 2016 r. weszła w życie ustawa o zmianie Ordynacji podatkowej i niektórych innych ustaw, na mocy której wprowadzono do porządku prawnego klauzulę o unikaniu opodatkowania. Zgodnie z art. 119 a Ordynacji podatkowej czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania).  Pomimo wprowadzenia klauzuli obywatele dalszym ciągu mogą swobodnie I optymalnie kształtować swoje stosunki prawne. Swoboda kształtowania stosunków nie może jednak prowadzić do unikania obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Unikaniem opodatkowania jest podejmowanie takich czynności, które choć formalnie zgodne są zobowiązującym prawem, to jednak cechuje je sztuczność i nieprzystawanie do ekonomicznych realiów, w których działał podatnik. Nadto czynność taka winna być dokonana w celu osiągnięcia korzyści podatkowej. Przy ocenie, czy sposób działania był sztuczny, należy wziąć pod uwagę w szczególności występowanie:

1)    nieuzasadnionego dzielenia operacji lub
2)    angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, lub
3)     elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności, lub
4)     elementów wzajemnie się znoszących lub kompensujących, lub
5)     ryzyka ekonomicznego lub gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, że działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania.

Korzyść podatkowa, a klauzula o unikaniu opodatkowania

Ustawa precyzuje również w jaki sposób należy rozumieć korzyść podatkową – przykładowo może być nią niepowstanie obowiązku podatkowego. Określa także jej próg kwotowy tj. 100.000 zł (sto tysięcy złotych), którego przekroczenie spowoduje możliwość użycia przez organ podatkowy klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Stosownie do treści art. 119 e Ordynacji podatkowej Korzyścią podatkową w rozumieniu przepisów niniejszego działu jest:

1)     niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości albo powstanie lub zawyżenie straty podatkowej;
2)     powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo podwyższenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku.

Zastosowanie klauzuli o unikani opodatkowania

Zastosowanie klauzuli w praktyce ma się sprowadzać do odmiennego ustalenia skutków podatkowych dokonanej czynności, niż wynikałoby to z podjętego przez podatnika działania, albo też do uznania danej czynności za niebyłą w świetle prawa podatkowego. Ustawa przewiduje także możliwość zweryfikowania przez podatnika poprzez tzw. opinię zabezpieczającą wydawaną przez Ministra Finansów, czy podejmowane przez niego działania odpowiadają obowiązującym przepisom prawa podatkowego. Minister właściwy do spraw finansów publicznych będzie uprawniony do wszczęcia postępowania podatkowego lub przejęcia do dalszego prowadzenia toczącego się postępowania podatkowego lub postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej, jeżeli w konkretnej sprawie istnieje możliwość zastosowania klauzuli. W przypadku podatków pozostających we właściwości samorządowych organów podatkowych, wszczęcie lub przejęcie przez ministra postępowania podatkowego będzie wymagało wniosku właściwego organu. Przyznanie samorządowym organom podatkowym uprawnienia do zainicjowania wszczęcia lub przejęcia postępowania jest wyrazem respektowania autonomii finansowej samorządu terytorialnego. Przejęcie toczącego się postępowania następować będzie w drodze niezaskarżalnego postanowienia, które doręczane będzie stronie oraz właściwemu uprzednio w sprawie organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej. Przejmując postępowanie kontrolne, minister będzie jednocześnie wszczynał postępowanie podatkowe. Czynności podjęte w postępowaniu przez dotychczasowe organy (podatkowe bądź kontroli skarbowej) pozostaną w mocy. W postanowieniu o wszczęciu postępowania podatkowego lub o przejęciu postępowania zostanie wyznaczony zakres, w jakim minister właściwy do spraw finansów publicznych będzie prowadzić postępowanie (art. 119g Ordynacji podatkowej).

Brak podstaw do zastosowania klauzuli o unikaniu opodatkowania

W przypadku stwierdzenia, że w sprawie nie zachodzą przesłanki zastosowania klauzuli, minister właściwy do spraw finansów publicznych umorzy postępowanie i przekaże sprawę właściwemu organowi podatkowemu lub też, jeśli sprawa była przez niego przejęta od organu kontroli skarbowej – przekaże ją temu organowi (art. 119k Ordynacji podatkowej). Umorzenie postępowania przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych – mimo braku stwierdzenia unikania opodatkowania – nie zawsze byłoby zasadne. Przepis przewidujący przekazanie sprawy właściwemu organowi podatkowemu, jest ważny i niezbędny. Jeśli bowiem minister właściwy do spraw finansów publicznych nie stwierdził występowania unikania opodatkowania, to mogą zachodzić inne przesłanki wymagające przeprowadzenia postępowania podatkowego przez właściwy organ.

Wnioski

Z uwagi na cel wprowadzenia klauzuli obejścia prawa niniejsza zmiana przepisów powinna wyłączyć moc ochronną jedynie tych interpretacji, które dotyczą schematów agresywnego planowania podatkowego. Niemniej jednak trudno na tym etapie ocenić jak praktycznie zostaną wykorzystane wyżej opisane regulacje przez aparat skarbowy w Polsce.

Radca Prawny Mateusz Romowicz

Radca Prawny Alicja Bożek

Więcej informacji dotyczących pracy Kancelarii znajdą Państwo na stronie kancelaria-gdynia.eu , prawo-korporacyjne.pl

Znajdź nas na facebook