• <

Insurance Act 2015 – reforma prawa ubezpieczeniowego już obowiązuje

14.08.2016 13:23 Źródło: własne
Strona główna Prawo Morskie, Finanse Morskie, Ekonomia Morska Insurance Act 2015 – reforma prawa ubezpieczeniowego już obowiązuje

Partnerzy portalu

Insurance Act 2015 – reforma prawa ubezpieczeniowego już obowiązuje - GospodarkaMorska.pl

12 sierpnia 2016 r. wszedł w życie Insurance Act 2015, stanowiący nową regulację w zakresie ubezpieczeń komercyjnych. Jest to pierwsza od ponad stulecia istotna zmiana normatywna dotycząca tych ubezpieczeń w Wielkiej Brytanii. Co ważne, nowa regulacja wprowadza zmiany do uchwalonego w 1906 roku Marine Insurance Act, który zdominował rynek ubezpieczeń morskich nie tylko na Wyspach Brytyjskich, ale na całym świecie. Zmiany mogą istotnie wpłynąć na kształt umów ubezpieczeniowych, obowiązki ich stron i wyniki procesów odszkodowawczych.

Najważniejsze z punktu widzenia branży żeglugowej zmiany przepisów omówione zostały przez nas w serii trzech artykułów, opublikowanych na portalu www.gospodarkamorska.pl latem 2015 r. Artykuł ma na celu przypomnienie opisywanych wówczas zmian.

Obowiązek rzetelnej prezentacji

Postanowienia dotyczące rzetelnej prezentacji wprowadzane Insurance Act 2015 są być może najważniejszą zmianą dotyczącą ubezpieczeń morskich. Obowiązek ten był już regulowany w Marine Insurance Act 1906 w sekcjach 18 i 19, jednak wraz z wejściem w życie nowych przepisów sekcje te zostały uchylone.

Nowy akt nakłada na ubezpieczonego obowiązek rzetelnego przedstawienia ubezpieczycielowi ryzyka, jakie ponosi w związku z zawieraniem kontraktu. Rzetelna prezentacja ryzyka polega na:

(i)    ujawnieniu wszelkich istotnych okoliczności, o których ubezpieczony wie lub powinien wiedzieć, ewentualnie na wskazaniu, że istnieją okoliczności, które ostrożny ubezpieczyciel powinien sprawdzić. Istotne okoliczności to te, które mogą wpłynąć na decyzję ubezpieczyciela co do podjęcia ryzyka zawarcia z ubezpieczonym kontraktu;
(ii)    ujawnieniu tych okoliczności w sposób rozsądnie prosty i dostępny, co powinno zastopować zasypywanie ubezpieczycieli dużą ilością informacji nieistotnych dla danego kontraktu;
(iii)    ujawnieniu informacji prawdziwych i przekazaniu ich w dobrej wierze.

Przy braku odpowiedniego zapytania ubezpieczającego, ubezpieczony nie ma obowiązku ujawniania okoliczności, które: zmniejszają ryzyko ubezpieczyciela; o których ubezpieczyciel wie, powinien wiedzieć, lub domniemywa się że wie; czy też takich, od których uzyskania odstępuje.

Zmianie uległy konsekwencje nienależytego wykonania obowiązku informacyjnego. Według nowych regulacji możliwość uchylenia się przez ubezpieczyciela od wykonania umowy wystąpi jedynie kiedy naruszenie obowiązku rzetelnej prezentacji było umyślne albo spowodowane lekkomyślnością. Jeżeli naruszenie nie było ani umyślne ani spowodowane lekkomyślnością, wtedy ubezpieczyciel, aby uwolnić się od obowiązku wykonania umowy, będzie musiał wykazać że nie zawierałby umowy, gdyby był w posiadaniu nieprzekazanych informacji, ewentualnie zawarłby ją, jednak na innych warunkach. W tym drugim przypadku jednak konsekwencje będą odpowiadać konkretnej sytuacji – co skutkować będzie przyjęciem, że umowa została zawarta na innych warunkach albo obniżeniem odszkodowania.

Taka regulacja niewątpliwie zwiększy rolę biegłych w procesach ubezpieczeniowych. Eksperci wskazują też na trudności w wykazywaniu umyślności lub lekkomyślności ubezpieczonych, a także konieczność sądowego doprecyzowania co zawiera się w tych pojęciach.

Zobowiązania gwarancyjne i skutki ich naruszenia

Omawiane regulacje dotyczą trzech istotnych kwestii:

(i)    przekształcania przedkontraktowych oświadczeń ubezpieczanego w zobowiązania gwarancyjne.
Na gruncie nowych przepisów niemożliwe jest przekształcenie, na podstawie jakichkolwiek postanowień umowy ubezpieczenia, ani żadnej innej umowy, przedkontraktowych oświadczeń ubezpieczanego w zobowiązania gwarancyjne. Ma to zapobiec formowaniu „podstaw kontraktu” z oświadczeń, które nie zostały w nim zawarte.
(ii)    naruszenia zobowiązań gwarancyjnych.
Nowe przepisy stanowią, że naruszenie zobowiązań gwarancyjnych ubezpieczonego skutkuje zawieszeniem odpowiedzialności ubezpieczyciela do czasu usunięcia naruszenia. Dotychczas ubezpieczyciel mógł uchylić się od odpowiedzialności z tytułu umowy ubezpieczenia w przypadku naruszenia zobowiązań gwarancyjnych przez ubezpieczonego nawet jeżeli naruszenie zostało niezwłocznie usunięte. Warto w tym miejscu zauważyć, że zmiana ta pociągnęła za sobą konieczność uchylenia niektórych postanowień Marine Insurance Act 1906, odnoszących się do zwolnienia ubezpieczyciela z odpowiedzialności.  
(iii)    postanowień nieistotnych dla rzeczywistej szkody.

Akt wprowadza postanowienia uniemożliwiające ubezpieczycielowi ograniczenie lub zwolnienie się z odpowiedzialności w sytuacji, w której ubezpieczony nie spełni wprawdzie niektórych warunków umownych, jednak wykaże, że nie miało to wpływu na zwiększenie ryzyka szkody, która nastąpiła w danych okolicznościach.

Fałszywe roszczenia

Insurance Act 2015 nie definiuje ani sformułowania „fałszywych (oszukańczych) roszczeń” ani samego oszustwa, pozostawiając je dookreśleniu zgodnie z zasadami Common Law. Nowa regulacja określa jednak jasno, że w przypadku zgłoszenia fałszywego roszczenia przez ubezpieczonego:

(i)    ubezpieczyciel nie jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania,
(ii)    ubezpieczyciel może domagać się od ubezpieczonego wszelkich wypłaconych w związku z takim roszczeniem kwot,
(iii)    dodatkowo ubezpieczyciel może wypowiedzieć ubezpieczonemu umowę ze skutkiem od zgłoszenia fałszywego roszczenia. W tej sytuacji ubezpieczyciel może uchylić się od odpowiedzialności z tytułu zdarzenia zaistniałego po zgłoszeniu fałszywego roszczenia, nie ponosząc obowiązku zwrotu opłaconych przez ubezpieczonego składek.

Dobra wiara

Zmianie ulegną również skutki naruszenia zasady działania w dobrej wierze przez strony. Według dotychczasowych, zawartych w Section 17 Marine Insurance Act z 1906 r. postanowień, w przypadku braku działania w dobrej wierze przez jedną ze stron, druga może uwolnić się od wykonania swoich umownych zobowiązań. Nowe przepisy uniemożliwiają takie postępowanie. Nie zmienia to oczywiście obowiązku działania przez strony w dobrej wierze, a jedynie ma na celu ograniczenie nadużywania ustawowych rozwiązań.

Wyłączenie zastosowania postanowień Insurance act 2015

Ostatnim z omawianych elementów jest możliwość wyłączenia zastosowania postanowień Insurance Act 2015 przy zawieraniu umów ubezpieczeniowych. Nowe przepisy regulują tę kwestię w zależności od pozycji stron umowy.

I tak – w przypadku umów ubezpieczeniowych z konsumentami obowiązywać będzie sztywna zasada, że nie będą skuteczne postanowienia umów, które stawiałyby konsumenta w gorszej sytuacji, niż przewidują to przepisy Insurance Act.

Natomiast w przypadku umów ubezpieczeń z podmiotami gospodarczymi, strony będą mogły zgodzić się na mniej korzystne dla ubezpieczonego warunki od tych przewidzianych Insurance Act, jednak w tym przypadku na ubezpieczycielu ciążyć będzie obowiązek takiego przedstawienia mniej korzystnych postanowień ubezpieczonemu, aby nie było wątpliwości co do ich obecności. Ponadto mniej korzystne postanowienia będą musiały być sformułowane wystarczająco jasno i konkretnie. Ma to zapobiec wyłączaniu przez ubezpieczycieli istotnych ustawowych regulacji bez wyraźnej zgody ubezpieczonego.

Postanowienia powyższe, zarówno w przypadku umów ubezpieczeniowych z konsumentami, jak i podmiotami gospodarczymi, dotyczą również zmian umów.

Podsumowanie

Insurance act 2015 ma na celu dostosować do dzisiejszych realiów istniejące, oparte na wieloletniej tradycji regulacje, w szczególności poprzez zrównanie pozycji stron umów ubezpieczeń. Ze względu na jego istotne znaczenie dla rynku ubezpieczeń komercyjnych, w tym również morskich, wskazane jest zapoznanie się z nowymi regulacjami.

Aleksander Błahy, radca prawny
Paweł Bilicki, aplikant radcowski
Marek Czernis Kancelaria Radcy Prawnego
w Szczecinie

Partnerzy portalu

KONFERENCJA_PRAWA_MORSKIEGO_UG_2024
legal_marine_mateusz_romowicz_2023

Dziękujemy za wysłane grafiki.